Ο θάνατος του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου στις 4 Σεπτεμβρίου από μη υποβοηθούμενη ευθανασία αποτελεί αφορμή να αναπτυχθεί και στη χώρα μας η ορθολογική συζήτηση για ένα ζήτημα ζωής και θανάτου.
Για τους περισσότερους Ευρωπαίους και Αμερικάνους η ποιότητα ζωής θεωρείται το ύψιστο αγαθό που μπορούν να διασφαλίσουν οι σύγχρονες κοινωνίες στους πολίτες τους. Νομίζω οι περισσότεροι θα συμφωνούσαμε ότι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό που προσδίδει ποιότητα σε μια ανθρώπινη ζωή είναι η υγεία. Η πεποίθηση αυτή αποτελεί μία αξία που ασπαζόμαστε πλέον, σε σημείο που θεωρούμε ότι η απουσία της καλής υγείας είναι αρκετή για κάποιους για να θεωρούν τη συνέχιση της ζωής ανεπιθύμητη. Τις τελευταίες δεκαετίες η κοινή γνώμη στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και σε αρκετές αμερικάνικες πολιτείες στρέφεται υπέρ της ευθανασίας, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στις αποφάσεις των κυβερνήσεων.
Η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι πλέον νόμιμη στην Ολλανδία και το Βέλγιο. Στο Λουξεμβούργο, το Κεμπέκ και πέντε αμερικάνικες πολιτείες −Ουάσινγκτον, Όρεγκον, Μοντάνα, Βερμόντ και Νέο Μεξικό− νομιμοποιήθηκε σχετικά πρόσφατα η ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία για όσους πάσχουν από ανίατες ασθένειες Η περίπτωση της Ελβετίας είναι πιο ιδιαίτερη καθώς επιτρέπει σε κάθε ενήλικα, ακόμα κι αν δεν είναι άρρωστος ή μόνιμος κάτοικος Ελβετίας, να θέσει τέλος στη ζωή του υπό την αρωγή ή την επίβλεψη της ιατρικής επιστήμης.
Ποιος όμως είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να αποφασίσει αν μία ανθρώπινη ζωή αξίζει να συνεχιστεί; Κάποια ειδική επιτροπή ιατρών, ψυχολόγων και νομικών ή μήπως ο ίδιος ο ασθενής; Και ποια είναι τα ουσιαστικότερα κριτήρια ώστε να αποφανθούμε αν το άτομο έχει το δικαίωμα να βάλει τέλος στη ζωή του; Σίγουρα ο βαθμός της οδύνης που είναι ικανό να αντέξει ένα σώμα χωρίς να απολέσει το πρόσωπο την αξιοπρέπειά του είναι ένα από αυτά. Ένα άλλο είναι ο βαθμός εξάρτησης του ασθενούς από άλλα άτομα προκειμένου να φέρει εις πέρας απλές, καθημερινές λειτουργίες καθώς και η απουσία της επιθυμίας για επιβίωση.
Όλα αυτά όμως δεν είναι αρκετά για όσους αντιτάσσονται σε κάθε μορφή ευθανασίας είτε για καθαρά θρησκευτικούς λόγους είτε επειδή πιστεύουν ότι είναι ανήθικο η πολιτεία να προσφέρει αρωγή στους πολίτες της για να πεθάνουν. Η δεύτερη κατηγορία εκφράζει μάλιστα την ανησυχία ότι ο πραγματικός λόγος που κάποιες κυβερνήσεις έχουν αρχίσει να βλέπουν θετικά το θέμα της ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας είναι το δυσθεώρητο κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης πασχόντων από εκφυλιστικές και ανίατες ασθένειες.
Επιπλέον, υπάρχουν αρκετοί γιατροί που αρνούνται να πάρουν μέρος σε τέτοιες διαδικασίες, θεωρώντας ότι προδίδουν τον όρκο του Ιπποκράτη, καθώς ο ρόλος τους είναι να θεραπεύουν τα νοσήματα και να παρατείνουν την ανθρώπινη ζωή και όχι να βοηθούν τον ασθενή να την τερματίσει.
Τα επιχειρήματα υπέρ της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας είναι εξίσου ισχυρά. Οι υπέρμαχοι υποστηρίζουν ότι σε μια ελεύθερη, πλουραλιστική κοινωνία οι νομικές και πολιτικές αποφάσεις δεν είναι δυνατόν να καθορίζονται από κάποιο θρησκευτικό δόγμα και ότι στην πραγματικότητα οι θρησκευτικές αντιλήψεις δεν μπορούν να επιβάλλονται σε όσους δεν τις ασπάζονται και επιλέγουν έλλογα να θέσουν τέλος στη ζωή τους. Οι γιατροί, προσθέτουν, είναι υπεύθυνοι για τη σωματική και ψυχική ευεξία των ασθενών και, όταν αυτή −σε περιπτώσεις εκφυλιστικών ασθενειών χωρίς ελπίδα βελτίωσης− είναι αδύνατον να διασφαλιστεί, δεν βλάπτουν τον ασθενή βοηθώντας τον να βάλει τέλος στην επώδυνη ζωή του, μα του προσφέρουν αντίθετα την απαραίτητη ανακούφιση.
Όσον αφορά την πολιτεία, ο ρόλος της είναι να συμπαραστέκεται στον ασθενή και να στηρίζει την όποια απόφασή του και όχι να του υποδεικνύει τι θα κάνει. Πιστεύω ότι σε μια κοινωνία όπου λειτουργεί άριστα το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, έλλογα υποκείμενα που επιλέγουν να θέσουν τέλος σε μια ζωή γεμάτη ανυπόφορο σωματικό πόνο θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να πραγματώνουν, υπό ιατρική επίβλεψη, την επιλογή τους.
Θα τόνιζα, όμως, ότι δεν πρέπει να αγνοήσουμε την πιθανότητα πάσχοντες από ανίατες ασθένειες να δηλώνουν ότι επιλέγουν την ιατρικά υποβοηθούμενη ευθανασία όχι επειδή πραγματικά το επιθυμούν, αλλά μετά από συνεχή πίεση του οικογενειακού περιβάλλοντος που θεωρεί τη φροντίδα τους ένα αφόρητο βάρος ή που θα επωφεληθεί οικονομικά από τον θάνατό τους. Θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι η διαμόρφωση της πολιτικής υγείας δεν καθορίζεται από τις οικονομικές διαστάσεις του ζητήματος της ευθανασίας αλλά από το πραγματικό ενδιαφέρον για την αξιοπρέπεια και την ποιότητα ζωής των ασθενών.
20°
