Τα αγάλματα της αρχαίας Αιγύπτιας Φαραώ Χατσεψούτ δεν καταστράφηκαν από μίσος αλλά «απενεργοποιήθηκαν», σύμφωνα με μελέτη
Για αιώνες παρέμεινε μυστήριο: Πώς εξαφανίστηκε η Χατσεψούτ από την επίσημη ιστορία της Αιγύπτου; Μια νέα μελέτη έρχεται τώρα να ανατρέψει τη μέχρι σήμερα κυρίαρχη άποψη περί μίσους και βίαιης διαγραφής.
Η Χατσεψούτ, που το όνομά της σημαίνει «Η Πρώτιστη μεταξύ των Ευγενών Κυριών» υπήρξε μία από τις τρεις γυναίκες Φαραώ μέσα σε 3.000 χρόνια αιγυπτιακής ιστορίας και η πρώτη που ανέλαβε την πλήρη εξουσία. Παρέμεινε μυστηριώδης αν και ήταν μία από τις πιο γνωστές γυναίκες της Αιγύπτου αφού ήταν από τις λίγες που κυβέρνησαν ως Φαραώ στην αρχαία Αίγυπτο.
Μια αρχαιολόγος μελέτησε κατεστραμμένα αγάλματα της βασίλισσας Χατσεψούτ και διαπίστωσε ότι δεν υπήρξαν στόχος βίαιης επίθεσης κατά τη διάρκεια διωγμών εις βάρος της μνήμης της, όπως θεωρείτο μέχρι σήμερα, αλλά ότι «απενεργοποιήθηκαν» τελετουργικά. Τα αγάλματα ανασκάφηκαν τη δεκαετία του 1920 στον αρχαίο χώρο του Ντέιρ ελ-Μπαχρί στο Λούξορ, 500 χιλιόμετρα νότια του Καΐρου.
Η βασίλισσα Χατσεψούτ αρχικά κυβέρνησε ως επίτροπος για λογαριασμό του νεαρού ανιψιού της, Tούθμωσι Γ΄, αλλά με την πάροδο του χρόνου στέφθηκε η ίδια Φαραώ. Μετά τον θάνατό της, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι κατέστρεψαν τις εικόνες και τα ονόματά της από μνημεία, οδηγώντας κάποιους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι ο Tούθμωσις ήθελε να ξαναγράψει την ιστορία. Άλλοι ειδικοί υποστήριξαν ότι παρακινούνταν από μίσος.
Πώς πραγματικά μεταχειρίστηκε τα αγάλματα της Χατσεψούτ ο Tούθμωσις
Ωστόσο, η Γουόνγκ ερεύνησε τα σπασμένα αγάλματα της Χατσεψούτ εξετάζοντας αρχειακό υλικό από τις ανασκαφές της δεκαετίας του 1920, συμπεριλαμβανομένων αδημοσίευτων εγγράφων. Αυτό της επέτρεψε να εντοπίσει πού ακριβώς είχαν βρεθεί τα θραύσματα και σε τι κατάσταση. Ανακάλυψε λοιπόν ότι πολλά από τα αγάλματα υπέστησαν επιπλέον φθορές πολύ αργότερα από την εποχή του Θούθμωσι, όταν διαλύθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν ως πρώτη ύλη—γεγονός που περιπλέκει την εικόνα. Όταν απέκλεισε αυτή τη μεταγενέστερη φθορά, προέκυψαν νέα στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο ο Tούθμωσις φαίνεται πως πραγματικά μεταχειρίστηκε τα αγάλματα της Χατσεψούτ.
«Αν αφαιρέσει κανείς όλη αυτή τη μεταγενέστερη φθορά, θα διαπιστώσει ότι η καταστροφή από τον Tούθμωσι Γ΄ ήταν περιορισμένη και πολύ μεθοδική—τα αγάλματα έσπασαν σε συγκεκριμένα αδύνατα σημεία, σύμφωνα με όσα περιγράφονται συχνά ως "απενεργοποίηση" αιγυπτιακών αγαλμάτων», λέει η Γουόνγκ. «Αυτό είναι αρκετά εκπληκτικό, καθώς δείχνει ότι η καταστροφή των αγαλμάτων της Χατσεψούτ δεν καθοδηγήθηκε από μίσος και έχθρα (όπως πιστευόταν προηγουμένως), αλλά από πρακτικούς και τελετουργικούς λόγους».
Μια αρχαία τελετουργία
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι θεωρούσαν ότι τα βασιλικά αγάλματα ήταν ισχυρές οντότητες και τελούσαν ένα τελετουργικό που ονομαζόταν «Άνοιγμα του Στόματος» για να τα «ζωντανέψουν». Όταν ήθελαν να απομακρύνουν ένα άγαλμα—για παράδειγμα για να δημιουργηθεί χώρος σε έναν ναό—έπρεπε πρώτα να το «απενεργοποιήσουν», συνήθως σπάζοντάς το στον λαιμό, τη μέση και τα γόνατα.
Με αυτόν τον τρόπο εξουδετέρωναν τη δύναμή του. Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει εκατοντάδες αγάλματα σε όλη την αιγυπτιακή ιστορία, θαμμένα στον ναό του Καρνάκ στο Λούξορ, με τη συντριπτική πλειονότητά τους να έχουν «απενεργοποιηθεί» με αυτόν τον τρόπο, εξηγεί η Γουόνγκ—χωρίς όμως οι αντίστοιχοι βασιλείς να έχουν υποστεί κάποια εχθρική μεταχείριση μετά θάνατον.
Αν και η Χατσεψούτ πράγματι υπέστη ένα πρόγραμμα «cancel», τα ευρήματα της Γουόνγκ αποκαλύπτουν ότι το φαινόμενο αυτό ήταν πολύ πιο σύνθετο από ό,τι πιστευόταν.
«Η ερευνητική διαδικασία ήταν πολύ διασκεδαστική- κάτι σαν να προσπαθείς να λύσεις ένα αρχαίο αστυνομικό μυστήριο, και είναι εξαιρετικά ικανοποιητικό να καταλήγεις σε απτά συμπεράσματα στο τέλος (κάτι που δεν είναι πάντα δεδομένο)», λέει η Γουόνγκ. «Υποθέτω ότι οι περισσότεροι νομίζουν πως η αρχαιολογία στην Αίγυπτο έχει να κάνει μόνο με την ανακάλυψη τάφων και μουμιών (που είναι προφανώς συναρπαστικό). Όμως μπορείς να μάθεις τόσα πολλά απλώς επανεξετάζοντας υπάρχοντα δεδομένα με διαφορετική προσέγγιση και οπτική».
8°
