Ντέιβιντ Μάμετ, «Θέατρο»: Ένα βιβλίο μετάγγισης εμπειρίας για τους επαγγελματίες, οδηγός για τους θεατές.
Πού βρίσκεται η κουίντα(;) ή, αλλιώς, στην αγγλική θεατρική ορολογία, το πράσινο δωμάτιο; Ανάμεσα στο ιερό και στο ανόσιο· είναι ο χώρος ανάμεσα στο δρόμο και τη σκηνή. Mε αφετηρία τα πιο απλά, o Ντέιβιντ Μάμετ (γ. 1947) μας μυεί στο δικό του περιβάλλον. Θεατρικός συγγραφέας («Οικόπεδα με θέα», «Ολεάννα», «American Buffalo»), βραβευμένος με Πούλιτζερ και σκηνοθέτης, γράφει για όλους και όλα όσα συμβάλουν στο ανέβασμα μιας παράστασης.
Δίνει τον ορισμό: «Θέατρο είναι ουσιαστικά άνθρωποι εγκλωβισμένοι σ’ ένα ασανσέρ» και σκοπός του δεν είναι να καθοδηγήσει, να βελτιώσει, να απεραντολογήσει, αλλά αντίθετα να μας διασκεδάσει, να μας ενθουσιάσει, να μας συγκλονίσει.
Ο Ντέιβιντ Μάμετ δίνει την πρωτοκαθεδρία στο κείμενο και στους ηθοποιούς, αλλά τονίζει ότι το φυσικό περιβάλλον στο οποίο πρέπει να ευδοκιμήσουν είναι το κοινό. Ένα κοινό που πρέπει πάντα να πληρώνει για να έχει τη δυνατότητα να κρίνει, που με τα χρόνια δυστυχώς συρρικνώνεται όσο μικραίνει η εγγράμματη μεσαία τάξη. Στους ηθοποιούς δίνει τις συμβουλές του: η ερμηνεία τους να είναι πιο απολαυστική απ’ ό,τι μια απλή ανάγνωση του κειμένου, να μιλάνε δυνατά, καθαρά (προφέροντας τα τελικά σύμφωνα), με το βλέμμα ψηλά, αποφεύγοντας τις χειρονομίες, τοποθετώντας το σώμα σωστά, προσδίδοντας στο ρόλο χαρακτήρα και άνεση (συστατικά του ταλέντου), να μάθουν να σκηνοθετούν τον εαυτό τους. Η πρόσθεση «κουλτούρας», «συναισθήματος» ή «συγκίνησης» είναι περιττή (κανείς δεν νοιάζεται τι αισθάνεται ένας ηθοποιός).
Όσο για τους δραματουργούς, δουλειά τους είναι να κάνουν το κοινό να αναρωτιέται τι θα γίνει παρακάτω. Η θεατρική εμπειρία χρειάζεται κείμενο, που σημαίνει πλοκή. Και η έλλειψη πλοκής σημαίνει βαρεμάρα.
Σε ό,τι αφορά τους σκηνοθέτες είναι αυστηρός, η εμπειρία τού δίδαξε ότι δεν είναι απαραίτητοι, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη τους βανδαλισμούς των κειμένων ή τη διαπότισή τους με δικό τους νόημα. Στόχος του καλού σκηνοθέτη είναι να δώσει βηματισμό, ρυθμό και καλό στήσιμο στην παράσταση. Τελεία και παύλα. Η προσπάθεια να κάνει κάτι «ενδιαφέρον» με το σενάριο λέγεται ασχετοσύνη. Επιμένει σε ό,τι έλεγε ο Στανισλάφσκι «όποιος σκηνοθέτης πρέπει να κάνει κάτι ενδιαφέρον με το κείμενο δεν καταλαβαίνει το κείμενο».
Ο Μάμετ γράφει και για την τεχνική, τη θεατρική κουλτούρα, τα σημαντικά αμερικανικά έργα, τις ατελείωτες εβδομάδες γύρω από ένα τραπέζι που λέγεται πρόβα, ενώ στην ουσία σημαίνει εθιστική μορφή ομαδικής θεραπείας και εθισμός στη σπατάλη χρόνου. Τέλος γράφει για το χρόνο μιας παράστασης. Η προσοχή του κοινού είναι περιορισμένη και κανείς δεν ζει σε έναν άχρονο κόσμο – μόνο οι αποκρυφιστές, οι γιόγκι, οι ερωτευμένοι και οι ναρκομανείς.
Ένα βιβλίο μετάγγισης εμπειρίας για τους επαγγελματίες, που λειτουργεί συγχρόνως και σαν οδηγός για τους θεατές. (μτφ. Κάτια Σπερελάκη)
Μιλήσαμε με τον συγγραφέα για το νέο του βιβλίο με τίτλο, το τρίτο και τελευταίο μέρος της «Τριλογίας των Φάρων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γραφή
17°
