Με αυτό το βιβλίο έχετε ακόμη μια ευκαιρία να βουτήξετε στον κόσμο του «The Handmaid’s Tale». Ποτέ άλλοτε η μυθοπλασία δεν διεκδίκησε τόσο μεγάλο μερίδιο από τον ρεαλισμό και μετατόπιση του έργου από την τηλεοπτική οθόνη στην τυπωμένη σελίδα είναι καθοριστική. Η περίληψη της φουτουριστικής δυστοπίας της Μάργκαρετ Άτγουντ, η οποία εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1985, απέσπασε το βραβείο Arthur C. Clarke και γνώρισε πλειάδα διασκευών, από το σινεμά στην όπερα, έως το δημοφιλέστατο σίριαλ των ημερών μας, είναι γνωστή: Σε ένα αποκαλυπτικό τοπίο της Νέας Αγγλίας, με φόντο την απολυταρχική θεοκρατία και την καταπίεση σαν ηφαίστειο που βράζει, ξετυλίγεται η στυγερότερη πράξη κοινωνικού ελέγχου. Ο μισογυνισμός επιβάλει τους όρους του.
Πώς συνέβησαν όλα αυτά; Η ίδια η συγγραφέας επέμενε ανέκαθεν ότι «Η ιστορία της θεραπαινίδας» δεν θα έπρεπε να ταξινομείται ως έργο επιστημονικής φαντασίας και πως τίποτε από όσα εφαρμόζονται στην υποθετική της Δημοκρατία της Γαλαάδ δεν είναι πραγματικά φουτουριστικό. Πράγματι, οι προβληματισμοί του μυθιστορήματος τσεκάρουν όλα τα κουτάκια στο κουίζ με τα επίκαιρα ζητήματα του σήμερα. Ανεπανόρθωτη βλάβη του περιβάλλοντος: τικ. Ραγδαία πτώση του δείκτη γεννήσεων στη λευκή φυλή: τικ. Χειραγώγηση των μαζών από το πολιτικό – μιντιακό σύστημα μέσα από την επίκληση υποθετικών εχθρών: τικ. Μια τρυφηλή δυτική κοινωνία, που αργοπέθαινε από τις πολλές επιλογές: τικ. Η Άτγουντ θέτει τον μηχανισμό σε εφαρμογή και καταργεί τα σύνορα ανάμεσα στο χειρότερο σενάριο και την εκπλήρωσή του. Μια κοινωνία ελέγχου, της οποίας τις εκδηλώσεις καθορίζουν ο βιολογικός ντετερμινισμός και ο μισογυνισμός, ή όπως διαπιστώνει η ηρωίδα, «ίσως τίποτε απ’ όλα αυτά να μην έχει σχέση με τον έλεγχο. Ίσως να μην έχει σχέση με το ποιος μπορεί να είναι ο ιδιοκτήτης ποιανού, ποιος μπορεί να κάνει τι σε ποιον και να μην έχει συνέπειες γι’ αυτό, ακόμα και να επιφέρει τον θάνατό του… Ίσως να ‘χει να κάνει με το ποιος μπορεί να κάνει τι σε ποιον και να του συγχωρεθεί». Φαντάσου ένα τέτοιο σύμπαν. Στην «Ιστορία της θεραπαινίδας», η Μάργκαρετ Άτγουντ το θεμελιώνει.
Η ιστορία ξεδιπλώνεται σε δύο επίπεδα, με την πρωταγωνίστρια να σκιαγραφεί τον εσωτερικό της κόσμο στα κεφάλαια της «νύχτας» και να περιγράφει την καθημερινότητα της Δημοκρατίας της Γαλαάδ στα αποσπάσματα της καθημερινότητας, ενώ ο αναγνώστης συμπληρώνει το παζλ των περιστατικών που οδήγησαν στη δικτατορία αναδρομικά. Μαθαίνουμε ότι στα όρια των πρώην Ηνωμένων Πολιτειών συντελέστηκε καταστροφή, όταν δολοφόνησαν τον Πρόεδρο, εισέβαλαν με πολυβόλα στο Κογκρέσο και ο στρατός κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης επιρρίπτοντας την ευθύνη σε φανατικούς ισλαμιστές. Το σύνταγμα καταλύεται και τα δικαιώματα του θηλυκού πληθυσμού μεταφέρονται στους άνδρες. Καθώς η μελέτη της Ιστορίας μαρτυρά ότι κανένα νέο σύστημα δεν μπορεί να επιβληθεί σε ένα προηγούμενο χωρίς να ενσωματώνει πολλά από τα στοιχεία που απαντούν σε αυτό, η Γαλαάδ δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο ρατσισμός προμήθευσε το συναισθηματικό καύσιμο που επέτρεψε την κατάληψη του καθεστώτος.
Έχοντας παραδώσει το σώμα της ελεύθερα στη χρήση των άλλων, η Τουφρέντ ανήκει στο πρώτο κύμα γυναικών που επιστρατεύτηκαν για αναπαραγωγικούς σκοπούς και μοιράστηκαν σε εκείνους οι οποίοι αφενός απαιτούσαν τέτοιες υπηρεσίες και αφετέρου μπορούσαν να τις αποκτήσουν χάρη στη θέση τους μεταξύ των μελών της ελίτ. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, οι γυναίκες της Γαλαάδ δεν πρέπει να έχουν τίποτα διασκεδαστικό, κανένα κρυφό χατίρι δεν πρέπει να τους παραχωρηθεί, «είμαστε δίποδες μήτρες, αυτό είναι όλο», ενώ ακόμη και τα ονόματά τους, Τουφρέντ, Τουγκλέν, Τουγουόρεν, συντίθενται από την κτητική αντωνυμία και το μικρό όνομα του κυρίου που τις κατέχει.
Υποτελής και ανήμπορη, η Τουφρέντ αναζητά ανέλπιδα σύζυγο, παιδί, μητέρα, φίλη: «Όλοι οι άνθρωποι που θα μπορούσα ν’ αγαπήσω έχουν πεθάνει ή βρίσκονται αλλού. Ποιος ξέρει πού βρίσκονται τώρα ή ποιο είναι τ’ όνομά τους;» Όσο για την ίδια, «το σώμα μου φροντίζει να με κρατάει ζωντανή, εξακολουθώντας να επαναλαμβάνει την ακρογωνιαία προσευχή του: Είμαι, είμαι. Είμαι, ακόμη». Και πριν αφήσει την τυραννική κανονικότητα της Γαλαάδ να την κυριεύσει, η Τουφρέντ διατυπώνει το μανιφέστο που γκρεμίζει τη συνολική εικόνα του καθεστώτος: «Κανείς δεν πεθαίνει από έλλειψη σεξ. Από έλλειψη αγάπης πεθαίνουμε». Η Τουφρέντ προσκαλείται στο άδυτο του Κυβερνήτη, και πίσω από την πόρτα, τα ταμπού καταρρέουν και το σύστημα αποκαλύπτει τις ρωγμές του. Η «Ιστορία της θεραπαινίδας» είναι ό,τι πιο καθηλωτικό υπάρχει στα βιβλιοπωλεία σήμερα.
Μάργκαρετ Άτγουντ, «Η ιστορία της θεραπαινίδας», σελίδες 432, εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση Αύγουστος Κορτώ
15°
