Γιώργος Σκαμπαρδώνης: Προσοχή: εποχιακή διέλευση βατράχων

Είκοσι πέντε πυρακτωμένα διηγήματα που φωσφορίζουν. Δρυοκολάπτες που ραμφίζουν με μανία κολόνες γέρικων στύλων της ΔΕΗ και γαλλικά σοκολατάκια-κτερίσματα που ανέσυραν μαζί με όλο το θαμμένο ζαχαροπλαστείο-τύμβο τα έργα του μετρό στην οδό Βενιζέλου. Μεταφυσικά, παράδοξα, παρηγορητικά, τρυφερά, υπερβατικά και μεγαλειώδη. Επισκευασμένες λάμπες από το Πέραν με θάμβος ιστορικό που αναφλέγονται στη νέα τους ζωή και επαναφωτίζουν μαγικά τις ανεπίδοτες μέρες και την αιχροκέρδεια του χρόνου, ξεπαγώνοντας οικογενειακές ιστορίες σε καδραριμένες φωτογραφίες. Ξαναμονταρισμένες μηχανές Τriumph 3HW του 1939 στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, άλογα Κοζάκων που οι κύρηδές τους τα εγκαταλείπουν στη Ρωσία, ηττημένα από τον πόλεμο της Κριμαίας, μα αυτά αρνούνται να μείνουν πίσω και να συνθηκολογήσουν, βγάζουν φτερά και ταξιδεύουν από τη θάλασσα της Σεβαστούπολης ως την Καβάλα! 

Μεταξύ φαντασίας και μύθου, τεκμηριωμένου γεγονότος και οργιώδους σύλληψης που ξεπηδά από χωροχρόνους που μόνο ο συγγραφέας γνωρίζει τις αινιγματικές συντεταγμένες τους, τα είκοσι πέντε νέα διηγήματα του Σκαμπαρδώνη είναι φτιαγμένα από ρευστή καλογρασαρισμένη πολυπλοκότητα αλλά και συμπαγή ιερότητα. Από το Άγιο Όρος ως την αλλαγή φρουράς στο Σύνταγμα, το τυχαίο ή το ενορχηστρωμένο από την ιστορία ή τη μοίρα μεταβάλλεται σε γενναίο, νικά το ποταπό, κροσσάρει σε ψυχικές γκρίζες ζώνες υπερβαίνοντας το τραγικό με κωμικές παρακεντήσεις. Οι ιστορίες και η Ιστορία παραδίδονται από τον συγγραφέα προς τον αναγνώστη υπό μορφή καλειδοσκοπικού έργου: ηλικιωμένοι που με βαρύ Αλτσχάιμερ και με το ένταλμα συλλήψεως σίλβερ αλέρτ να τους καταδιώκει περιπλανώνται στον παιχνιδότοπο του Jumbo, φιλαρμονικές στη Θεσσαλονίκη και χάλκινες μπάντες στη Νάουσα, Χριστούγεννα με κάλαντα, σφαίρες και σπασμένες τζαμαρίες στα πέριξ της Παπαναστασίου και κατσαβίδια, νταλγκάδες με Καζαντζίδη ή Τζίνα Μπαχάουερ στο συνεργείο επισκευής κρατικών οχημάτων που πάνω του ανορθώθηκε το ξενοδοχείο Electra Palace. 

Στο «Προσοχή: εποχιακή διέλευση βατράχων», το ανελέητο του κόσμου αντισταθμίζεται από το παρηγορητικό του Θεού ή της φιλίας, της αγάπης και των ανθρώπινων ιαματικών σχέσεων. Το πανηγύρι είναι τρανό, κι ας είναι ο τόπος λίγος, για να παραφράσω-διαστεβλώσω το δημώδες της Βέροιας με το οποίο ξεκινά το βιβλίο. Καντάδες πάνω από τάφους, ρακοκατανύξεις σε σκήτες, γεννητούρια κουταβιών και γάιδαροι ζωσμένοι με μασούρια δυναμίτη: συγκλονιστικά αναπάντεχα γεγονότα, πόνοι χαράτσια και χαρές ντούκου κατατεθειμένες που σου γλυκαίνουν την ψυχή όπως το χάδι του μπαρμπέρη στα μάγουλα μετά το κόντρα ξύρισμα και το αρωματικό κολώνισμα. Μια συλλογή από πάθη ασίγαστα και παραμυθίες υπαρξιακές ανθρώπων λαϊκών κατά βάση κι όχι διανοούμενων που στοχάζονται για το είναι και τον χρόνο: οι ήρωες του «Προσοχή» είναι απλοί άνθρωποι ή αγαπησιάρικα ζώα. Ο Σκαμπαρδώνης τους κατανοεί, τους συμπονά και τους βγάζει ευτυχίες ή ισορροπίες που δεν ξεπηδούν από εγκυκλοπαίδιες ή λογοτεχνίες άνευρες, μα από ταξίδια σε διαδρομές που παράγουν συναίσθημα. Ούτως ή άλλως η φύση κι ο τόπος είναι συναίσθημα από μόνα τους αλλά και οι ήρωες από μόνοι τους είναι ελεγείες μοναδικές, κι ας μην το ξέρουν. 

Ταξίδια σε παιδικές ηλικίες, ανυψώσεις ή καταβυθίσεις σε πένθη ή γλέντια ολκής, ιστορίες σαν ορθάνοιχτη βεντάλια που όμως ανοίγουν και κλείνουν σαν να παίζει ακορντεόν. Αδιαμφισβήτητα ο μεγαλύτερος έλληνας διηγηματογράφος καταθέτει για άλλη μια φορά ένα μαγικό συναξάρι κατανόησης μερών της ανθρώπινης κατάστασης σε μια γλώσσα που φωσφορίζει και αντικατοπτρίζει νοήματα ικανά να επικοινώσουν με τον κάθε αναγνώστη εκεί έξω. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να αφεθείτε, να αποπλανηθείτε και να ακολουθήσετε τις ιστορίες που σαν «βάτραχοι που φεύγουν ομαδικά από την ξεραμένη λίμνη, πηγαίνουν και γεννάνε νοήματα και μυστικά σε κρυφούς λασπότοπους ή σε χαμηλά νέα ποτάμια». Δικό σας!