Λίνα Τόνια: Ένα κορίτσι μετράει τα άστρα

Θα ήταν ποτέ δυνατόν να τρυπώσουν μέσα σε παρτιτούρες ήχοι από το διάστημα, όπως από τον Κρόνο και τον Δία; Πόσο εφικτό είναι να συναντηθούν μέσα από νότες και συνθέσεις, πλανήτες και μουσική;

Τον τελευταίο καιρό, η πολυβραβευμένη συνθέτρια Λίνα Τόνια έχει καταπιαστεί μεταξύ άλλων με έργα που αποτελούν μία χαρτογράφηση της μουσικής του διαστήματος, η οποία εκτός από την παρατήρηση της συμπεριφοράς του απόμακρου ήχου, απαντά σε ερωτήματα που αφορούν την ερμηνεία του. Πρόκειται για έργα που γράφτηκαν κατά τη διάρκεια της μεταδιδακτορικής έρευνας «Ψηλαφώντας τους ήχους του διαστήματος: Ανάλυση της συμπαντικής μουσικής όπως ηχεί από τους πλανήτες Γη, Κρόνο και Δία» η οποία πραγματοποιήθηκε στο Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πώς όμως αποφάσισε η ίδια να ασχοληθεί με τους ιδιαίτερους αυτούς ήχους; Όπως εξηγεί στην Athens Voice πάντα την συγκινούσε ο κόσμος του διαστήματος. Η αίσθηση ότι πρόκειται για κάτι μακρινό και χαοτικό απελευθέρωνε τη σκέψη της και τη φαντασία της. «Ήθελα να αναζητήσω όμοιες χαοτικές διαστάσεις στη μουσική μου και αρχικά αυτό αποτέλεσε ένα ορμητήριο στην έμπνευση κάποιων έργων μου. Έπειτα άρχισα να σκέφτομαι ότι οι «ήχοι» του διαστήματος κρύβουν κάποιες συγγένειες με τους ήχους που συνθέτει ο άνθρωπος. Κάποιες όμοιες συμπεριφορές οι οποίες αξίζει να δεχθούν παρατήρηση και ερμηνεία. Τότε ξεκίνησα τη μεταδιδακτορική μου έρευνα πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο με τον καθηγητή Φυσικής του ΕΚΠΑ και Διευθυντή του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος κ. Ιωάννη Δαγκλή» αναφέρει χαρακτηριστικά η Λίνα Τόνια. 

Πώς εμπνεύστηκες μουσικά έργα από τους ήχους του Κρόνου, του Δία αλλά και της Γης;
Ήθελα αξιοποιήσω το ηχητικό υλικό από διάφορες αποστολές διαστημόπλοιων σε περιοχές γύρω από τον Κρόνο, το Δία και τη Γη. Σκέφτηκα να καταγράψω τις νότες που αντιστοιχούν στις συχνότητες που εκπέμπονται γύρω από του τρεις πλανήτες και στη συνέχεια δημιουργούσα μία παρτιτούρα σαν ένα «μουσικό χάρτη» του διαστήματος την οποία την επεξεργαζόμουνα μέσα από σύγχρονες συνθετικές τεχνικές. 

Ποιες είναι οι εντυπώσεις και οι αντιδράσεις του κοινού στην πρωτοποριακή αυτή σύνθεση; 
Το κοινό εκπέμπει ενθουσιασμό και έκπληξη. Η ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίσει το άγνωστο εκτός από το συναίσθημα της περιέργειας, έχει τη δύναμη να δημιουργεί αναμονές τις οποίες θέλει ασυνείδητα να εκπληρώσει με κάποιο τρόπο. Ο πιο απλός τρόπος είναι να προσεγγίσει το άγνωστο μέσα από μία εικόνα, από έναν ήχο ή από ένα πειστήριο το οποίο θα δώσει την αφορμή στη σκέψη του για να σχηματοποιήσει ή να ερμηνεύσει τη μορφή του άυλου. Αυτή η ανάγκη τροφοδοτεί τον άνθρωπο αρχικά εμπειρία και έπειτα γνώση που όπως φαίνεται από τον ενθουσιασμό του κόσμου, την αναζητά!

Μπορείς να μας μιλήσεις για τα έργα που έχεις γράψει, με έμπνευση τον κόσμο του διαστήματος;
Το έργο μου Electron Emissions για δύο βιολιά και βιολοντσέλο, βασίστηκε στα αποτελέσματα της ανάλυσης ηχητικού αποσπάσματος που κατέγραψε το διαστημόπλοιο Voyager 2 γύρω από το Δία. Τα έργα «Ganymede» για μεγάλη ορχήστρα και «The Sounds of Ganymede» για εκκλησιαστικό όργανο και ακορντεόν βασίστηκαν στον ήχο του Γανυμήδη. Ο Γανυμήδης είναι δορυφόρος του Δία και το μεγαλύτερο και πιο ογκώδες φεγγάρι του ηλιακού συστήματος. Το παγωμένο φεγγάρι είναι το μόνο φεγγάρι που γνωρίζουμε ότι έχει το δικό του μαγνητικό πεδίο - κάτι που συνήθως βρίσκεται σε πλανήτες όπως η Γη. Σε μία ανάλυση που έκανα κατέγραψα 146 συγχορδίες που υπήρχαν σε ένα ηχητικό απόσπασμα και τις χρησιμοποίησα συνθέτοντας αυτά τα δύο έργα. Στο έργο Ganymede η εξέλιξη της αρμονίας δημιουργήθηκε μέσα από τη φυσική διαδοχή συγχορδιών όπως αυτές καταγράφηκαν από τον φυσικό ήχο του Γανυμήδη. Κυριαρχούν τεράστιες ηχητικές μάζες που παράγονται μέσω πολλαπλών κινήσεων με σκοπό την αποτύπωση ενός πλούσιου ηχοχρωματικού περιβάλλοντος.

Με τη χρήση αυτού του πρωταρχικού υλικού από το διάστημα και την καταγραφή του σε έργο ορχήστρας, ενορχηστρώθηκε για πρώτη φορά ο πραγματικός ήχος του Γανυμήδη φέρνοντας στη δική μας, στην ανθρώπινη πραγματικότητα και αντίληψη ένα γεγονός όχι μόνο μακρινό αλλά κυρίως ένα γεγονός εξαιρετικά περίπλοκο και δυσνόητο. Το έργο The Sounds of Ganymede πρόκειται να παρουσιαστεί στο διεθνές φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής Brand Neu που πραγματοποιείται στη Γερμανία, στις 6 Ιουλίου 2022. Τέλος συνέθεσα το έργο Radiation Belts για δύο βιολιά το οποίο στηρίχθηκε σε καταγραφή ήχων του διαστημόπλοιου Van Allen Probes σε ζώνες ακτινοβολίας που περιβάλλουν τη Γη. Τα έργα Electron Emissions και Radiation Belts παρουσιάστηκαν σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση, το Φεβρουάριο του 2022 σε μουσική εκδήλωση, κατά την οποία αρχικά μίλησε ο καθηγητής κ. Ιωάννης Δαγκλής για τη σχέση διαστήματος και μουσικής.

Τελικά ο κόσμος της μουσικής και της επιστήμης μπορούν να διανύσουν κοινά μονοπάτια;
Ο ήχος είναι ένα μέγεθος ποσοτικό διότι αναλύεται σε φυσικομαθηματικές συνιστώσες οι οποίες μετριούνται όπως είναι η ένταση, ο χρόνος, η συμβολή των κυμάνσεων. Ταυτοχρόνως όταν περάσει το κατώφλι του αυτιού γίνεται εντύπωση, συναίσθημα, νόημα άρα γίνεται μέγεθος ποιοτικό. Υπό αυτή την έννοια η μουσική μπορεί και είναι ο υλικός φορέας τόσο της διανόησης όσο και της ευαισθησίας.

---

Λίνα Τόνια: Λίγα λόγια για τη συνθέτρια 

Η λίστα έργων της συνθέτριας Λίνας Τόνια περιλαμβάνει περισσότερες από 120 συνθέσεις που αφορούν μουσική για όπερα, κοντσέρτα, για ορχήστρα κι έργα για μικρότερα σύνολα πολλά από τα οποία έχουν παρουσιαστεί και βραβευθεί σε διεθνείς διαγωνισμούς στο Παρίσι, στη Βιέννη, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στη Βοστόνη, στη Μόσχα, στη Βαϊμάρη, στο Βερολίνο, στο Εδιμβούργο, στο Ζάγκρεμπ, στη Σόφια, στη Φιλιππούπολη, στα Τίρανα, στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα. 

Μεταξύ άλλων πολλών άλλων διακρίσεων βραβεύθηκε με τον τίτλο «Συνθέτρια της Χρονιάς 2020» στα διεθνή μουσικά βραβεία της Νέας Υόρκης από την Αμερικάνικη Ένωση Μουσικών, Τραγουδιστών και Καλλιτεχνών του θεάματος (FAMSPA). Από την αρχή της λαμπρής της πορείας μέχρι σήμερα έχουν προστεθεί στο παλμαρέ της εντυπωσιακές βραβεύσεις ενώ έχει τιμηθεί επανειλημμένως για έργα της. Έχει παραδώσει σεμινάρια και διαλέξεις για τη σύγχρονη μουσική ενώ στα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνεται η ανάλυση και η θεωρητική εξέλιξη της μουσικής με βάση τη χρήση αριθμητικών συνόλων. 

Το Φεβρουάριο του 2022 ολοκλήρωσε μεταδιδακτορική έρευνα στο Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ως υπότροφος του ΙΚΥ με τον καθηγητή Φυσικής κ. Ιωάννη Δαγκλή. Το θέμα της μεταδιδακτορικής έρευνας είναι «Ψηλαφώντας τους ήχους του διαστήματος. Ανάλυση της συμπαντικής μουσικής όπως ηχεί από τους πλανήτες: Γη, Κρόνο και Δία».