James: Μια συζήτηση με τον Tim Booth πριν τη sold out συναυλία στο Ηρώδειο

Μια συζήτηση με τον Tim Booth, τραγουδιστή και frontman των James εδώ και 41 χρόνια, με οποιαδήποτε αφορμή είναι μια εμπειρία απολαυστική που την είχα βιώσει ξανά πριν από χρόνια όταν ήταν καλεσμένος μου σε ένα αυτοσχέδιο ραδιοφωνικό στούντιο στο Νεστόριο και στο River party του Νεστορίου.

Και είναι απολαυστική γιατί όταν ο ίδιος νιώσει ότι βρίσκεται σε ασφαλή και φιλικά εδάφη ανοίγεται και μοιράζεται ιστορίες, ιδέες, απόψεις, αλλά και συναισθήματα με τον μοναδικό δικό του ζεστό και φιλικό τρόπο που δεν θυμίζει σε τίποτα έναν σταρ της ροκ μουσικής.

Ο Tim Booth έχει μια εμπειρία μοναδική και σπάνια στον χώρο της ροκ μουσικής, αφού έχει καταφέρει να παραμένει ήρεμος, σίγουρος και δημιουργικός για τόσα πολλά χρόνια σε έναν χώρο που όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι να μεγαλώνεις και να εξακολουθείς να είσαι αποδεκτός.

Κάθε φορά που μιλάω μαζί του καταλαβαίνω την καθαρότητα των σκέψεών του, αλλά και τις αξίες που έχει σαν άνθρωπος και σαν καλλιτέχνης, αξίες που έχουν αγκαλιάσει και οι James όλα αυτά τα χρόνια.

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα, 41 χρόνια μετά, οι James θεωρούνται ένα από τα ελάχιστα ποπ και ροκ συγκροτήματα που ανήκουν στον χώρο των indie συγκροτημάτων. Συνομιλήσαμε μέσω zoom με κύρια αφορμή την κυκλοφορία του καινούργιου τους άλμπουμ με διασκευές παλιότερων τραγουδιών, το «Opened by the Wonderful», μια κλασικίζουσα μάτια με ορχήστρα πάνω σε γνωστά, αλλά κυρίως λιγότερο γνωστά τραγούδια των James και φυσικά με αφορμή την πανευρωπαϊκή περιοδεία που έχει ήδη ξεκινήσει και της οποίας κομμάτι και πολύ σημαντικός σταθμός μάλιστα είναι και η Αθήνα στις 10 Ιουλίου, στο Ηρώδειο, που είναι ήδη sold out και που λόγω και της ιδιαιτερότητας του χώρου, όπως μου είπε και ο ίδιος, θα μαγνητοσκοπηθεί.

Πώς σε βρίσκουμε; Μαθαίνουμε πως γράφεις ένα βιβλίο.
Ναι, εδώ και 10 χρόνια, ενδιάμεσα από πρότζεκτ των James. Θα ήθελα να είναι έτοιμο τον Αύγουστο, αλλά παράλληλα δουλεύουμε κι έναν νέο δίσκο, οπότε θα δούμε. Κάνω την τελευταία επεξεργασία – αλλά ξεκινάμε περιοδεία σύντομα, οπότε δεν ξέρω πότε θα το προλάβω.

Ποιο είναι το θέμα του βιβλίου;
Ο τίτλος είναι «When I Died for the First Time» και μιλά για έναν κατεστραμμένο τραγουδιστή που προσπαθεί να επανέλθει. Είναι ιστορία αγάπης, ιστορία φαντασμάτων, ιστορία για τη δημιουργία και την καταραμένη τέχνη, για το πώς φτιάχνεται η μουσική.

Σχετικά με τον δίσκο που κυκλοφορεί στις 9 Ιουνίου, «Be Opened by the Wonderful», φανταζόσουν ποτέ ότι θα έκανες ένα τέτοιο πρότζεκτ;
Είχαμε κάνει μια περιοδεία με ζωντανή ορχήστρα και το 2011, και ποτέ δεν την ηχογραφήσαμε – κάτι που μετανιώνουμε. Ήταν μαγική, εντελώς μοναδική. Μας βοήθησε να παίξουμε τραγούδια πιο ακίνητα και να ενσωματώσουμε το μεγαλείο της ορχήστρας. Ήταν δουλειά που είχε μείνει στη μέση για μας, κι έτσι ξαναπαίξαμε τραγούδια, τα αλλάξαμε, προσθέσαμε καινούργια… Η αρχική ιδέα ήταν να πάρουμε λίγα κομμάτια από κάθε μας δίσκο. Το 2011 είχαμε αποφύγει να παίξουμε τις επιτυχίες, αλλά αυτή τη φορά έχουμε συμπεριλάβει κάποια. Όταν έρθουμε στην Αθήνα θα το μαγνητοσκοπήσουμε γιατί το μέρος και το κοινό είναι πανέμορφα. Είναι υπερβολικά μαγική συνθήκη για να μην την απαθανατίσουμε.

Ποιους ροκ δίσκους είχες στο μυαλό σου όταν ηχογραφούσες αυτό το άλμπουμ; Είχες κάποιες αναφορές στο μυαλό σου, ίσως και από κλασικούς συνθέτες;
Όχι, καθόλου. Είχαμε δουλέψει ξανά με τον Joe [Duddell], ο οποίος αγαπάει πολύ τη μουσική μας και έχει μεγαλώσει με αυτήν. Έχω ακούσει για μερικές μπάντες που δοκίμασαν την ορχήστρα και δεν μου άρεσε το αποτέλεσμα, οπότε εμείς ψάχναμε κάτι διαφορετικό. Είμαι πολύ περήφανος για κάποια κομμάτια, όπως το «The Lake» – που είναι από τα b-sides, αλλά ένα από τα καλύτερα στο δίσκο. Για τους περισσότερους δίσκους, τουλάχιστον τα τελευταία 10 χρόνια, αυτοσχεδιάζαμε περίπου 120 τραγούδια και μετά διαλέγαμε 15 και δουλεύαμε πάνω σε αυτά. Οι περισσότεροι τραγουδοποιοί δουλεύουν περίπου 50 κομμάτια για έναν δίσκο, εμείς δεν το κάναμε ποτέ αυτό· κι έτσι, δεν είχαμε και b-sides. Αγαπάμε όλα τα κομμάτια που διαλέγουμε για έναν δίσκο, γιατί έχουν περάσει το τεστ. Όταν ακούς ένα κομμάτι σαν το «Laid» –που δεν μπήκε στον δίσκο γιατί η μπάντα διαφώνησε με εμένα και τον Brian Eno– με ορχήστρα, είναι τρομερό. Είναι ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια, που ποτέ δεν έλαβε ιδιαίτερη προσοχή.

Μετά από τόσα χρόνια τραγουδοποιίας, έχεις ανακαλύψει το μυστικό συστατικό που κάνει ένα τραγούδι επιτυχία;
Η απάντηση είναι και ναι, και όχι. Είναι κάποια τραγούδια για τα οποία λες «αυτό θα πάει καλά». Για παράδειγμα το «Nothing But Love» ξέραμε ότι είναι καλό τραγούδι. Για το «Many Faces» ξέραμε ότι είναι single, αλλά εμείς δεν το φτιάξαμε ως single. Δεν έχει τρομερή επιτυχία στο ραδιόφωνο, αλλά ζωντανά έχει τρομερή επιρροή στο κοινό, όπως και το «Sometimes». Ένα τραγούδι όπως το «Laid» δεν θα το βάζαμε στον δίσκο αν δεν ήταν ο Brian Eno. Τον αγαπάμε αρκετά και τον σεβόμαστε για να δεχτούμε την απόφασή του. Νομίζαμε πως είχε πλάκα, αλλά εμείς ήμασταν λίγο πιο σοβαροί από αυτό. Καμιά φορά ξέρουμε από πριν ότι έχουμε φτιάξει ένα μεγάλο κομμάτι, αλλά μπορεί αυτό το κομμάτι να μη φτάσει σε όλον τον κόσμο. Άλλες φορές δεν το ξέρεις· το «Getting Away With It» έχει γίνει από τα πιο γνωστά τραγούδια μας, αλλά όταν πρωτοβγήκε δεν πήγε πολύ καλά. Άλλα κομμάτια μας έφτασαν στο Top 10 στην Αγγλία, το «Getting Away With It» έφτασε μόλις στο Top 30, αλλά τώρα έχει ισοβαθμίσει. Η μουσική κάνει παράξενα πράγματα. Οι Velvet Underground δεν πούλησαν πάνω από 25 χιλιάδες δίσκους στην εποχή τους!

Τι σημαίνει για τους James να κάνει επιτυχία ένα τραγούδι;
Για τους James, δεν είχε ποτέ σημασία· δεν έχει να κάνει με τα singles, αλλά με το να αφήνεις μια κληρονομιά που θα ανακαλύψουν οι άνθρωποι τη σωστή στιγμή, θα ακούσουν τη μουσική μας και θα τους αγγίξει ή θα τους βοηθήσει να ξεπεράσουν κάποια δυσκολία. Νομίζω πως έγινα τραγουδιστής επειδή άκουσα το «Birdland» της Patti Smith τη νύχτα που έμαθα πως θα πέθαινε ο πατέρας μου. Με άγγιξε τόσο βαθιά γιατί το τραγούδι είναι για ένα αγόρι που χάνει τον μπαμπά του. Νομίζω πως αυτό το γεγονός μού ενέπνευσε την ιδέα να θέλω να αγγίζω τους άλλους με αυτόν τον τρόπο. Θέλουμε να δημιουργούμε την πιο όμορφη, ευαίσθητη μουσική – κι αν δεν πουλάει, δεν μας πειράζει ιδιαίτερα. Αρκεί να τη βρουν οι σωστοί άνθρωποι τη σωστή στιγμή.

Είναι μέρος της δουλειάς μου ως ραδιοφωνικός παραγωγός να βρίσκω τραγούδια που δεν πήραν την προσοχή που τους άξιζε. Αυτό αρέσει και στο κοινό· δεν είναι μόνο τα hits, αλλά και τα misses που κάνουν έναν κύκλο να ολοκληρώνεται.
Δεν είναι misses. Ένα single πρέπει να είναι τεράστιο· να μπαίνει στο ραδιόφωνο, να είναι μεγαλύτερο από τα υπόλοιπα τραγούδια που μπαίνουν την ίδια εβδομάδα και να τα πατάει κάτω! Τα περισσότερα από τα αγαπημένα μου τραγούδια δεν είναι singles – όπως το «Birdland», που είναι και το αγαπημένο μου. Τελευταία έχω πάθει εμμονή με τους Black Country, New Road· η μουσική τους δεν πουλάει ιδιαίτερα, αλλά ο δίσκος τους είναι από τους καλύτερους που έχω ακούσει μετά τους Pixies και τους Talking Heads. Αυτή είναι η μουσική που αγγίζει την ψυχή σου.

Λένε πως η ζωή ξεκινά στα 40 και οι James έχετε βαλθεί να το αποδείξετε!
Από τότε που μπήκαν οι γυναίκες στην μπάντα, είμαστε 9 άτομα, είμαστε πιο χαρούμενοι από ποτέ και κάνουμε τα καλύτερα λάιβ από ποτέ! Έχουμε αυτές τις δύο καταπληκτικές γυναίκες πλέον, κι εγώ έχω κάποιον να χορεύω επιτέλους. Είναι πολύ ωραία εμπειρία… Ίσως είχαμε κολλήσει για κάποιον καιρό στην ταμπέλα των βασανισμένων καλλιτεχνών – και η αλήθεια είναι πως ο κόσμος είναι χάλια, όλοι είμαστε λίγο βασανισμένοι. Αλλά τώρα θέλουμε να φέρνουμε ελπίδα και αγάπη.

Είπες πως ο κόσμος είναι χάλια. Αυτή τη στιγμή ζούμε σε ενδιαφέροντες κι επικίνδυνους καιρούς, όπου όλα όσα ξέραμε μέχρι τώρα δεν ισχύουν και δεν μπορούμε να ξέρουμε τι έρχεται από το μέλλον – ούτε φυσικά και να κάνουμε μία παύση. Τι σε τρομάζει περισσότερο;
Ως είδος, σκοτώνουμε τους εαυτούς μας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Περιβαλλοντική κρίση, ρατσισμός… Φαίνεται να έχουμε μια νοοτροπία αποκάλυψης κατά κάποιον τρόπο. Ωστόσο, γενικά, είμαι γεμάτος ελπίδα. Αρνούμαι να πιστέψω πως δεν υπάρχει ελπίδα και υπάρχουν πολλά πράγματα γύρω μου που με κάνουν να πιστεύω πως θα το ξεπεράσουμε. Κι ακόμα κι αν δεν τα καταφέρουμε, δεν είναι ότι φοβάμαι ιδιαίτερα τον θάνατο· είναι απλά μια μετάβαση. Η μητέρα μου πέθανε στα χέρια μου περίπου 7 χρόνια πριν και ήταν τόσο φανερό στα μάτια μου ως αναγέννηση, που άλλαξε όλη μου τη ζωή. Είμαι πολύ αλτρουιστής. Στη δουλειά μου δεν μπορώ να μην είμαι ρεαλιστής, οπότε πρέπει να ασχολούμαι με αυτά τα θέματα, αλλά εν τέλει θέλω να αφήνω τους ανθρώπους με την ελπίδα. Το να ασχολείσαι με τη ματαιότητα είναι χάσιμο χρόνου και δεν μας κάνει καλό. Βλέπω πολύ τον Brian Eno, είναι ένας από τους καλύτερους φίλους μου. Κάνει τόσα πράγματα αυτή τη στιγμή για να μοιραστεί την ελπίδα· κάνει συνέδρια οικολογίας, δωρεές σε περιβαλλοντικές ακτιβιστικές οργανώσεις… Κάνει τόσα πολλά για να αλλάξει αυτή την αποκαλυπτική νοοτροπία που έχουμε – η οποία δεν μας κάνει καλό και για την οποία πρέπει να βρούμε την απάντηση.

Το 2022 η μουσική έχασε τον σπουδαίο μουσικό Angelo Badalamenti, με τον οποίο φαίνεται να είχατε περάσει πολύ χρόνο, κρίνοντας από τον αποχαιρετισμό που του έγραψες. Τι μαθήματα πήρες από εκείνον;
Μου έμαθε τη χαρά στο στούντιο. Από τις ταινίες του David Lynch, περίμενα πως [o Badalamenti] θα ήταν πολύ σκοτεινός τύπος. Τελικά, ήταν από τους πιο χαρούμενους ανθρώπους που είχα γνωρίσει ποτέ! Δεν είχαμε ούτε μία διαφωνία καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεργασίας μας. Απλά αγαπήσαμε ο ένας τον άλλον… Ήταν η πρώτη φορά που ένιωθα πως μια ηχογράφηση οδηγείται από ένα αόρατο χέρι. Έφερα τον Bernard Butler στο στούντιο και έκανε σπουδαία δουλειά, το ίδιο και ο Nigel Godrich… Ήταν από τις καλύτερες εμπειρίες της ζωής μου, τον λάτρεψα. Είδα ένα τρομερό όνειρο τις προάλλες: δούλευα με μία νεότερη εκδοχή του Angelo στο στούντιο και ήθελε να κάνουμε έναν ακόμη δίσκο μαζί. Εγώ του έλεγα πως μπορεί να δουλέψει με πολύ πιο μεγάλα ονόματα από εμένα, και ξαφνικά συνειδητοποίησα πως έχει πεθάνει, δεν το γνωρίζει και πρέπει να του το πω! Ήμουν καταρρακωμένος, έφυγα από το στούντιο και ζήτησα από έναν γείτονα να δει αν υπάρχει όντως κάποιος εκεί, ή αν ήταν φάντασμα. Και εκείνος κοίταξε από το παράθυρο και με διαβεβαίωσε πως ήταν εκεί. Γύρισα πίσω και άρχισα να του μιλάω… Μου ζήτησε να περπατήσω μαζί του, πήγαμε σε ένα νεκροταφείο και ξαφνικά κατάλαβα πως θα μου έδειχνε τον τάφο μου – πως είχε έρθει για να μου πει πως είμαι κι εγώ νεκρός. Έβαλα τα κλάματα και ένιωσα πως αποδέχομαι τον θάνατο και είμαι κι εγώ φάντασμα πια. Ήταν πολύ δυνατό όνειρο…

Και πολύ τρομακτικό!
Ο Angelo με σημάδεψε, τον αγάπησα πολύ. Ήταν εγωιστικό εκ μέρους μου που πένθησα όταν πέθανε· ήταν η ώρα του. Είμαι σίγουρος πως όποιος τον αγάπησε, νιώθει την απώλειά του.

Τι κάνει μια μπάντα να μένει 41 χρόνια μαζί και το ίδιο δημιουργική; Υπάρχει κάποιο εγχειρίδιο;
Πάντα πιστεύαμε πως κάναμε τέχνη. Απορρίψαμε πολλές ευκαιρίες να βγάλουμε λεφτά και να γίνουμε πιο διάσημοι. Δεν αφήσαμε τους Αμερικάνους να βγάλουν το «Sit Down» δύο χρόνια μετά, παρόλο που υποσχέθηκαν να προωθήσουν τον δίσκο με εκατομμύρια. Απορρίψαμε τον μάνατζερ των Metallica, Madonna, Red Hot Chili Peppers, και την υπόσχεση πως θα μας κάνει εκατομμυριούχους. Πήγαμε με τους δικούς μας ρυθμούς γιατί νιώθαμε πως θα είμαστε εδώ για καιρό. Θέλαμε να είμαστε περήφανοι για τη μουσική μας. Νομίζω είναι μόνο δύο από διακόσια τραγούδια για τα οποία δεν είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος… Πάντα είχαμε μια περηφάνια ως James, να κάνουμε μουσική με ποιότητα και ουσία, που θα αγγίζει τους ανθρώπους. Δεν έχει σημασία πόσους ανθρώπους θα φτάσει, αλλά το να έχει αντίκτυπο όταν τους φτάνει. Αγαπάμε τη μουσική μας! Τη δεκαετία του 1990, ήμασταν ακόμη μια αρκετά δυσλειτουργική μπάντα με πολλές εξαρτήσεις – και φοβόμουν πως κάποιος θα πέθαινε. Ακόμη κι έτσι όμως, δουλεύαμε με τον Brian Eno, κάναμε 5 δίσκους μαζί. Αυτή την ευκαιρία δεν την απορρίπτεις, να δουλέψεις με τον καλύτερο παραγωγό στον κόσμο! Κι έτσι, συνεχίσαμε· λύσαμε πολλά θέματα επικοινωνίας και τώρα είμαστε σε μια φάση που απλώς είμαστε ευγνώμονες για όσα έχουμε κάνει ως τώρα και για το κοινό μας. Η μουσική δεν έχει να κάνει με τα λεφτά και τα Νο 1. Η μουσική είναι για την ψυχή. Κανείς δεν καταλαβαίνει γιατί η μουσική μάς επηρεάζει τόσο έντονα. Είναι κάτι αναγκαίο· υπάρχει το φαγητό, υπάρχει το σεξ, η επιβίωση και υπάρχει η δημιουργικότητα. Είναι βασικές ανάγκες για να συνεχίζει να υπάρχει το ανθρώπινο είδος.