Ο οδηγός μου, Ισραηλινός άραβας και χριστιανός στο θρήσκευμα με συνάντησε έξω από την παλιά πόλη της Ιερουσαλήμ. Στον καθρέφτη του αυτοκινήτου του κρέμονταν ένας ασημένιος σταυρός και ένα φυλαχτό στο σχήμα του Άστρου του Δαυίδ. Πλησιάζοντας στο σημείο ελέγχου της Βηθλεέμ, έκρυψε το άστρο του Δαυίδ. «Παλαιστινιακή ζώνη», μου είπε χαμογελαστός. Εκεί με συνάντησε ο ξεναγός μου, ονόματι Σάμερ Κόκκαλι. Είναι χριστιανός και μιλάει ελληνικά. Ο προπαππούς του ήταν Έλληνας κι ο ίδιος έχει ζήσει στην Ελλάδα. Αλλάζουμε αυτοκίνητο και με οδηγεί προς τη Χεβρώνα. Μου μιλάει όλο ενθουσιασμό, αλλά τη δική μου προσοχή αποσπά το τείχος που μοιάζει να τρέχει παράλληλα με το αυτοκίνητο στα δεξιά μου. Πρώτη φορά το βλέπω «από τα τείχη μέσα», για να παραφράσω τον Καβάφη. Γκραφίτι, εκκλήσεις για ελευθερία, για αξιοπρέπεια. Έξω από τα τείχη, οι Ισραηλινοί δε βλέπουν παρά ένα γκρίζο, άχρωμο τείχος, ενώ σε πολλά σημεία έχουν φυτευτεί δέντρα (πιθανώς για να μη δημιουργείται δυσάρεστο κλίμα).
Η Χεβρώνα ταλανίζεται καθημερινά από τις διαμάχες εποίκων και Παλαιστινίων. Βασικό αξιοθέατο της πόλης, ο Τάφος των Πατριαρχών, τόπος ιερός και για τους Εβραίους και για τους Μουσουλμάνους, ο οποίος πλέον έχει διαχωριστεί στα δύο και η μία του πλευρά είναι μουσουλμανικό τέμενος, ενώ η άλλη εβραϊκή συναγωγή. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ενέταξε τον Τάφο των Πατριαρχών στον κατάλογο εθνικής κληρονομιάς της χώρας. Οι Παλαιστίνιοι που συναντώ φοβούνται ότι αυτό σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για το ιερό τέμενός τους. Το 1994, ο έποικος Μπαρούχ Γκόλντσταϊν μπήκε στο τέμενος εν ώρα προσευχής και άνοιξε πυρ εναντίον των πιστών.
Ένα μέρος της Χεβρώνας μοιάζει με πόλη φάντασμα. Πάνω στα κατεβασμένα ρολά των παλαιστινιακών καταστημάτων, οι έποικοι έχουν σχηματίσει με σπρέι το αστέρι του Δαυίδ. Αυτομάτως ο νους μου τρέχει στην Ευρώπη των παγκοσμίων πολέμων, τότε που οι ναζί στιγμάτιζαν τα εβραϊκά μαγαζιά. Πάνω από τα στενά σοκάκια της παλιάς αγοράς της πόλης έχουν τοποθετηθεί συρμάτινα πλέγματα, γιατί οι έποικοι πετούν διαρκώς πέτρες, σκουπίδια κι άλλα αντικείμενα στον κόσμο.
Πίνουμε τσάι στο μαγαζί ενός ντόπιου που είναι από τους λίγους Παλαιστίνιους που έχουν παραμείνει στην εβραϊκή ζώνη. Παλιά είχε μπιλιαρδάδικο. Από το διαχωρισμό της πόλης και μετά έχασε την πελατεία του (καθώς οι Παλαιστίνιοι δεν μπορούν να περάσουν σ’ αυτό το σημείο της πόλης) και το έριξε στα σουβενίρ (!). Εκεί μας πλησιάζουν και τα μέλη της ομάδας TIPH (Temporary International Presence in the City of Hebron)… Ουδέν μονιμότερον του προσωρινού. Οι επιτηρητές αυτοί εκτελούν καθημερινά περιπολίες και καταγράφουν τυχόν παραβάσεις των συμφωνιών σε συνεργασία με τις αρχές και των δύο πλευρών.
Λίγο αργότερα, βρίσκομαι και πάλι στο αυτοκίνητο με προορισμό τη Ντχέισα, προσφυγικό καταυλισμό στη Βηθλεέμ. Οι κάτοικοί της έχουν δημιουργήσει ένα κέντρο που παρουσιάζει την ιστορία και τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής στον καταυλισμό. Αναλαμβάνει να με ξεναγήσει ο Τζιχάντ, εθελοντής του κέντρου και φοιτητής νοσηλευτικής. Είναι καλά εκπαιδευμένος και έχει ζήσει τις δυσκολίες αυτής της κατάστασης στο πετσί του. Μου εξηγεί πως το χωριό του βρίσκεται δίπλα στην Ιερουσαλήμ και πως έχει γίνει πάρκο. Αστειευόμενος μάλιστα, μου λέει να πάω εκεί και να κάνω πικ νικ με τους φίλους μου, αν θέλω. Παρόλα αυτά αδυνατεί να μου μιλήσει για μια βιώσιμη λύση. «Για ‘μένα η λύση των δύο κρατών δεν υπάρχει. Μόνο ένα Παλαιστινιακό κράτος μπορεί να υπάρξει. Το Ισραήλ είναι ένα δημιούργημα των Σιωνιστών». «Και τα 6.000.000 Ισραηλινών θα έχουν θέση σ’ αυτό το κράτος;» τον ρωτάω. «Όποιος θέλει μπορεί να ζήσει σ’ αυτό το κράτος. Στο κάτω κάτω εκείνοι από αλλού ήρθαν». Ο Σάμερ γελάει. Μου λέει στα ελληνικά ότι δε θα βγάλω άκρη.
Έφυγα γεμάτη θλίψη όχι τόσο για τα όσα έγιναν όσο για τα όσα νιώθω πως δεν πρόκειται ποτέ να γίνουν.
15°
