Ήταν περίπου πριν από έναν χρόνο όταν επιχειρηματίες του κλάδου και λάτρεις του ατμού στους 50 και πλέον βαθμούς Κελσίου συγκεντρώθηκαν στο Τόρνιο της Φινλανδίας για το 17o Παγκόσμιο Συνέδριο Σάουνας. Τον λόγο κάποια στιγμή πήρε η σουηδή βουλευτίνα Ιντα Καρκιάινε. «Γυμνοί, είμαστε ίσοι» διακήρυξε από το βήμα. «Είναι σημαντικό άνδρες και γυναίκες να κάθονται μαζί γυμνοί στη σάουνα» πρόσθεσε για να ακολουθήσει μια θύελλα χειροκροτημάτων.
Το περιστατικό υπενθύμιζε προ ημερών ο Economist στο πλαίσιο ενός αφιερώματος που δεν θα άρεσε καθόλου σε κάποιους άλλους λάτρεις, εκείνης της έκθεσης του σώματος στη φύση: ο γυμνισμός, διαπίστωνε ο συντάκτης του άρθρου, παρακμάζει. Αυτή η κουλτούρα τις ρίζες της οποίας μπορεί να βρει κανείς στην κλασική αρχαιότητα και την αποθέωση του γυμνού, αλλά ανακαλύπτει ξανά κάπου στα τέλη του 19ου αιώνα όταν έννοιες όπως η ελευθερία, η ισότητα, η σεξουαλικότητα και ο δημόσιος χώρος συνδέθηκαν με τη γύμνια, χάνεται.
Κάπως έτσι εξαφανίζονται και τα τοπόσημα του γυμνισμού – στη Σκανδιναβία οι ναοί του γυμνισμού είναι οι σάουνες, στη Μεσόγειο οι παραλίες. Εξαφανίζεται κι εκείνη η περίφημη Freikörperkultur, η κουλτούρα του γυμνού σώματος που τόσο χαρακτήρισε τη Γερμανία και ιδιαίτερα την Ανατολική Γερμανία – μάρτυρας οι φωτογραφίες της γερμανίδας καγκελαρίου που διέρρευσαν πριν από μερικά χρόνια και εικονίζουν μια νεαρή Άνγκελα Μέρκελ να παίρνει γυμνή το μπάνιο της σε μια λίμνη με τις φίλες της.
Οσο όμως εξαφανίζεται η κουλτούρα του γυμνού σώματος τόσο εμφανίζονται εκείνοι που ανησυχούν γι’ αυτήν την εξαφάνιση. Και καλύπτουν όλο το πολιτικό φάσμα: είναι προοδευτικοί και συντηρητικοί που δεν θέλουν να χαθεί το ελευθεριακό πνεύμα του γυμνισμού, αυτό το τόσο ευρωπαϊκό πνεύμα, είναι αριστεροί και δεξιοί. Είναι, για παράδειγμα, ο Γκρέγκορ Γκίζι, ηγετικό στέλεχος της γερμανικής Αριστεράς, ενός κόμματος που δημιουργήθηκε από σκληροπυρηνικούς του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και ανατολικογερμανούς πρώην κομουνιστές.
Αλλά είναι και ο Μαρκ Ρούτε, ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός της Ολλανδίας. Που ήδη από το 2016 εξέφραζε την ανησυχία του για ένα μέλλον χωρίς παραλίες γυμνιστών επειδή υποτίθεται ότι η χώρα του βρισκόταν στο έλεος των «πολιτισμικών μειονοτήτων» - βλέπε των μουσουλμάνων.
Δεν είναι ακριβώς έτσι. Γιατί ανάμεσα στις αιτίες που εντοπίζουν οι ειδικοί γι΄ αυτήν την έκρηξη της σεμνοτυφίας βρίσκονται η κουλτούρα του τέλειου σώματος που καλλιεργούν τα μίντια, ο φόβος ότι από την παραλία της Μεσογείου μπορεί να καταλήξει κανείς γυμνός στο Διαδίκτυο, αλλά και το ονλάιν και δωρεάν πορνό – ονλάιν και δωρεάν πορνό σε τέτοιες ποσότητες ώστε είναι αδύνατο πια να εκπληρωθεί μια βασική προϋπόθεση του γυμνισμού: η αποσεξουαλικοποίηση του σώματος.
Ελάχιστη σημασία έχει. Ο Ρούτε και ό,τι κινείται πέρα από αυτόν, προς τα δεξιά, έχουν μετατρέψει τον γυμνισμό σε ζήτημα ταυτότητας. Οι υπερασπιστές τους είναι οι ταυτοτικοί, αυτοί που άλλοτε, σε κάπως παλαιότερες εποχές, σκανδαλίζονταν από τους γυμνιστές κι από αυτό που τους φαινόταν προσβολή της δημόσιας αιδούς και κανένα μα κανένα επιχείρημα περί ριζών στην κλασική αρχαιότητα και ευρωπαϊκών αξιών όπως η ελευθερία και η ισότητα που βρήκαν μια κοινή συνισταμένη στον γυμνισμό δεν μπορούσε να πείσει πως αυτό που έβλεπαν μπροστά τους, το γυμνό σώμα, δεν ήταν τίποτε παραπάνω και τίποτε άλλο από μια σοκαριστικά ανεπίτρεπτη έκλυση των ηθών.
Η επιτυχία της Άκρας Δεξιάς στις εκλογές της περασμένης Κυριακής στη Σουηδία δεν είναι άσχετη μ’ αυτήν την αίσθηση της απώλειας της ταυτότητας – μιας ταυτότητας που για τους ταυτοτικούς θα έπρεπε ακόμη και να γράφει «Επάγγελμα: Γυμνός», μπορεί να γράφει οτιδήποτε αντιτίθεται στον συντηρητισμό της μαντήλας. Η ξενοφοβία επαναπροσδιόρισε την ταυτότητα, την επέκτεινε σε πιο ελευθεριακά πεδία, όπως ο γυμνισμός. Στην πραγματικότητα, οι συντηρητικοί ετεροπροσδιορίστηκαν από εκείνες τις κατά Ρούτε «πολιτισμικές μειονότητες». Και δεν μένει παρά να εμφανιστούν γυμνοί σε σάουνες και παραλίες ή να χορέψουν στα γκέι παρέιντ. Γιατί όχι; Όπως τους γέννησε η μαμά τους.
14°
