Γιάννης Σκουρλέτης: Η Νυχτερίδα είναι φάντασμα ενός νέου διχασμού

Η «Νυχτερίδα» του Γιόχαν Στράους ΙΙ ανεβαίνει στο Ολύμπια, σε σκηνοθεσία Γιάννη Σκουρλέτη. Η διάσημη αυτή οπερέτα, από την πρώτη παρουσιάσή της το 1874, τράβηξε την προσοχή του κοινού, με αποτέλεσμα να αποτελεί πλέον μια από τις πιο διάσημες οπερέτες που έχουν ανέβει στα μεγαλύτερα θέατρα της Ευρώπης. Εμείς μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη για τη δική του οπτική στο έργο και σας την παρουσιάζουμε παρακάτω. 

Η «Νυχτερίδα», με τη ματιά του Γιάννη Σκουρλέτη: η πολιτική διάσταση, το χιούμορ και οι μάσκες

Ο Σκουρλέτης ανεβάζει για πρώτη φορά τη «Νυχτερίδα». Όπως άλλωστε ο ίδιος αναφέρει, η οπερέτα είναι ένα δύσκολο είδος καθώς απαιτεί πολλή δουλειά αλλά και μουσική εκπαίδευση. Ωστόσο, του αρέσει να καταπιάνεται με παλαιότερα έργα και να τα αποδίδει με τον δικό του τρόπο. «Μπορώ να διαβάσω μέσα από το παλιά και το καινούριο που γεννιέται». Αυτή είναι άλλωστε η προσέγγισή του στα πράγματα. «Δεν με ενδιαφέρει να κάνω μια ηθογραφία εποχής ούτε να αναπαραστήσω μια εποχή, αλλά να δω κάτά πόσο το έργο ακουμπάει στα σημερινά ζητούμενα». 

Αφήνεται να τον παρασύρει η υπέροχη μουσική του Στράους και βλέπει το έργο με τη δική του ματιά, θέτοντας το ερώτημα κατά πόσο ακουμπάει στα ζητούμενα του σήμερα, πώς μπορεί να αποτελέσει τροφή για σκέψη για τη σύγχρονη πραγματικότητα και να κάνει τους θεατές να προβληματιστούν. 

Ο τρόπος που δουλεύει τα έργα του είναι πάντοτε ο ίδιος, είτε θα το ανεβάσει σε έναν μεγάλο οργανισμό –όπως εδώ εν προκειμένω το Ολύμπια- είτε στο «σπίτι» της Bijoux de Kant, στο Μοναστηράκι.Η «Νυχτερίδα» ξεχωρίζει για την πανέμορφη μουσική της που συνεπαίρνει τον θεατή. Όσο και αν καταπιάνεται με ζητήματα που μπορεί να είναι πάντα επίκαιρα, ο σκηνοθέτης τονίζει ότι η εκπληκτική μουσική του Στράους είναι ο κύριος λόγος που τη βλέπουμε να ανεβαίνει ξανά και ξανά.

Είναι ενα έργο που δημιουργήθηκε για να διασκεδάζει τους αστούς της δυτικής Ευρώπης. Απλώς επειδή το λιμπρέτο έχει γαλλικές ρίζες, θέλει να καυτηριάσει την υποκρισία της εποχής. Είναι ζητήματα που με κάποιον τρόπο είναι και σημερινά. 

Στη «Νυχτερίδα» οι πρωταγωνιστές φορούν μάσκες, επιδίδονται σε ένα ξέφρενο πάρτι και πίνουν πολύ κρασί. Είναι ένας τρόπος για να ξεφύγουν από την πραγματικότητα, από τα όρια της δικής τους «φυλακής» της καθημερινότητας που τους εγκλωβίζει. Για τον Σκουρλέτη, οι μάσκες είναι απαραίτητες για να κρύβουν και ταυτόχρονα να αποκαλύπτουν στα μάτια μας την υποκρισία. Δεν είναι παρά ένα μέσο διαφυγής. Τις παραλληλίζει με τις selfies και γενικότερα με τη συνεχή ενασχόλησή μας με τις οθόνες στη σημερινή εποχή: «Μπορεί οι selfies και οι οθόνες ένας τρόπος επιβεβαίωσης μιας μάσκας και μιας νέας υποκρισίας που γεννιέται. 

Γιάννης Σκουρλέτης: «Η Νυχτερίδα το φάντασμα ενός νέου διχασμού, αυτό που αρχίζει να πλανάται πλέον γύρω από την Ευρώπη»

Για εκείνον το έργο αποκτά ξεκάθαρα μια διάσταση πολιτική. «Η άνοδος της ακροδεξιάς δεν είναι τυχαίο που συμβαίνει αυτή τη στιγμή και δεν ξέρουμε τι θα φέρει. Δηλαδή νομοτελειακά η ιστορία ζητά ξανά έναν πόλεμο. Άλλωστε βλέπουμε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία. Τον πόλεμο τον έχουμε». Τέτοια ερωτήματα του γεννά η «Νυχτερίδα» και τέτοια θέλει να εμπνεύσει και στους θεατές με το ανέβασμά της.

Το σύστημα και οι ταμπέλες και η έννοια της ταυτότητας

«Το ξημέρωμα οι μάσκες πέφτουν και οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με τον νηφάλιο εαυτό τους, συνειδητοποιώντας για ακόμη μια φορά τα όρια της δικής τους φυλακής». Ο Γιάννης Σκουρλέτης θεωρεί ότι είμαστε πάρα πολύ θωρακισμένοι πίσω από τις «ταμπέλες» και τις ταυτότητες. «Το ότι έχεις μια ταυτότητα, ανήκεις κάπου, σου καθορίζει μια στάση ζωής. Δηλαδή στο σύστημα κατηγοριοποιούνται τα πράγματα, σε όλα τα επίπεδα, ακόμα και στη σεξουαλική ταυτότητα αρχίζουν τα πράγματα να περιχαρακώνονται».

Αυτό που τον ενδιαφέρει πολύ είναι τόσο η συνάντηση και η αλληλεπίδραση με τους συνεργάτες του όσο και η πρόσληψη του έργου από το κοινό. 

 Όσο για το χιούμορ, ο σκηνοθέτης το χρησιμοποιεί με έναν τρόπο σαρκαστικό, για να μας κάνει να προβληματιστούμε. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η «κωμικο-τραγική περιοχή» σε μια κατάσταση, αυτό το σημείο που το κωμικό φλερτάρει με το τραγικό, δίνοντας εντέλει τροφή για σκέψη και προβληματισμό. 

Ποια είναι η στιγμή που ξεχωρίζεις στη «Νυχτερίδα» του Στράους, Γιάννη Σκουρλέτη;

 Μια από τις πιο αγαπημένες του στιγμές στο έργο -που τον συγκινεί- είναι εκείνη που η κεντρική ηρωίδα αποκαλύπτεται σχετικά με την ταυτότητά της και την καταγωγή της. Πέφτει η μάσκα της και ξεκινά να τραγουδά ένα ούγγρικο τραγούδι με ρίζες από την τσιγγάνικη μουσική. Είναι ένα στοιχείο που φαίνεται να έψαξε και να απασχόλησε και τον ίδιον τον Στράους. Οπότε, αυτό το σημείο του έργου, που αποδεικνύει πώς μπορεί μέσα στα χρόνια να αφομοιώνεται –και εντέλει ακόμα και να ξεχνιέται ή να κρύβεται- η καταγωγή μας, τονίζεται ακόμη περισσότερο μέσα από τη σκηνοθεσία του Σκουρλέτη. «Αυτή είναι μια στιγμή που εγώ βλέπω ότι η μάσκα μάλλον πέφτει και η ηρωίδα μιλάει για τη γλυκιά πατρίδα που έχει χάσει». 

Τα εικαστικά του Γιάννη Σκουρλέτη

Ο Γιάννης Σκουρλέτης ξεκίνησε ως εικαστικός αλλά πέρασε σταδιακά στο θέατρο. Άλλωστε θεώρησε το ένα ως εξέλιξη του άλλου. Λόγω χρόνου και ενέργειας, δεν είχε ασχοληθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με τα εικαστικά. Ωστόσο, η χρονιά που φεύγει σε λίγες μέρες τού έδωσε την ευκαιρία να συμμετάσχει σε δυο συλλογικές εκθέσεις, με παλιότερά του έργα. Η μια ήταν «Το συλλογικό γουργουρητό» στο Κτίριο Νόμπελ στο Χαλάνδρι, μια ιδιαίτερη έκθεση που συνέδεε την τέχνη με την επιστήμη, σε επιμέλεια Νάντιας Αργυροπούλου. Η δεύτερη «τρέχει» για λίγες μέρες ακόμη σε διάφορους χώρους της Αθήνας, σε επιμέλεια Δημήτρη Τρίγκα, σε 4 διαφορετικούς χώρους της Αθήνας με τον τίτλο «Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα- Η ανθρώπινη κατάσταση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης» (έως 22 Δεκεμβρίου).

Μετά τη «Νυχτερίδα» - τα επόμενα σχέδια του Γιάννη Σκουρλέτη

Πέρα από τη «Νυχτερίδα», ολοκληρώνει στις αρχές του έτους τις παραστάσεις του το «Μάθε με να φεύγω» του Άκη Δήμου στο Hood Art Space. Τον Φεβρουάριο, o Γιάννης Σκουρλέτης ετοιμάζει μια μικρή μουσική παράσταση, πάνω σε στίχους του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την αυτοχειρία του. Γύρω στο Πάσχα θα ξεκινήσει καινούρια παράσταση «Η γυναίκα και ο ακροβάτης» σε κείμενο του Μιχάλη Βιρβιδάκη.

Το 2025 ολοκληρώνονται και 15 χρόνια από το ξεκίνημα της ομάδας του, Bijoux de Kant, που αντέχει στον χρόνο, πιστή στους αρχικούς στόχους της. Δεν είναι απλώς μια θεατρική ομάδα αλλά μια συνάντηση προσωπικοτήτων, που αλληλεπιδρούν δημιουργικά. «Εγώ αυτό που θέλω είναι να γίνομαι συνεχώς καλύτερος». Και αυτό φαίνεται από την πράξη, από τα σχόλια του κόσμου και των ειδικών του χώρου. «Έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε πλέον μια σφραγίδα». Μάλιστα το έργο τους γίνεται συχνά αντικείμενο μελέτης στα Πανεπιστήμια και συχνά ο Γιάννης Σκουρλέτης δέχεται φοιτητές που του ζητούν να τους μιλήσει για εργασία που τους έχει ανατεθεί από τη σχολή.