Παγκόσμια Ημέρα Πίτσας: Η ιστορία πίσω από το αγαπημένο fast food

Σήμερα, 9 Φεβρουαρίου, και κάθε τέτοια ημέρα του χρόνου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Πίτσας. Ο Ραφαέλε Εσπόζιτο θεωρείται συχνά ο πατέρας της σύγχρονης πίτσας και η πατρίδα της, φυσικά, θεωρείται η Ιταλία.

Πρόκειται για ένα από τα πιο διαδεδομένα και αγαπητά fast food στον πλανήτη, παρά το γεγονός πως η παραδοσιακή μορφή της θεωρείται εξαιρετικά υγιεινή και θρεπτική αφού αποτελείται από μία στρογγυλή, επίπεδη βάση ζύμης με βάση το σιτάρι με προζύμι, όπου τοποθετείται σάλτσα τομάτας, μοτσαρέλα και βασιλικός και στη συνέχεια ψήνεται σε υψηλή θερμοκρασία, παραδοσιακά σε ξυλόφουρνο.

Ανά τα χρόνια και τις περιοχές που υιοθέτησαν την πίτσα, προστέθηκαν πάνω στη ζύμη ολοένα και περισσότερα υλικά, φτάνοντας στο σήμερα όπου παρατηρούνται πίτσες με ανανά, αντζούγιες, ελιές και κάθε λογής υλικό.

Ο όρος pizza καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 10ο αιώνα σε ένα λατινικό χειρόγραφο από τη νότια ιταλική πόλη Γκαέτα στο Λάτιο, στα σύνορα με την Καμπανία. Η σύγχρονη πίτσα εφευρέθηκε στη Νάπολη και το πιάτο και οι παραλλαγές του έγιναν από τότε δημοφιλείς σε πολλές χώρες.

Ο «Σύλλογος Αληθινής Ναπολιτάνικης Πίτσας» (Associazione Verace Pizza Napoletana) είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1984 με έδρα τη Νάπολη και στοχεύει στην προώθηση της παραδοσιακής ναπολιτάνικης πίτσας. Το 2009, κατόπιν αιτήματος της Ιταλίας, η ναπολιτάνικη πίτσα καταχωρήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως εγγυημένο παραδοσιακό ιδιότυπο προϊόν και το 2017 η τέχνη της παρασκευής της συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η ιστορία της πίτσας

Τρόφιμα παρόμοια με την πίτσα έχουν παρασκευαστεί από τη Νεολιθική Εποχή. Καταγραφές ανθρώπων που προσθέτουν άλλα συστατικά στο ψωμί για να το κάνουν πιο γευστικό μπορούν να βρεθούν σε όλη την αρχαία ιστορία. Τον 6ο αιώνα π.Χ., οι Πέρσες στρατιώτες της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Δαρείου του Μέγα έψηναν ψωμιά με τυρί και χουρμάδες πάνω από τις ασπίδες μάχης τους.

Η σύλληψη όμως της ιδέας της πίτσας (στρογγυλή βάση από ζύμη ψωμιού και επάνω στρώση από τυρί, ελαιόλαδο, λαχανικά και μυρωδικά) πιθανώς έχει ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα, όπου το φαγητό αυτό ονομάζονταν πλακούντας και στα Βυζαντινά χρόνια πίττα. Μια πρώιμη αναφορά σε ένα φαγητό που μοιάζει με πίτσα εμφανίζεται στην Αινειάδα, όταν η Κελαινώ, βασίλισσα των Άρπυιων, προλέγει ότι οι Τρώες δεν θα έβρισκαν ηρεμία μέχρι να αναγκαστούν από την πείνα να φάνε τα τραπέζια τους (Βιβλίο III). Στο Βιβλίο VII, ο Αινείας και οι άνδρες του σερβίρουν ένα γεύμα που περιλαμβάνει στρογγυλά κέικ (όπως πίτα) με μαγειρεμένα λαχανικά. Όταν τρώνε το ψωμί, συνειδητοποιούν ότι αυτά είναι τα «τραπέζια» που προφήτευσε η Κελαινώ. Η πρώτη αναφορά της λέξης «πίτσα» προέρχεται από ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο γραμμένο στα λατινικά και χρονολογείται τον Μάιο του 997 μ.Χ. από την Γκαέτα, το οποίο απαιτεί την πληρωμή «δώδεκα πίτσες, μια χοιρινή σπάλα και ένα χοιρινό νεφρό την ημέρα των Χριστουγέννων, και 12 πίτσες και ένα ζευγάρι κοτόπουλα την ημέρα του Πάσχα».

Η σύγχρονη πίτσα αναπτύχθηκε από παρόμοια πιάτα με πλατόψωμα στη Νάπολη, τον 18ο ή τις αρχές του 19ου αιώνα. Πριν από εκείνη την περίοδο, το πλατόψωμο συχνά ολοκληρώνονταν με συστατικά όπως σκόρδο, αλάτι, λαρδί και τυρί. Είναι αβέβαιο πότε προστέθηκαν για πρώτη φορά οι τομάτες και υπάρχουν πολλοί αντικρουόμενοι ισχυρισμοί. Μέχρι το 1830 περίπου, η πίτσα πωλούνταν από υπαίθρια περίπτερα και έξω από αρτοποιεία πίτσας.

Ένας δημοφιλής σύγχρονος μύθος υποστηρίζει ότι η αρχετυπική πίτσα, η πίτσα Μαργαρίτα, επινοήθηκε το 1889, όταν το Βασιλικό Ανάκτορο του Καποντιμόντε ανέθεσε στον Ναπολιτάνο pizzaiolo (παρασκευαστή πίτσας) Ραφαέλε Εσπόζιτο να δημιουργήσει μια πίτσα προς τιμήν της επισκέπτριας βασίλισσας Μαργαρίτας. Από τις τρεις διαφορετικές πίτσες που δημιούργησε, η βασίλισσα προτίμησε έντονα μια πίτσα με τα χρώματα της ιταλικής σημαίας —κόκκινο (τομάτα), πράσινο (βασιλικός) και λευκό (μοτσαρέλα). Υποτίθεται ότι αυτό το είδος πίτσας ονομάστηκε τότε από τη βασίλισσα, αν και μεταγενέστερες έρευνες έθεσαν υπό αμφισβήτηση αυτόν τον μύθο. Μια επίσημη επιστολή αναγνώρισης από τον «προϊστάμενο υπηρεσίας» της βασίλισσας παραμένει εκτεθειμένη στο κατάστημα του Εσπόζιτο, που τώρα ονομάζεται Pizzeria Brandi.