Γιάννη Ρέτσο, θα τα καταφέρει ο ελληνικός τουρισμός;

Ένας ακόμα κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση, στην πιο δύσκολη συγκυρία, σε έναν από τους πιο κομβικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. «Στη φοβερή αυτή κρίση της πανδημίας είχαμε την τύχη στα πιο σημαντικά πόστα να έχουμε στο τιμόνι ανθρώπους ικανούς, με διαχειριστική επάρκεια και ενσυναίσθηση, που συνέβαλαν με όλες τους τις δυνάμεις στη διαχείριση αυτής πρωτοφανούς κρίσης∙ ένας από αυτούς είστε κι εσείς» λέω στον πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, Γιάννη Ρέτσο, στο τέλος της συζήτησής μας. «Καλοσύνη σας» μου απαντάει και ο τρόπος του εμπνέει ηρεμία και εμπιστοσύνη.

Όταν τον είχα παρακολουθήσει σε μια live διαδικτυακή συζήτηση του Κύκλου Ιδεών, τότε που ακόμα όλα τα σενάρια ήταν ανοιχτά και δυσοίωνα στο υγειονομικό κομμάτι, μου είχε κάνει εντύπωση ότι όσα έλεγε ενέπνεαν αισιοδοξία ενώ την ίδια στιγμή περιέγραφε με ρεαλισμό τις δυσκολίες που είχαμε μπροστά μας. «Θα έλεγα περισσότερο ψυχραιμία, παρά αισιοδοξία» σχολιάζει, και αυτό το στοιχείο, όπως και να το ονομάσουμε, επανέρχεται συχνά στη συζήτησή μας. Ακόμα κι αν ένα από τα πρώτα πράγματα που θα μου πει στην αρχή αυτής της συνέντευξης είναι ότι «τώρα αρχίζουν τα δύσκολα», για αυτή τη νέα φάση επανεκκίνησης στην οποία έχουμε μόλις μπει. Και στην οποία καλούμαστε να εξισορροπήσουμε την προστασία της υγείας με την άμβλυνση των κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών της πανδημίας σε όλη την γκάμα των δραστηριοτήτων μας, και σε αυτή του τουρισμού.

---

Είμαστε λίγες ώρες πριν το διάγγελμα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη για την εργασία, την οικονομία και τον τουρισμό. Ως πρόεδρος του ΣΕΤΕ ο Γιάννης Ρέτσος εκπροσωπεί έναν κλάδο που θα δεχτεί πολύ μεγάλο πλήγμα, όμως αυτό δεν αφορά μόνο τους άμεσα εμπλεκόμενους. Του ζήτησα να ξεκινήσουμε από αυτό, για να γίνει σαφές πως όταν μιλάμε για τον τουρισμό αναφερόμαστε στην οικονομία συνολικά. Ο τουρισμός είναι εθνική υπόθεση, όπως δείχνουν τα νούμερα.

«Τα εισερχόμενα έσοδα για το 2019, η κρουαζιέρα, οι μεταφορές και ο εσωτερικός τουρισμός κ.λπ. ξεπέρασαν τα 21 δισεκατομμύρια. Η απευθείας συνεισφορά του τουρισμού, δηλαδή, είναι το 13% του ΑΕΠ. Επειδή όμως η τουριστική δραστηριότητα έχει έναν πολλαπλασιαστή που μετριέται από τον ΙΟΒΕ από 2,2 ως 2,6, η συνολική συνεισφορά του ξεπερνάει το 25%, το 2019 έφτασε κοντά στο 30%. Άρα μιλάμε για μια δραστηριότητα που επηρεάζει σχεδόν το 1/3 του ΑΕΠ της χώρας. Με αυτό το δεδομένο, και με δεδομένο επίσης ότι στην πανδημία οι πρώτοι τομείς της οικονομίας που χτυπήθηκαν παγκοσμίως είναι οι μεταφορές και ο τουρισμός, και θεωρούνται και οι τελευταίοι που θα ανακάμψουν, μπορεί να αντιληφθεί ο καθένας πόσο σημαντικό είναι το πλήγμα αυτό για τη χώρα μας η οποία μόλις πολύ πρόσφατα βγήκε από τη δεκαετή δημοσιονομική κρίση».

Το 2020 καταλαβαίνουμε πως θα είναι μια σχεδόν χαμένη χρονιά, ωστόσο ποιες είναι οι προβλέψεις ώστε να μπορέσουμε να ανακτήσουμε ένα κομμάτι του χαμένου εδάφους το 2021; «Δεν έχουμε ακόμα τα δεδομένα για να μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις. Για να υπάρξει πάλι τουρισμός θα πρέπει να ξεκινήσει η μεταφορά. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα έναρξης των πτήσεων δεν μπορεί κανείς να πάει στο επόμενο βήμα».

Για αυτό θεωρεί κρίσιμες, και προς τη σωστή κατεύθυνση, τις προτάσεις που ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον Τουρισμό και τις Μεταφορές, ένα πλαίσιο κανόνων για την επανεκκίνηση του τουρισμού κατά το φετινό “μη φυσιολογικό καλοκαίρι”, που παρότι δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τα κράτη, θέτουν το γενικό πλαίσιο. Δεν ήταν αυτονόητο.

«Υπήρχε μια πολύ σκληρή γραμμή που ήθελε να παραμείνουν κλειστά τα σύνορα φέτος στην Ευρώπη και ο τουρισμός να περιοριστεί εντός των χωρών ή σε όμορες χώρες. Αυτό ήταν κυρίως επιδίωξη των χωρών του βορρά, να γίνουν συμφωνίες με βάση τις χώρες που γειτνιάζουν, για παράδειγμα, οι Γερμανοί με τους Αυστριακούς και τους Σλοβάκους, κάτι που ουσιαστικά σήμαινε απαγόρευση του τουρισμού για το 2020. Τελικά επικράτησε η μετριοπαθής τάση, δηλαδή να προκριθεί η σημασία της ελεύθερης διακίνηση και της Συνθήκης του Σένγκεν, ώστε να μη δημιουργηθούν κλειστές ζώνες εντός της Ένωσης.

» Εκείνο που ζήτησε ουσιαστικά η ΕΕ από τις χώρες είναι να σεβαστούν τη συνθήκη του Σέγκεν και να μην προχωρήσουν σε διμερείς συμφωνίες με βάση την ομορότητά τους. Εάν παρουσιαστεί για κάποιο λόγο ανάγκη συμφωνίας, αυτή πρέπει να επηρεάζεται μόνο από τα επιδημιολογικά δεδομένα. Αυτό που μένει να δούμε είναι πώς εξελίσσονται τα υγειονομικά στη χώρα μετά τη σταδιακή άρση των μέτρων, τις αποφάσεις της κυβέρνησης που θα καθορίσουν τον τρόπο και τον χρόνο ταξιδιού και με ποιες αγορές, τα υγειονομικά πρωτόκολλα που θα εφαρμοστούν στις εκατέρωθεν μετακινήσεις επισκεπτών/τουριστών. Από στιγμή σε στιγμή περιμένουμε και την ελληνική κυβέρνηση να ανακοινώσει τα υγειονομικά πρωτόκολλα για καταλύματα και μεταφορές, αφού εγκριθούν από την υγειονομική επιτροπή, για τα οποία έχουμε ως κοινωνικός ετέρος καταθέσει τις απόψεις μας».

Βασική θέση του ΣΕΤΕ είναι τα πρωτόκολλα αυτά να είναι ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα. Αυτό που τονίζει ο κ. Ρέτσος, πάλι σε μια αισιόδοξη προοπτική, είναι πως τα πρωτόκολλα τα οποία συζητάμε φτιάχνονται με βάση τα υγειονομικά δεδομένα που έχουμε σήμερα. «Με την πάροδο του χρόνου, και με την ευχή ότι θα εξελιχθεί καλά το υγειονομικό φτάνοντας πλέον στην έναρξη της τουριστικής περιόδου, θεωρώ πως τα πρωτόκολλα αυτά θα μπορούν να χαλαρώσουν. Τα πλάνα επαναλειτουργίας που καταρτίζουμε τώρα αφορούν τα 12μηνης λειτουργίας ξενοδοχεία που θα ανοίξουν τον Ιούνιο, ενώ τα περισσότερα μέτρα πρόκειται να εφαρμοστούν από τον Ιούλιο και μετά, όπου αναμένεται το άνοιγμα των εποχικών μονάδων – αλλά περιμένουμε και τις επίσημες ανακοινώσεις».

Με βάση τα υγειονομικά δεδομένα, λοιπόν, «ξεχνάμε» χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Μ. Βρετανία, που ήταν από τις βασικές μας αγορές από ΕΕ. Επισκέπτες θα αναμένουμε από Γερμανία, Κύπρο, από τα Βαλκάνια (που αφορούν στον οδικό τουρισμό), αλλά και από το Ισραήλ, που τα έχει πάει πολύ καλά. «Σε δεύτερο χρόνο μπορούμε να αναμένουμε κίνηση από τις αραβικές χώρες, μπορεί να μην είναι μεγάλος ο αριθμός επισκεπτών από εκεί αλλά είναι πολύ υψηλής εισοδηματικής δυνατότητας. Μεγάλο πλήγμα φυσικά θα είναι η απώλεια των αμερικανών τουριστών που συγκαταλέγονται στις πέντε μεγαλύτερες αγορές για την Ελλάδα».

«Το τρίτο τρίμηνο του χρόνου, Ιούλιο με Σεπτέμβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εργάνης για το 2019, οι εποχικοί εργαζόμενοι στον τουρισμό ήταν 700.000. Είναι πολύ μεγάλο το νούμερο και είναι πολύ σημαντικό να τους βοηθήσει το κράτος να συμπληρώσουν το εισόδημά τους».

Οι προϋποθέσεις επαναλειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων

Ο ΣΕΤΕ έχει καταθέσει τις προτάσεις του στην κυβέρνηση ως προς τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στον τουρισμό να επαναλειτουργήσει. Ο κ. Ρέτσος αξιολογεί από την αρχή αυτής της κρίσης ως πιο σημαντικό το θέμα της επιδότησης της εργασίας – και όχι της ανεργίας. Θεωρεί πως η στήριξη της απασχόλησης θα καθορίσει εν πολλοίς την εξέλιξη των πραγμάτων. «Η μεγάλη πρόκληση είναι πώς θα καταφέρεις να συγκρατήσεις θέσεις εργασίας ώστε να εμποδίσεις την εκτίναξη της ανεργίας. Στις προτάσεις που καταθέσαμε, το πρόγραμμα επιδότησης της εργασίας είναι πολύ κεντρικό, ώστε να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις εποχικής λειτουργίας που ουσιαστικά θα έχουν μηδενικά έσοδα. Το κόστος να μοιράζεται μεταξύ επιχείρησης κράτους, και εργαζομένων, όπως γίνεται και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες».

Για πόσους εργαζόμενους μιλάμε; «Το τρίτο τρίμηνο του χρόνου, Ιούλιο με Σεπτέμβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εργάνης για το 2019, ήταν 700.000. Είναι πολύ μεγάλο το νούμερο και είναι πολύ σημαντικό να βοηθήσει το κράτος τους εργαζόμενους αυτούς να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, δεδομένου ότι δεν θα μπορούν να δουλέψουν όλες τις μέρες του μήνα. Όπως πολύ σημαντικό είναι τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης, σε συνδυασμό με τις διακρατικές συμφωνίες και τις δυνατότητες των πτήσεων, να δώσουν κίνητρο στις εποχικές επιχειρήσεις να ανοίξουν, ανοίγοντας και θέσεις εργασίας. Είναι το μεγαλύτερο κομμάτι του τουριστικού προϊόντος, όσο πιο πολλές ανοίξουν τόσο μεγαλύτερη είναι η δυνατότητα να σωθεί μέρος της τουριστικής χρονιάς. Κλειστές επιχειρήσεις θα είναι το χειρότερο σενάριο».

Οι άλλοι δύο άξονες για να μπορέσει να επανεκκινήσει ο τουρισμός είναι η ρευστότητα και η ανταγωνιστικότητα: «Στο κομμάτι της ρευστότητας, έχουμε το εγγυοδοτικό εργαλείο μέσω της αναπτυξιακής τράπεζας, το οποίο θα δώσει στην αγορά συνολικά, όχι μόνο στον τουρισμό, μία ρευστότητα ύψους 7 δις, που είναι πολύ σημαντικό. Τους καλοκαιρινούς μήνες θα χρειαστούν κι άλλα εργαλεία ρευστότητας, κυρίως για μικρότερες επιχειρήσεις, όπως επίσης και έμμεση τόνωση χωρίς δανεισμό, όπως μηδενική προκαταβολή φόρου για το 2020. Με δεδομένο ότι το 2021 ούτως ή άλλος θα συμψηφιστεί με τις ζημίες του 2020, ζητάμε αυτό να γίνει από φέτος. Και στο κομμάτι της ανταγωνιστικότητας για την επόμενη μέρα, έχουμε ζητήσει μείωση των συντελεστών ΦΠΑ για όλο τον τουρισμό, γιατί δεν είναι μόνο το 2020, είναι το 2021 που πιστεύουμε ότι θα έχουμε την ευκαιρία να αρχίσουμε να ανακτούμε το χαμένο έδαφος. Τότε όμως θα έχουμε να ανταγωνιστούμε πάλι και τους μεγάλους μας ανταγωνιστές οι οποίοι φέτος θα είναι εκτός αγοράς, Ισπανούς, Γάλλους και Ιταλούς, που θα χρησιμοποιήσουν πέρα από τη φήμη και το εργαλείο των τιμών τους, αφού το ΦΠΑ είναι το μισό από το δικό μας».

Είναι ένα αίτημα προ κρίσης κορωνοϊού που σκόνταφτε στα δημοσιονομικά της χώρας. «Είναι κάτι που το στηρίξαμε. Η μείωση ΦΠΑ τώρα είναι πάρα πολύ σημαντική, έστω για ένα διάστημα, για να μπορέσουμε να αναπτύξουμε χαμένο έδαφος. Και προφανώς χρειάζεται εκμετάλλευση του πολύ θετικού brand που έχει δημιουργήσει η χώρα, μετά την πάρα πολύ καλή διαχείριση του υγειονομικού της ζητήματος, το οποίο θα γίνει μέσω στοχευμένων ενεργειών και καμπανιών προβολής αφού πρώτα οριστικοποιηθεί τι είδους σεζόν μπορούμε να έχουμε».

Όλα αυτά βέβαια με προϋπόθεση ότι θα συνεχίσουμε να τα πηγαίνουμε καλά στο υγειονομικό κομμάτι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ακόμα είμαστε σε καθεστώς πανδημίας και με μια λάθος κίνηση θα γυρίσουμε πίσω, πρέπει να είμαστε πολύ προσεχτικοί. Φοβάται το κακό σενάριο;

«Ο φόβος και το άγχος υπάρχουν, πρέπει όμως να είμαστε υπομονετικοί και ψύχραιμοι. Προφανώς διαχειριζόμαστε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, πολεμική, οι επιχειρήσεις είναι με μηδενικά έσοδα, ουσιαστικά οι πάντες είναι σε κίνδυνο. Θέλω να πιστεύω, χωρίς αυτό να φανεί σαν μια αισιοδοξία που δεν εδράζεται πουθενά, ότι επειδή έχουμε ένα πάρα πολύ καλό προϊόν, αν το βοηθήσουν οι συνθήκες, τα υγειονομικά καταρχήν, θα τα καταφέρουμε. Προφανώς και δεν μπορούμε να κρατάμε μεγάλο καλάθι για φέτος, αλλά αν είσαι στο μηδέν και μπορέσεις να αναπτύξεις ένα 20, 25, 30, 35 τοις εκατό από αυτό που είχες πέρσι, αυτό μόνο ως επιτυχία μπορεί να χαρακτηριστεί και θα βοηθήσει να αμβλυνθεί η ύφεση του ’20, που γνωρίζουμε όλοι ότι θα είναι πάρα πολύ υψηλή. Κι έπειτα το 2020 θα είναι μια χρονιά γέφυρα, γιατί το θέμα της πανδημίας θα απασχολήσει και το 2021 τον τουρισμό».

«Διαχειριζόμαστε μια πρωτόγνωρη κατάσταση, οι επιχειρήσεις είναι με μηδενικά έσοδα. Θέλω να πιστεύω ότι επειδή έχουμε ένα πάρα πολύ καλό προϊόν, αν το βοηθήσουν οι συνθήκες, τα υγειονομικά καταρχήν, θα τα καταφέρουμε».

Το κλειδί της επιτυχίας του ελληνικού τουρισμού

Ζητώντας του να μας συστήσει τον ΣΕΤΕ κάνουμε μια μικρή αναδρομή στα προηγούμενα χρόνια, μια που το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε έρχεται από ένα (επιτυχημένο) παρελθόν, για αυτό άλλωστε μπορούμε και να κοιτάμε το μέλλον με αισιοδοξία. Καταλαβαίνουμε από πού προκύπτει η πίστη του, όπως και ότι η επιτυχία του ελληνικού τουρισμού τα δύσκολα χρόνια της δημοσιονομικής κρίσης, που θα προσπαθήσουμε να επανακτήσουμε τα επόμενα χρόνια, δεν οφείλεται αποκλειστικά στις φυσικές ομορφιές της χώρας. Σημείο κλειδί, εξηγεί, είναι η ενότητα του κλάδου αλλά και η πολύ επιτυχημένη συνεργασία του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα.

«Ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων είναι κοινωνικός εταίρος από το 2013, και μέλη του είναι οι 13 Πανελλαδικές Οργανώσεις οι οποίες εκπροσωπούν τους 13 κλάδους που απαρτίζουν τον Τουρισμό:  ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, τουριστικά γραφεία και λεωφορεία, ακτοπλοΐα, γιότινγκ, μαρίνες, λιμάνια, αερομεταφορές, συνέδρια, ενοικιάσεις αυτοκινήτων και υπαίθριες δραστηριότητες. Δεν είναι τυχαίο το ότι η ανάπτυξη του Τουρισμού συνέπεσε με τη σύμπραξη όλων αυτών των κλάδων κάτω από την ομπρέλα του ΣΕΤΕ. Αυτή η ενότητα αύξησε πολύ τη δύναμη του τομέα, ο οποίος πριν ήτανε κατακερματισμένος, και σε αυτήν στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό και η πεποίθησή μου ότι και αυτή τη φορά θα τα καταφέρουμε».

Τίποτα δεν στηρίζεται στην τύχη, υπάρχει πολλή δουλειά από πίσω και στοχευμένη χάραξη στρατηγικής.

«Ο ΣΕΤΕ έχει το Ινστιτούτο του, το ΙΝΣΕΤΕ, το οποίο ασχολείται με το μελετητικό έργο του Συνδέσμου, με προγράμματα κατάρτισης για εργαζόμενους και εργοδότες στον Τουρισμό, και με συλλογή και επεξεργασία στατιστικών στοιχείων προκειμένου να αποφασίζουμε στρατηγικά τις επόμενες ενέργειές μας. Και έχει και τη Marketing Greece, μία ιδιωτική μη κερδοσκοπική εταιρεία που ιδρύθηκε το 2013, στην οποία συμμετέχουν ο ΣΕΤΕ, το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο και η Ένωση Διαφημιστικών εταιρειών Ελλάδας με διαφορετικά ποσοστά, με στόχο να ενισχύει το brand της χώρας σε συνεργασία με το Υπ. Τουρισμού και τον ΕΟΤ. Υπάρχει πολύ μεγάλη στήριξη του ιδιωτικού τομέα σε αυτές τις προσπάθειες, όλα αυτά τα δύσκολα χρόνια, η Marketing Greece κατάφερε με ιδιωτικά χρήματα να προσφέρει πάρα πολύ μεγάλη υπηρεσία στον ελληνικό τουρισμό».

Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν και το βίντεο «Οh My Greece unlock the feeling», που κυκλοφόρησε στις αρχές του 2019. Το ελληνικό τουριστικό προϊόν σε σύγχρονη ελκυστική συσκευασία. «Ουσιαστικά ήταν η πρώτη διαδικτυακή καμπάνια της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Την έφτιαξε η Marketing Greece, την παραχώρησε δωρεάν στον ΕΟΤ για να την προωθήσει και για όλο το 2019 αποτέλεσε τη βασική διαδικτυακή καμπάνια της χώρας. Πήγε παρά πολύ καλά». Με πάνω από ένα εκατομμύριο views στο You Tube, εύκολα το διαπιστώνει κανείς.

Και τώρα, την εποχή του κορωνοϊού; «Τώρα σχεδιάσαμε το Greece from Home, μια κοινή προσπάθεια του Υπ. Τουρισμού, του ΕΟΤ, της Marketing Greece, της Google και του Στηβ Βρανάκη, μια πολύ έξυπνη κίνηση για την ενίσχυση της εικόνας της χώρας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με τεράστια απήχηση στο εξωτερικό, όπου ουσιαστικά σε ενθάρρυνε να επισκεφθείς την Ελλάδα από το σπίτι σου, να πάρεις ωραίες εικόνες και να διατηρήσεις ζωντανή τη μνήμη της. Τώρα βρισκόμαστε στη φάση που σχεδιάζουμε νεές συνεργασίες με το υπουργείο και τον ΕΟΤ, μένει να δούμε τι θα γίνει φέτος μόλις ξεκαθαρίσουν λίγο τα δεδομένα. Η Ελλάδα έχει δημιουργήσει ένα κεφάλαιο υψηλής αξίας, αυτό θα μπορέσουμε να το αξιοποιήσουμε, για να καταφέρουμε να χτίσουμε ό,τι χάσαμε».

Αυτό που προσπαθώ είναι να εμφανίζω αυτό που έχω και μέσα μου, μια ηρεμία, μια ψυχραιμία. Κι έπειτα χρειάζονται ρεαλιστικές διεκδικήσεις, γιατί έτσι μόνο χτίζεις αξιοπιστία, αυτά που ζητάς να μπορείς να τα πάρεις κιόλας.

Με διπλή ιδιότητα: πρόεδρος του ΣΕΤΕ & επιχειρηματίας στη δίνη της πανδημίας

Πόσο εύκολο είναι να διαχειριστεί κανείς από τη θέση αυτή τις προσδοκίες όλων των πλευρών με την αβεβαιότητα μιας τέτοιας συγκυρίας; Να απευθύνεται στο εσωτερικό και το εξωτερικό, να διαπραγματεύεται με την κυβέρνηση και να μιλάει με τις επιχειρήσεις, μεγάλες και μικρές, με το κέντρο και την περιφέρεια, με όλους τους διαφορετικούς κλάδους;

«Χρειάζεται ψυχραιμία. Ο Τουρισμός είναι μια δραστηριότητα που απαρτίζεται από πολλές μικρές δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις σε διαφορετικά μέρη της χώρας, άλλες εποχικές, άλλες συνεχούς λειτουργίας∙ τουρισμός είναι και τα μεγάλα ξενοδοχεία, τουρισμός είναι και τα ενοικιαζόμενα στην Κάρπαθο, υπάρχει πολύ μεγάλη απόσταση. Αυτό που προσπαθώ είναι να εμφανίζω αυτό που έχω και μέσα μου, μια ηρεμία, μια ψυχραιμία. Κι έπειτα χρειάζονται ρεαλιστικές διεκδικήσεις, γιατί έτσι μόνο χτίζεις αξιοπιστία, αυτά που ζητάς να μπορείς να τα πάρεις κιόλας. Και λίγο βλέποντας και κάνοντας, γιατί τα πράγματα τους τελευταίους 2μισι μήνες της πανδημίας αλλάζουν μέρα με τη μέρα. Πρέπει να είσαι πολύ προσεχτικός γιατί κάτι που μπορεί να πεις σήμερα μπορεί να μην ισχύει αύριο, θέλει πολλή ψυχραιμία, πολύ ρεαλισμό, προσεχτικά βήματα και υπομονή».

Την ίδια στιγμή, όντας ο ίδιος επιχειρηματίας, ο πρόεδρός του ΣΕΤΕ έχει ανοιχτό κι ένα προσωπικό μέτωπο. «Για μένα τουλάχιστον, το κίνητρο είναι ότι μέσα από την ενασχόληση με τα κοινά και την ενδυνάμωση του τομέα σου βοηθάς να βελτιωθεί το δάσος, και όταν συμβαίνει αυτό επηρεάζεται θετικά και το δέντρο. Μπορεί λοιπόν να είναι χρονοβόρο και ψυχοφθόρο ειδικά σε μία συνθήκη που πέρα από τη διαχείριση των κοινών έχεις να διαχειριστείς και την τύχη μιας επιχείρησης και των εργαζομένων, όμως σε αυτή τη συγκυρία είμαστε όλοι μαζί. Οπότε από τη θέση στην οποία βρίσκομαι παίρνω δύναμη και για την προσωπική μου δουλειά, γνωρίζοντας ότι αν με την προσπάθεια και τις ενέργειες που κάνουμε ως ΣΕΤΕ μπορέσουμε υπό προϋποθέσεις να υπάρξει μία έστω περιορισμένη τουριστική σεζόν για φέτος, αυτό θα βοηθήσει όλες τις επιχειρήσεις, και τη δική μου επιχείρηση».

Ο κ. Ρέτσος είναι διευθύνων σύμβουλος και από τους βασικούς μετόχους της εταιρείας Electra Hotels & Resorts, που διαχειρίζεται τρία ξενοδοχεία στην Αθήνα, ένα στη Θεσσαλονίκη και δύο resorts, ένα στη Ρόδο και ένα στην Κεφαλονιά. Δίνοντάς μας μια εικόνα για το πού βρίσκεται σε σχέση με τις επιχειρήσεις του, καταλαβαίνουμε στην πράξη και όσα συζητήσαμε πιο πάνω.

«Αυτή τη στιγμή προετοιμάζουμε την επανεκκίνηση των ξενοδοχείων πόλης, η οποία θα γίνει σταδιακά, από τον Ιούνιο και μετά. Έχουμε αποφασίσει το ένα resort μας στην Κεφαλονιά να μην το ανοίξουμε φέτος, για το δεύτερο στη Ρόδο εξετάζουμε τα δεδομένα και θα αποφασίσουμε τις επόμενες εβδομάδες ανάλογα με όσα είπαμε, τη διαμόρφωση των πτήσεων και τις αγορές στις οποίες τελικά θα μπορέσουμε να στοχεύσουμε φέτος. Τα βασικά πρωτόκολλα έχουν διαρρεύσει, λίγο πολύ οι επιχειρηματίες γνωρίζουν τι χρειάζεται, οπότε η σχετική προετοιμασία ήδη γίνεται. Μην ξεχνάτε ότι υπήρχαν επιχειρήσεις, ιδίως ξενοδοχειακές, οι οποίες λειτουργούσαν για περίπου ένα μήνα, αφού ξεκίνησε η ιστορία του κορωνοϊού. Δηλαδή, άρχισαν από νωρίς να εφαρμόζουν υγειονομικά πρωτόκολλα».

Την κρίσιμη ερώτηση την αφήσαμε για το τέλος. Οι Έλληνες θα κάνουμε διακοπές φέτος;

«Ο εσωτερικός τουρισμός είναι βέβαια ένα μικρό ποσοστό της τουριστικής κίνησης, λιγότερο από 10%, αλλά θα είναι σίγουρα μια τονωτική ένεση κυρίως για τις μικρότερες επιχειρήσεις. Είναι ένας τομέας που θα πρέπει με κάθε τρόπο να στηριχθεί, από τις επιχειρήσεις, με την τιμολογική πολιτική τους, είμαστε και σε συζητήσεις και με την κυβέρνηση για μια μορφή κουπονιών στα παλιά πρότυπα του κοινωνικού τουρισμού, για να μπορέσουν όσο περισσότερο Έλληνες να κάνουν διακοπές φέτος και να ξεκουραστούν ψυχολογικά από αυτό που έγινε και να τονωθεί βέβαια και η κίνηση, οι μικροί προορισμοί, το έχουμε μεγάλη ανάγκη». Και μόνο να σχεδιάσουμε τις διακοπές, και μόνο να τις φανταστούμε, αρκεί για να γεμίσουμε αισιοδοξία. Οι διακοπές είναι θέμα ψυχολογίας, τις έχουμε ανάγκη όσο ποτέ.

«Είναι μια ωραία σκέψη…».