Έχει αποµείνει ο πλανήτης χωρίς πνευματική πρωτοπορία;

Από πού ξεπήδησαν η Woke Culture, η πολιτική ορθότητα στα όρια του φασιστικού περιορισµού της ελευθερίας της έκφρασης, το κίνηµα Black (µόνο;) Lives Matter, οι απόψεις περί της ρευστότητας του φύλου, η ισλαµοαριστερά, οι ΑΝΤΙΦΑ και όλες αυτές οι κινήσεις που φαίνεται να έχουν στόχο την πλήρη κατάλυση της, λεγόµενης, «δυτικής κουλτούρας» και του συστήµατος αξιών των, κατά τεκµήριο, µόνων φιλελεύθερων, δηµοκρατικών και ανοικτών κοινωνιών στον πλανήτη;

Κατά την άποψή µου, όλο αυτό το πακέτο δεν είναι παρά ένας ακόµη κοιλόπονος της ανθρωπότητας στην πορεία της πνευµατικής της εξέλιξης, που έχει συγκεκριµένα αίτια και εγκυµονεί συγκεκριµένους κινδύνους. Διότι δεν υπάρχει, δυστυχώς, κανένας απολύτως νόµος της φύσης, ο οποίος να καθορίζει ότι η εξέλιξη αυτή επιβάλλεται να είναι σταθερά ανοδική και χωρίς τραγικά πισωγυρίσµατα.

Καµιά από τις ιστορικές περιόδους της ανθρωπότητας δεν υπήρξε «τέλεια» και δεν είµαι καθόλου σίγουρος για το πώς θα µπορούσε να οριστεί µια τέτοια τελειότητα. Ας µην ξεφύγουµε όµως και εµείς στον σχετικισµό που προάγει το υπό εξέταση «πακέτο» αντιλήψεων. Ο κλασικός ελληνικός πολιτισµός έχει χαρακτηριστεί ως ο ακρογωνιαίος λίθος στην ανθρώπινη προσπάθεια για την πνευµατική άνοδο, τον ορισµό των αξιών που θα έπρεπε να είναι πανανθρώπινες, και για την αναγνώριση της λογικής ως του µόνου µέσου για τη γνώση του κόσµου και τη διευθέτηση των ανθρώπινων σχέσεων και των κοινωνικών διληµµάτων. Ήταν οι κοινωνίες της αρχαίας Ελλάδας τέλειες; Άλλες ήταν δηµοκρατικές αλλά µε διαστήµατα τυραννίας, άλλες στρατοκρατικές• όλες ήταν δουλοκτητικές, µε τις θρησκευτικές ιδεοληψίες ανθούσες και τις γυναίκες σε δεύτερο και αρκετά περιορισµένο ρόλο. Οπότε η απάντηση είναι αρνητική.

Η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός ανέδειξαν ένα µεγάλο κύκλο πνευµατικών ταγών, οι οποίοι προσπάθησαν να αναβιώσουν και να προτείνουν στην ανθρωπότητα, ως την προσήκουσα πνευµατική οδό, τις ιδεαλιστικές αρχές και τις αξίες της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και της επιστήµης. Αυτό ακριβώς έκαναν οι µεγάλοι ανθρωπιστές και φιλόσοφοι επηρεασµένοι από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, όπως ο Voltaire (ο αντικληρικός κήρυκας των πολιτικών ελευθεριών), ο Racine (ο Γάλλος «Αλεξανδρινός» δραµατουργός που έγραφε στον δωδεκασύλλαβο), ο Rabelais (ο εκκλησιαστικός αλλά και αντικληρικός στοχαστής), ο Spinoza (ο αντιχριστιανός φιλόσοφος µε τις στωικές καταβολές), ο Kant (ο φιλόσοφος της επιστηµολογίας, της ηθικής και της αισθητικής), ο µέγας ανθρωπιστής Erasmus, ο ποιητής, συγγραφέας και επιστήµονας Goethe, ο αντιρατσιστής φιλόσοφος και ιστορικός Ernest Renan, ο φιλόσοφος, µαθηµατικός και επιστήµονας Descartes, ο δηµοκράτης συγγραφέας, ποιητής και πολιτικός Lamartine, ακόµη και ο θεωρούµενος ως ο πατέρας της αναρχίας Pierre-Joseph Proudhon. Σταδιακά, οι προσεγγίσεις αυτών των µεγάλων ανθρωπιστών παραµερίστηκαν και άρχισαν να αναδύονται ιδεολόγοι, οι οποίοι αναδείκνυαν την προσήλωσή τους στα ανθρώπινα πάθη αντί για τις πανανθρώπινες αξίες: τα συµφέροντα της εργατικής ή της αστικής τάξης, το ισχυρό κράτος –ασχέτως ιδεολογικού µανδύα–, το έθνος και τη φυλή.

Έτσι, κατά τον 19ο αιώνα, εµφανίστηκαν ο Karl Marx, κηρύσσοντας το ταξικό µίσος και την πάλη των τάξεων, ο Charles Maurras και ο Victor Hugo, που µιλούσαν για τη «θεά Γαλλία», ο Γερµανοβρετανός Houston Stewart Chamberlain που εξήρε τον εθνικισµό, τον αντισηµιτισµό και τον «επιστηµονικό» ρατσισµό, οι γερµανολάτρεις Gotthold Lessing, Friedrich Schlegel, Johann Gottlieb Fichte και Friedrich Hegel, ο Γάλλος θεµελιωτής του εθνικισµού και του προστατευτισµού Auguste-Maurice Barrθs, ο ποιητής και συγγραφέας για τον εθνικισµό και τον σοσιαλισµό Charles Pιguy, o Ιταλός ποιητής, συγγραφέας και δηµοσιογράφος Gabriele d'Annunzio απευθείας επηρεασµένος από τον Nietzsche, ο ίδιος ο Friedrich Nietzsche, ο θεµελιωτής της ηθικής αφέντη-σκλάβου, της θέλησης για δύναµη και ο θεµελιωτής της αλήθειας ως αντιληπτής αντί της ιδεαλιστικής απόλυτης, ή τέλος ο Georges Eugθne Sorel ο οποίος κατάφερε να εµπνεύσει σοσιαλιστές, µαρξιστές, αναρχικούς και φασίστες µαζί και ταυτοχρόνως.

Κάπως έτσι φτάσαμε στον επεισοδιακό 20ό αιώνα των δύο Παγκόσµιων Πολέµων και των εκατοµµυρίων θυµάτων του ναζιστοφασισµού και του κοµµουνισµού. Είχαµε δηλαδή µια ανθρωπότητα που κατάφερε να ξεφύγει από τα σκοτάδια του Μεσαίωνα, να ενστερνισθεί τις αρχαιοελληνικές φιλοσοφικές, επιστηµονικές και ανθρωπιστικές αξίες, για να περιπέσει στη συνέχεια στη λατρεία των επιµέρους συµφερόντων –ταξικών, εθνικών και φυλετικών– πληρώνοντας πολύ ακριβό τίµηµα. Από τον µεν γερµανικό ναζισµό, τον ιταλικό φασισµό και τον ιαπωνικό µιλιταρισµό ξεµπλέξαµε σχετικά γρήγορα, αλλά ο υποτιθέµενος υπερεθνικός µαρξισµός µε τις αιρέσεις του και τις εθνικές φονικές αποχρώσεις του κατάφερε να επηρεάσει µεγάλο µέρος της δυτικής διανόησης και να τη γοητεύσει µε τα πολιτικοµεταφυσικά του οράµατα για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα.

Έτσι, μας προέκυψαν φιλόσοφοι και συγγραφείς όπως ο Ιρλανδός συγγραφέας Bernard Shaw, ο οποίος επιστρέφοντας το 1931 από τη Μόσχα και παραφράζοντας τον Άµλετ έγραψε «it is not to kill or not to kill, but how to select the right people to kill», και αργότερα οι Γάλλοι φιλόσοφοι της αποδόµησης και θαυµαστές του µαρξισµού, όπως ο Jacques Derrida. Αν και την απάντηση σε όλα τα ερωτήµατα την έδωσε ο πατερούλης Στάλιν ήδη από το 1933 µε το Holodomor στην Ουκρανία και λίγο αργότερα µε τις δίκες της Μόσχας, δολοφονώντας εκατοµµύρια πολιτών της τότε Σοβιετίας, πολλοί διανοούµενοι επέµειναν και επιµένουν.

Αλλά μην ξεχνάμε και τον Βρετανό φιλόσοφο και µαθηµατικό της Λογικής Bertrand Russell, µεταµεληθέντα κοµµουνιστή, που, µε τα πολλά, αναγνώρισε ότι ο µπολσεβικισµός έρχεται σε αντίθεση µε τη λογική, ή τον συγγραφέα Arthur Koestler, µέλος του Γερµανικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος, που µετατράπηκε σε αντικοµµουνιστή µετά την υπογραφή τού συµφώνου Molotov-Ribbentrop. Μερικοί θέλησαν να δουν την πικρή αλήθεια, άλλοι δεν θέλησαν: ο Jean-Paul Sartre και ο Bertolt Brecht τελείωσαν τη ζωή τους ως συνεπείς κοµµουνιστές. Ήρθε όµως και η σειρά του κόκκινου ολοκληρωτικού ονείρου να σβήσει µε παταγώδη πτώση, σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη, µετά το 1990. Μαζί του έσβησαν και οι κοµµουνιστικές ονειρώξεις των δυτικών διανοουµένων, µε τον πλανήτη να εξελίσσεται σε ένα πολυπολικό σύστηµα, µε νέους δικτάτορες, είτε µαφιόζους σε στιλ Πούτιν και Λουκασένκο, είτε ισλαµιστές σε στιλ Ερντογάν και Ιλχάµ Αλίγιεφ, να επαναφέρουν τα οράµατα του εθνικού µεγαλείου για τις χώρες τους.

Αλλά, αν και η βασική και παγκόσµια ιδεολογική αντιπαράθεση τερµατίστηκε, φαίνεται ότι η υπαρξιακή αγωνία δεν αφήνει την ανθρωπότητα να ησυχάσει, µετά από όλες αυτές τις µεταπτώσεις, τις αυταπάτες και τις σφαγές. Έτσι, από τη µια µεριά εκδηλώνεται µια αναζωπύρωση της θρησκευτικότητας, όπως µε τους New Born Christians, κυρίως στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ, και την αναβίωση του ισλαµικού φονταµενταλισµού σχεδόν σε όλον τον µουσουλµανικό κόσµο, από την άλλη όµως στις δυτικές δηµοκρατίες µε τις φιλελεύθερες και ανοικτές κοινωνίες εµφανίζονται νέες θρησκείες, ίσως µέσα στην αγωνιώδη τους προσπάθεια για την ανεύρεση σκοπού και κάποιας εναλλακτικής κοσµικής πίστης.

Δεν υπάρχουν πλέον οι άρχοντες της διανόησης για να κατευθύνουν τις κοινωνίες αυτές και πάλι προς τη λογική, τις ανθρωπιστικές αξίες, την ηθική και τη φιλοσοφία της Αρχαίας Ελλάδας. Οι άρχοντες της δυτικής διανόησης είτε ξεχάστηκαν είτε διαψεύστηκαν στον ρου της Ιστορίας. Φαίνεται ότι η δυτική διανόηση έκανε τον κύκλο της κι ότι τελικά έχει αφήσει ελεύθερο το πεδίο σε κάθε κοινωνικοπολιτική ακρότητα.

Έτσι, τα ορφανά του αριστερισµού αγωνίζονται να διατυπώσουν αιρετικό λόγο σε στιλ Noam Chomsky, ή «αποκαλυπτικό» σε στιλ Naomi Klein που τρόµαξε τους ορθώς σκεπτόµενους µε το best seller της «Το Δόγµα του Σοκ», αλλά κυρίως να προσπαθούν να αντιπαρατεθούν µε την πλειοψηφία των πολιτών στο παγκόσµιο πρόβληµα της λαθροµετανάστευσης, αναπτύσσοντας τις θέσεις της λεγόµενης «ισλαµοαριστεράς». Από κοντά και αρκετοί ακραιφνώς φιλελεύθεροι που συµβάλλουν σε αυτήν την πλευρά της πολιτικής ορθότητας απαιτώντας τον πλήρη «σεβασµό» της ιδιαιτερότητας, αυτών που από την πλευρά τους µεταναστεύοντας στη Δύση δεν σέβονται καµιά διαφορά από τους ίδιους. Επιβάλλεται έτσι ένας καινοφανής φασισµός ως προς το πώς δικαιούται κανείς να εκφραστεί στον δηµόσιο χώρο, γραπτώς και προφορικώς. Δεν αναγνωρίζονται πλέον πανανθρώπινες αξίες, αλλά µόνο ιδιαιτερότητες στη θρησκεία, στην κουλτούρα, στη σεξουαλικότητα, ακόµη και στο φύλο και στη φυλή. Κανένα πρόβληµα αν αυτές οι «ιδιαιτερότητες» αντιβαίνουν στις ανθρωπιστικές αξίες ή αν προσπαθούν να επιβληθούν ως κανονικότητα και να απαγορεύσουν στη συνέχεια ακόµη και την «ιδιαιτερότητα» της κανονικότητας.

Φτάσαµε να αποσιωπούµε τους βιασµούς 1.400 κοριτσιών στο Rotherham της Β. Αγγλίας από µουσουλµάνους µετανάστες και το µαζικό χούφτωµα 1.200 Γερµανίδων την Πρωτοχρονιά του 2015-16 από αντίστοιχους «ικέτες». Μπορούµε να διυλίζουµε τον κώνωπα σχετικά µε τις διαφορές στα εργασιακά δικαιώµατα των γυναικών στη Δύση, αλλά να µη βγάζουµε κιχ για τους αποκεφαλισµούς, τους λιθοβολισµούς και το κρέµασµα γυναικών στις χώρες προέλευσης της θρησκευτικής «ιδιαιτερότητας», επειδή τόλµησαν να πιστέψουν ότι είναι άνθρωποι. Όταν δεν αναγνωρίζονται πλέον πανανθρώπινες αξίες, είναι φυσικό να σχετικοποιούνται όλα και να αποδίδεται ίση αξία σε κάθε θρησκευτική και κοινωνική πραγµατικότητα.

Είναι φυσικό να σχετικοποιούνται ακόμη και τα φύλα. Από τη φυλάκιση του Oscar Wilde κι από την αυτοκτονία του Alan Mathison Turing µε το δηλητηριασµένο µήλο, αυτό που φαίνεται στο λογότυπο της Apple, φτάσαµε στο να ντρεπόµαστε να πούµε ότι είµαστε ευτυχείς που η µητέρα µας ήταν cis γυναίκα. Μέσα στον πνευµατικό αποπροσανατολισµό µας, είναι αναµενόµενο να εµφανίζονται ορισµένοι οι οποίοι όποιον παρεκκλίνει έστω και µισή µοίρα από ό,τι κατά καιρούς συνθέτει το κεντρικό τους αφήγηµα, να µην είναι διατεθειµένοι να τον θεωρήσουν ως φορέα απλώς µιας άλλης οπτικής, αλλά να τον στιγµατίζουν ως σεξιστή, ρατσιστή, οµοφοβικό, σκουπίδι.

Είναι επόµενο κάποιοι που επιδιώκουν πιο ενεργό δράση να αυτοβαφτίζονται ΑΝΤΙΦΑ στο πλαίσιο ενός ηµι-µιλιταριστικού ακτιβισµού, εναντίον ενός εχθρού που εξέλειπε µεν, ωστόσο οι ίδιοι δεν µπορούν να εννοήσουν τη δική τους ύπαρξη χωρίς κάποιον πλήρως σχηµατοποιηµένο «οχτρό». Καταλήγουν, λοιπόν, συχνά να συµπεριφέρονται οι ίδιοι ως ΑΝΤΙΦΑ, χωρίς το ΑΝΤΙ. Έφτασε αυτός ο εσωτερικός στρατός κατοχής να απαιτεί το ξαναγράψιµο της Ιστορίας, σύµφωνα µε τα γούστα και τις ιδεοληψίες του συρµού, αλλά και να επεκτείνει αυτή την απαίτηση στη λογοτεχνία, στη θεατρική δηµιουργία και στην ποίηση. Είµαστε όλοι ένοχοι για όλα, κάτω από τις πύρινες ροµφαίες των αρχαγγέλων της πολιτικής ορθότητας, όπως αυτή εξελίσσεται διαρκώς µε την ανατροφοδότηση της παραδοξότητας µεταξύ των µελών της «αδελφότητας» που ανταγωνίζονται στον ανερµάτιστο παραλογισµό.

Μήπως τελικά πορευόμαστε προς έναν νέο πλανητικό Μεσαίωνα, µε τη θρησκοληψία, τις ποικίλες µαχητικές ιδεοληψίες και την κατασυκοφάντηση των δηµοκρατικών και των ανθρωπιστικών αξιών, χωρίς να το συνειδητοποιούµε; Μήπως κινδυνεύουµε από µιθριδατισµό και µήπως έχουµε ήδη προσβληθεί από το σύνδροµο της Στοκχόλµης αδυνατώντας να αντιδράσουµε; Μήπως θα δώσουµε εµείς οι ίδιοι το σκοινί για να µας κρεµάσουν αυτοί που ήδη µας θεωρούν «εκφυλισµένη Δύση» και των οποίων τις «ιδιαιτερότητες» υπερασπιζόµαστε; Μήπως µας τρόµαξε ο Samuel Huntington για έναν «πόλεµο των πολιτισµών», αλλά τελικά ενεργούµε µε τέτοιον τρόπο ώστε να τον χάσουµε µόνοι µας χωρίς να τον αναγνωρίσουµε; Το έχουν πάθει και άλλοι. Ο Πούτιν ποτέ δεν δέχτηκε ότι ξεκίνησε πόλεµο στην Ουκρανία, άσχετα αν αυτός καταλήξει ακόµη και να διαλύσει τη δική του χώρα.

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση για τα 20 χρόνια  Athens Voice “Επιβιώνοντας τον 21ο αιώνα - Οι πολιτικές, οι τάσεις, τα ρεύµατα της εποχής µας”, σε επιµέλεια Σώτης Τριανταφύλλου