Ο «Καραγκιόζης εν Μικρά Ασία» του Σπύρου Αγγελόπουλου ταξιδεύει μέχρι το Κολούμπια

Συναντιόμαστε ένα ζεστό μεσημέρι που η βοή της πόλης είναι έντονη, τα τζιτζίκια δεν ακούγονται, οι περαστικοί κινούνται γρήγορα και οι τουρίστες με τις πελώριες βαλίτσες τους σταματούν εντυπωσιασμένοι μπροστά από την Εθνική Βιβλιοθήκη που λειτουργεί στο Βαλλιάνειο Μέγαρο για να βγάλουν αναμνηστική φωτογραφία. Βρίσκουμε δροσιά σε μια στοά της Πανεπιστημίου, όπου ένας ευγενικός κύριος διατηρεί ένα παραδοσιακό καφενείο και μας σερβίρει κρύο καφέ. Ο Σπύρος Αγγελόπουλος μου μιλά με ενθουσιασμό το έργο του «Καραγκιόζης εν Μικρά Ασία», μια πρόταση που εγκρίθηκε και θα υλοποιηθεί με την στήριξη της Πρωτοβουλίας για τις Δημόσιες Ανθρωπιστικές Επιστήμες του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (SNFPHI) στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

«Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το έργο επικεντρώνεται στη δημιουργία ενός θεάτρου σκιών που δεν θα παρουσιάσει ένα συγκεκριμένο αφήγημα για τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922 αλλά θα προσεγγίσει το ζήτημα αμφισβητώντας τις καθιερωμένες εξιστορήσεις. Αν και με το θέατρο σκιών ασχολούμαι κυρίως τα τελευταία δέκα χρόνια, οι παραστάσεις που παρουσιάζω είναι με παραλλαγμένες φιγούρες καραγκιόζη. Στο συγκεκριμένο έργο θα χρησιμοποιήσω για πρώτη φορά στην πορεία μου την κλασσική φιγούρα του Καραγκιόζη, ενώ παράλληλα για πρώτη φορά θα συνυπάρξει στη σκηνή ο έλληνας Καραγκιόζης, που θα είναι ένας λοχαγός που πολεμά για μια μεγάλη Ελλάδα στη Μικρά Ασία, με τον Karagöz, τον επικεφαλής ομόλογό του στον πόλεμο και στο τουρκικό θέατρο σκιών» μου εξηγεί ο Σπύρος Αγγελόπουλος.

Μεταξύ τους θα ξετυλιχθεί ένας διάλογος που θα φέρει στην επιφάνεια απροσδόκητες συγγένειες, ερωτήματα για την απελευθέρωση, την απώλεια και την εθνική ταυτότητα. Η παράσταση θα παρουσιαστεί στο Σταύρος Νιάρχος, στο Κολούμπια, στο Παρίσι, ενώ υπάρχει και το ενδεχόμενο ο «Καραγκιόζης εν Μικρά Ασία» να κάνει tour στην Αμερική. Ο Σπύρος Αγγελόπουλος συνεργάζεται με τον Θέμο Σκανδάνη, που είναι μουσικός, γράφουν μαζί τα κείμενα και, όπως μου λέει χαρακτηριστικά, έχουν μια σχέση που αλληλοσυμπληρώνει ο ένας τον άλλον σε καλλιτεχνικό επίπεδο.

Καθώς κυλά η συζήτηση, μου μιλά για τις τελευταίες ατομικές του εκθέσεις και τη συμμετοχή του στην νέα ταινία που ετοιμάζει ο Σωτήρης Γκορίτσας με τίτλο «Εκεί που ζούμε». Συνειδητοποιώ λοιπόν ότι πριν τη συνέντευξη είχα άλλη εικόνα για τον Σπύρο Αγγελόπουλο. Τελικά αντιλαμβάνομαι ότι έχω απέναντί μου έναν πολύπλευρο καλλιτέχνη, άρτιο σε ό,τι αφορά τη ζωγραφική και τις φιγούρες του θεάτρου σκιών, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η αγάπη του για το θέατρο σκιών γεννήθηκε μέσα από την ενασχόλησή του με την υποκριτική, που ήρθε λίγο μετά το 2005 στη ζωή του, στον Κρατήρα της Μάρθας Φριντζήλα, και διαμόρφωσε την πορεία του.

«Στη συνείδηση των φίλων και των γνωστών μου είμαι μια περίεργη περίπτωση. Είμαι δηλαδή ένας πολύ καλός ζωγράφος για τους ηθοποιούς και πάρα πολύ καλός ηθοποιός για τους ζωγράφος. Αν τους ρωτήσεις τι ακριβώς κάνει ο Σπύρος, δεν ξέρουν να σου απαντήσουν. Αυτό εμένα με αφορά τρελά και μου αρέσει. Το να βρίσκεσαι σε έναν χώρο, να έχεις καταφέρει ορισμένα πράγματα και να μην ξέρουν ακριβώς τι είσαι. Είναι πολύ πανκ αυτό και με γοητεύει. Άλλος ένας λόγος που ταυτίζομαι με το θέατρο σκιών και τον Καραγκιόζη είναι το γεγονός ότι και εκείνος έχει άπειρες ταυτότητες και κάνει τα πάντα» μου λέει ο ίδιος.

Πρώτη φορά παρουσίασε επίσημα παράσταση θεάτρου σκιών στην Μπιενάλε Αθηνών το 2018. Ο Σπύρος Αγγελόπουλος έχει φτιάξει το δικό του παραλλαγμένο θέατρο σκιών, με φιγούρες που προσαρμόζονται στα πρόσωπα της επικαιρότητας, της πολιτικής, του ενδιαφέροντός του, ακόμα και του Netflix. Αυτό που τον ενδιαφέρει στην θεματική των κειμένων του είναι να έχουν χαρακτήρα.  

«Αν έχουν κάτι τα έργα μου, είναι ότι είναι λαϊκά. Αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο στο ότι ήμουν ένας πανκ έφηβος και δεν ήθελα να ακούω κανέναν. Αυτομάτως, αυτή η συμπεριφορά σε οδηγεί είτε σε κάτι πάρα πολύ σύγχρονο είτε στην παράδοση, όχι όμως για να αποτίνεις φόρο τιμής ή για να αναβιώσεις κάτι με το ζόρι. Στη σύγχρονη τέχνη που όλοι διαλέγουμε περσόνες, είναι πολύ εύκολο κάποιος να δώσει στον εαυτό του την ταμπέλα του λαϊκού καλλιτέχνη. Εμένα αυτό δεν με αφορά καθόλου. Είμαι λαϊκός καλλιτέχνης με όλη τη σημασία της λέξης. Κάνω την δουλειά μου είτε την κάνω στο Νιάρχος είτε στη Νέα Φιλαδέλφεια σε μια πλατεία, θα δώσω το 100% και θα κάνω αυτό που έχω στο μυαλό μου όσο το δυνατόν καλύτερα γίνεται».

Μετά τις σπουδές του στην ΑΣΚΤ της Αθήνας, ξεκίνησε την ενασχόλησή του με την υποκριτική, στον Κρατήρα, όπου συνυπάρχει μαζί με διάφορους καλλιτέχνες όλων των κλάδων -ηθοποιούς, ζωγράφους, καραγκιοζοπαίχτες, μουσικούς, τραγουδιστές-, συντηρούν όλοι μαζί τον χώρο και ο καθένας παρουσίαζει ό,τι ήθελε. «Εκεί συνειδητοποίησα ότι δεν με ενδιαφέρει η συμβατική ζωγραφική. Με ενδιαφέρει κάτι πιο performative και πολυσυλλεκτικό. Και κυρίως με μαγεύει το θέατρο σκιών. Γιατί είναι μια τέχνη που δεν περιμένεις τίποτα από κανέναν άλλον. Φτιάχνεις τις φιγούρες, είσαι σκηνοθέτης, σεναριογράφος, ηθοποιός. Είσαι τα πάντα. Αυτή η δύναμη, η αυτονομία, εμένα με γοητεύει. Ένα παραδοσιακό format καλλιτέχνη είναι κάτι που δεν με εκφράζει. Θέλω να σκεφτώ κάτι, να βγω έξω και να το κάνω. Το θέατρο σκιών είναι ιδανικό για κάτι τέτοιο». 

Για μερικά χρόνια βρέθηκε στο Λος Άντζελες, στη σχολή υποκριτικής Studio 4. Τον ρωτώ τις διαφορές που συνάντησε στον κλάδο σε σχέση με την χώρα μας και απαντά πως αφορούσαν κυρίως την κουλτούρα. «Δηλαδή εκεί, αν είχες μια ιδέα για μια ταινία μικρού μήκους, λόγου χάρη, και την έλεγες σε πέντε ανθρώπους, θα σου έδιναν όλοι λύσεις και θα έψαχναν να βρουν τρόπους για να μπορέσεις να την υλοποιήσεις. Στην Ελλάδα συμβαίνει το αντίθετο: πρώτα έρχεται το πρόβλημα και μετά όλα τα υπόλοιπα».

«Αν με εμπνέει η αγάπη στα έργα μου; Όλα αυτά που συζητάμε δεν έχουν καμία ουσία χωρίς τα αισθήματα που νιώθω για τους ανθρώπους μου. Δεν μπορείς να μην εμπνέεσαι από τα θετικά: αγάπη, σεβασμό, εκτίμηση. Υπάρχουν ναι μεν καλλιτέχνες που εμπνέονται από τα σκοτάδια. Ψάχνουν όμως και την λύτρωση, φτιάχνοντας κάτι πολύτιμο, όχι απλά δείχνοντάς μας τα σκοτάδια τους».

Πριν ολοκληρώσουμε τη συζήτησή μας, τον ρωτάω να μου αποκαλύψει ποιο είναι το όνειρό του. «Θέατρο σκιών στην Επίδαυρο» απαντά γελώντας. «Μπορείς να το φανταστείς; Ο Πίτερ Παν σε παράσταση θεάτρου σκιών στην Επίδαυρο! Πολύ θα ήθελα να γίνει αυτό».