«Στ’ αλήθεια αγνοώ τι τόπος είναι μια μητέρα. Μου λείπει όπως μπορεί να λείπει σε κάποιον η υγεία του, ένα αποκούμπι, μια πεποίθηση. Είναι ένα ανυποχώρητο κενό που γνωρίζω ότι υπάρχει, αλλά δεν το προσπερνώ. Ένα κενό που σε ζαλίζει, αν κοιτάξεις μέσα του. Ένα ρημαγμένο τοπίο που τις νύχτες σού κλέβει τον ύπνο και κατασκευάζει εφιάλτες σ’ αυτό το λίγο που σου αφήνει. Η μοναδική μητέρα που δεν έχασα ποτέ είναι η μητέρα των φόβων μου».
Μιλάει ένα κορίτσι μετέωρο, ένα κορίτσι που αναζητεί μάταια τον μητρικό δεσμό. Είναι η Αρμινούτα, το «κορίτσι που το γύρισαν πίσω», μια δεκατετράχρονη έφηβη που από τη μια στιγμή στην άλλη βλέπει τον κόσμο της να γκρεμίζεται: οι άνθρωποι που ως χθες θεωρούσε γονείς της την επιστρέφουν στους δικούς της σαν παιχνίδι που το βαρέθηκαν, σαν αντικείμενο που έχασε τη λάμψη του και δεν το θέλουν πια. Αποσβολωμένη, η κοπελίτσα ανακαλύπτει πως εκείνη που αποκαλούσε «μαμά» δεν είναι η αληθινή, το σπίτι κοντά στη θάλασσα όπου μεγάλωσε δεν είναι δικό της, ακόμα και η γλώσσα της είναι δανεική· δική της είναι η χωριάτικη, ανεξιχνίαστη και βάρβαρη, διάλεκτος της περιοχής του Αμπρούτσο, όπου από εδώ και πέρα θα ζήσει. Όμως ούτε στο ρυπαρό σπιτάκι του χωριού της είναι ευπρόσδεκτη: η μητέρα της είναι ψυχρή και άστοργη, τσακισμένη από μια μόνιμη κούραση, ο πατέρας της βίαιος, τα αδέλφια της ξένα· μόνο η μικρότερη αδελφούλα, η Αντριάνα, αθώα μέσα στην πανουργία που επιστρατεύει για να επιβιώσει, θα περισώσει την αγάπη μέσα από τη σωματική εγγύτητα.
Τρεις φορές εγκαταλελειμμένη είναι η Αρμινούτα: την πρώτη βρέφος –ένα από τα «χαρισμένα παιδιά» που οι φτωχές, πολύτεκνες ιταλικές οικογένειες παραχωρούσαν σε άτεκνα ζευγάρια, μια πρακτική πολύ διαδεδομένη στην Ιταλία ως τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα–, τη δεύτερη έφηβη, όταν η απώλεια της πρώτης μητέρας συμπλέει με την ενοχή (κάτι κακό θα έκανα για να μη με θέλει), την τρίτη ανάμεσα στους εξ αίματος συγγενείς της.
Από αστή, χωριάτισσα, από αγαπημένη, περιττή, βρίσκεται αντιμέτωπη με τον πόνο, τον αποπροσανατολισμό, την ταυτοτική σύγχυση. Ποια είναι, τέλος πάντων; Και πώς είναι δυνατόν η βιολογική της μητέρα να είναι τόσο απούσα για κείνην, ακόμα πιο απούσα μέσα στην αδιάκοπη παρουσία της; Για χρόνια δεν μπορεί να προφέρει «την ακολουθία του Μ και του Α»: «Η λέξη μαμά φώλιαζε στον λαιμό μου σαν φρύνος που δεν αναπήδησε ποτέ από εκεί μέσα». Για χρόνια πασχίζει να γεμίσει το έλλειμμα που γεννά αυτή η απουσία, ένα κενό που ποτέ δεν γεμίζει. Όμως αυτό που δεν γεμίζει με τίποτα, το τραύμα που δεν επουλώνεται, μπορεί να γίνει κίνητρο ζωής. Άλλες γυναίκες θα παρελάσουν από τη ζωή της –η μητέρα μιας φίλης, μια σπιτονοικοκυρά, μια δασκάλα–, καθησυχαστικές εκδοχές του μητρικού άλλου. Και η Αρμινούτα θα καταφέρει να κάνει τη στροφή από τη νοσταλγία της μητέρας στη διανοητική κατάφαση της αυτονομίας της.
Η Ντονατέλα ντι Πιετραντόνιο έγραψε ένα σπουδαίο βιβλίο γύρω από τη σχέση μητέρας κόρης, σχέση πρωταρχική, θεμελιώδη, που συχνά λοξοδρομεί, ωστόσο, από την οδό της αγάπης και της ανεπιφύλακτης αποδοχής προς την απομάκρυνση, την απόρριψη, την εγκατάλειψη. Και ταυτόχρονα μίλησε για τα δεινά της εσωτερικής μετανάστευσης, τον πρωτογονισμό της φτώχειας, τη βαναυσότητα της ανέχειας. Λιτό, δωρικό, διόλου μελοδραματικό, το βιβλίο της ευτύχησε στην ελληνική του απόδοση από τη Δήμητρα Δότση.
14°
