Άουσβιτς, 27 Ιανουαρίου: Ο Γιώργος Σταμάτης γράφει με αφορμή την Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος
«Πολλοί λαοί θεωρούν περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, ότι κάθε ξένος είναι εχθρός. Όταν αυτή η ανομολόγητη σκέψη αποτελέσει τη μείζονα πρόταση ενός συλλογισμού, τότε στο τέλος της αλυσίδας βρίσκονται τα στρατόπεδα. Όσο υπάρχει αυτή η αντίληψη, οι συνέπειες της θα μας απειλούν»
Την 27η Ιανουαρίου 1945, απελευθερώθηκε το Άουσβιτς από τα συμμαχικά στρατεύματα και γι’ αυτό έχει καθιερωθεί την ημέρα αυτήν να τιμάμε τα 6.000.000 των Εβραίων που υπήρξαν τα τραγικότερα θύματα της πιο απάνθρωπης θηριωδίας της σύγχρονης παγκόσμιας Ιστορίας, του ολοκαυτώματος. Τα τρένα του θανάτου, που αναχωρούσαν απ’ όλη την κατεχόμενη Ευρώπη, μετέφεραν τους ανθρώπους σε σφραγισμένα βαγόνια προορισμένα για μεταφορά ζώων, προς τα στρατόπεδα εξόντωσης.
Οι άνθρωποι έπαιρναν αέρα από έναν μικρό φεγγίτη περιφραγμένο με συρματόπλεγμα, ενώ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού λάμβαναν ελάχιστη τροφή, σχεδόν καθόλου νερό και ακόμη λιγότερες εξηγήσεις για τον προορισμό τους. Τα πιο γνωστά στρατόπεδα εξόντωσης ήταν το Μπέλζεκ, το Κέλμνο, το Μαϊντάνεκ, το Σομπιμπόρ, και το στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα. Αλλά το πιο σκοτεινό κολαστήριο στον ωκεανό της φρίκης είναι το στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς.
Τα στρατόπεδα της Τρεμπλίνκα, του Μπέλζεκ και του Ζομπίμπορ κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Ράινχαρντ, που ήταν η κωδική ονομασία της επιχείρησης για την συστηματική εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης, ευρύτερα γνωστής με τον όρο «τελική λύση του Εβραϊκού ζητήματος» (Endlösung der Judenfrage), η οποία εκτελέστηκε υπό τον έλεγχο του Άντολφ Άιχμαν. Στα στρατόπεδα του θανάτου εξοντώνονταν Εβραίοι, Σίντι και Ρομά, ομοφυλόφιλοι, άτομα με αναπηρία, πολιτικοί κρατούμενοι.
Όταν έφτανε στο στρατόπεδο μια νέα αποστολή, περνούσε από τη διαλογή των πιο αδίστακτων Ναζί αξιωματικών. Ένας «γιατρός» των SS, ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στην πλάτη και το θώρακα κάθε κρατουμένου, έδειχνε με το δάκτυλο δεξιά ή αριστερά και καθόριζε εάν θα κοπεί τώρα το νήμα της ζωής του, ή εάν το μαρτύριο −ίσως και η ελπίδα− θα παραταθεί. Γιατί η ελπίδα ήταν πάντα εκεί, έστω και αχνή, έστω και αδύναμη, να τους συντροφεύει ακόμη και τις πιο σκοτεινές στιγμές. Γιατί έτσι επιβιώνουν οι άνθρωποι, πιστεύοντας ότι θα ξαναβρούν την οικογένεια τους, όταν όλα τελειώσουν.
Όσοι τοποθετούνταν στη δεξιά γραμμή (συνήθως οι άνδρες και οι νέες γυναίκες), κρίνονταν ικανοί προς εργασία και προωθούνταν στο εσωτερικό του στρατοπέδου. Όσοι επιλέγονταν για την αριστερή γραμμή (συνήθως ηλικιωμένοι, αδύναμοι, ασθενείς, άτομα με αναπηρία, έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά μαζί με τις μανάδες τους), θανατώνονταν άμεσα στους θαλάμους αερίων. Οι φρουροί διέταζαν τους μελλοθάνατους να γδυθούν και να παραδώσουν όλα τα τιμαλφή τους.
Στη συνέχεια τους οδηγούσαν στα λουτρά, όπου τους κλείδωναν. Σε ορισμένα κέντρα εξόντωσης διοχέτευαν με σωλήνες μονοξείδιο του άνθρακα. Σε άλλα, έριχναν σφαιρίδια από «Zyklon B» μέσα από τα φρεάτια εξαερισμού. Πρόκειται για ένα δηλητηριώδες αέριο που αρχικά χρησιμοποιείτο για απολυμάνσεις από τα έντομα και τους αρουραίους. Τότε οι θάλαμοι γέμιζαν από τα βουβά κλάματα των ανδρών, τις απελπισμένες ικεσίες των γυναικών, τις σπαρακτικές κραυγές των παιδιών.
Όμως καμιά πόρτα ποτέ δεν άνοιξε, παρά μόνο όταν είχε συντελεστεί το φρικτό έγκλημα της δολοφονίας αθώων ανθρώπων. Μια ομάδα κρατουμένων (Sonderkommando) αποτέφρωναν τις σορούς των θυμάτων στα κρεματόρια, κάτω από την αυστηρότατη επίβλεψη των Γερμανών στρατιωτών. «Εκεί πέρα ήσουν έξω από τον κόσμο. Δεν ήμασταν πεθαμένοι, αλλά ήμασταν δίχως μυαλό. Έβλεπες, αλλά δεν ήξερες τη είναι. Κάθε μέρα λέγαμε ακόμα μια ώρα, ακόμα μια μέρα, περιμέναμε το θάνατο.» Θυμάται ο Ελληνοεβραίος Sonderkommando, Σλόμο Βενέτσια, και συγκλονίζει με τη μαρτυρία του.
Οι κρατούμενοι των στρατοπέδων εξοντώνονταν με πολλούς τρόπους. Πέθαιναν από την ασιτία, τις ασθένειες και την εξάντληση, ξυλοκοπούνταν μέχρι θανάτου, πυροβολούνταν από τους SS, εξοντώνονταν από ψευδοϊατρικά πειράματα, θανατώνονταν με ενέσεις φενόλης, οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων.
Οι λίγοι που επιβίωσαν από τα στρατόπεδα του θανάτου, έχουν για όλη τους τη ζωή χαραγμένο τον αριθμό στο μπράτσο τους και στην ψυχή τους. Ένα νούμερο που τους υπενθυμίζει ότι στερήθηκαν τόσο βίαια και απάνθρωπα, με τη μόνη αιτιολογία ότι ήταν Εβραίοι, το δικαίωμα στο όνομα τους, στη ζωή τους, τη δύναμη να θυμούνται, να αισθάνονται, να ονειρεύονται. Συχνά στοιχειώνουν τη μνήμη τους οι νεκροί σύντροφοι από την πείνα και το κρύο, οι εξευτελισμοί και η σκληρή καθημερινή εργασία κάτω από τα χτυπήματα των «Κάπος», οι περιοδικές επιλογές όπου ξεχώριζαν εκείνους που θα στείλουν στο θάνατο.
Οι πλέον τραγικοί μάρτυρες της τραγωδίας ήταν τα παιδιά των στρατοπέδων και ιδίως τα παιδιά του Άουσβιτς, τα οποία είτε εκτοπίστηκαν με την οικογένεια τους, είτε γεννήθηκαν εκεί και έζησαν μέσα σε αδιανόητες συνθήκες. Μετά την απελευθέρωση, κάποια δε γνώριζαν το όνομα τους, την ηλικία τους, ή την καταγωγή τους. Η παιδική τους ηλικία συνοψιζόταν στο ναζιστικό, φυλετικό παραλήρημα, στο βίαιο αποχωρισμό από τους γονείς τους, σε διαλογές, πειράματα, αέρια.
Σήμερα, βρίσκονται στη ζωή περίπου 245.000 επιζώντες του ολοκαυτώματος, διασκορπισμένοι σε 90 χώρες, εκ των οποίων σχεδόν οι μισοί ζουν στο Ισραήλ. Καθώς ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος απομακρύνεται και ο αριθμός των επιζώντων του Ολοκαυτώματος λιγοστεύει, βαραίνει εμάς η ευθύνη να είμαστε πάντα σε επαγρύπνηση. Πρέπει να διατηρηθεί εναργές στη συλλογική μας μνήμη, ότι το φυλετικό μίσος, η βία, ο φανατισμός και η μισαλλοδοξία μόνο σε ατραπούς φρίκης μπορούν να μας οδηγήσουν. Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς κατά αθώων φιλειρηνιστών πολιτών, με μόνο λόγο την Εβραϊκή τους ταυτότητα, πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα και να είμαστε σε εγρήγορση. Τώρα περισσότερο παρά ποτέ, η διεθνής κοινότητα οφείλει να ενώσει τη δράση της στον αγώνα για έναν κόσμο αλληλεγγύης και συμπερίληψης για όλους.
8°
