Κατσαρόλες με βιβλία: Συνταγή για ψάρια σαβόρο με σταφίδα και για ψάρια με πορτοκάλι
«Τη φασόλα, το ρεβίθι, το κριθάρι τα αλέθαμε και τα κάναμε αλεύρι και τρώγαμε πιο πολύ. Νομίζαμε πως τρώμε πιο πολύ», φράση από προφορική μαρτυρία στο βιβλίο «Η κατοχική πείνα» της Β. Χιονίδου για τη Σύρο. Πλησιάζοντας στην επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940, αναζητούμε ξανά εκείνες τις ξεχασμένες πια ιστορίες της «Κατοχής», της «Πείνας» και του «Λιμού» που την συνόδευαν όταν οι άνθρωποι πέθαναν στους δρόμους της Αθήνας και των νησιών.
H Ελλάδα καταλαμβάνεται από τη Γερμανία τον Απρίλιο του 1941 και διαμελίζεται. Οι Κυκλάδες είναι σχεδόν αποκλειστικά υπό ιταλική Κατοχή, η Χίος και η Λέσβος υπό γερμανική και η Βόρεια Ελλάδα υπό βουλγαρική. «Οι σύμμαχοι κηρύττουν αποκλεισμό στην Ελλάδα» γράφει η Β. Χιονίδου, «μην επιτρέποντας την εισαγωγή τροφίμων από το εξωτερικό. Οι δυνάμεις Κατοχής απαγορεύουν την κυκλοφορία πολιτών και τροφίμων μέσα στην Ελλάδα. Η κεντρική κυβέρνηση επιβάλει αυστηρή ρύθμιση των τιμών, κάτι που δεν είναι σε θέση να ελέγξει. Έτσι η μαύρη αγορά κυριαρχεί σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής».
Η Ελένη Νικολαΐδου επικαλείται τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ για να μας υπενθυμίσει πως οι δυνάμεις του Άξονα που στάθμευαν στην Ελλάδα, υιοθέτησαν έναν πιο περίτεχνο τρόπο για να απομυζήσουν τους πόρους της χώρας, εισπράττοντας τεράστια «έξοδα Κατοχής». Μόνο για τον Νοέμβριο του 1941 η κάλυψη των δαπανών των Γερμανών ανέρχεται σε 25 δισεκατομμύρια δρχ., δηλαδή 2 δισεκατομμύρια δρχ. παραπάνω από το συνολικό εθνικό εισόδημα του 1941.
Η παροχή του ρεύματος γίνεται ορισμένες ώρες τη μέρα, ενώ εξαιτίας της ξηρασίας ο πληθυσμός καλείται να κάνει οικονομία και στο νερό. Ξεκινάνε τα συσσίτια και η μαύρη αγορά. Οι άνθρωποι πεθαίνουν από ασιτία. Τα σπίτια και οι περιουσίες αλλάζουν για έναν ντενεκέ λάδι. Τα ψάρια δίνονται με το δελτίο. Οι γαϊδουροκεφαλές γίνονται φιλέτο, οι σκύλοι πάνε στις κατσαρόλες και οι σαρδέλες προσφέροντα για δώρο. Στην Κρήτη οι άνθρωποι σώζονται από το χαρούπι, το οποίο σήμερα έχει γίνει είδος πολυτελείας.
Γυρισμένη το 1948 η ταινία «Οι Γερμανοί ξανάρχονται», σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου με τον Βασίλη Λογοθετίδη και τη Νίτσα Τσαγανέα στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, αποτυπώνει την κατάσταση της πείνας. Όσοι σώθηκαν, λοιπόν, φρόντισαν να αφήσουν βιβλία και ταινίες για να μην ξανασυμβεί το κακό. «Μάθαμε να προσέχουμε και να εκτιμούμε τα φτωχικά υλικά και φαγητά. Βάλαμε μυαλό», έγραφε ο Θ. Ποταμιάνος που έζησε την Κατοχή.
Θα βάλουμε, λοιπόν, τηγάνι και θα ανάψουμε και φούρνο για να φτιάξουμε τις συνταγές της επιβίωσης.
Το σαβόρο αυτό γίνεται με το λάδι που έχει μείνει από τα τηγανισμένα ψάρια, όπως έγραφε ο Θ. Ποταμιάνος. Ρίχνουμε φυσικά περισσότερο λάδι, όταν θέλουμε να κάνουμε σαβόρο. Όταν το αλεύρι ψηθεί το σβήνουμε με ξύδι. Αυτό είναι το σκέτο σαβόρο, μέσα στο οποίο τα ψάρια διατηρούνται πολλές μέρες. Έχουμε όμως και σαβόρο με σταφίδα. Σ’ αυτό δεν βάζουμε αλεύρι, αλλά σταφίδα μαύρη, πλυμένη καλά, τη ρίχνουμε στο λάδι του ψαριού με ξύδι και νερό. Η σταφίδα βράζει στο τηγάνι και φουσκώνει, ταιριάζει δε περίφημα με την ξινή σάλτα και με το τηγανισμένο σκόρδο. Το φαγητό αυτό το συνηθίζουν σε πολλά παράλια μέρη της Κεφαλληνίας.
Συνταγή για Ψάρια με πορτοκάλι
Βάζετε τα ψάρια σας στο ταψί με το αλατάκι τους και ολόγυρα τους αραδιάζετε φέτες πορτοκάλι στρογγυλές και λεπτές. Κόβετε δηλαδή το πορτοκάλι κατά φάρδος, βγάζετε τα κουκούτσια και τοποθετείτε ολόγυρα από το ψάρι. Προσθέστε λίγο λάδι και στείλτε τα στον φούρνο. Μπορείτε να προσθέσετε λίγη ντομάτα, δύο τρία κρεμμύδια ψιλοκομμένα και λίγο ψιλοκομμένο μαϊντανό.
13°
