Νάνσυ Μπινιαδάκη: Οι σχέσεις είναι πάντοτε ένας αγώνας

Μια ευτυχισμένη οικογένεια, που στέκει δεμένη, κόντρα σε κάθε κακόβουλη ματιά. Μέχρι που γίνεται ένα στραβοπάτημα. Και το πουλόβερ αρχίζει να ξηλώνεται πόντο τον πόντο, αργά και βασανιστικά, καθώς οι δύο πρωταγωνιστές αρχίζουν κι εναποθέτουν στο τραπέζι μεταξύ τους όλα τα τραύματα του παρελθόντος και της ταυτότητάς τους, που κουβαλούν, ασυνείδητα, εντός τους. Η νέα ταινία της Νάνσυ Μπινιαδάκη, «Maysoon», από το όνομα του κεντρικού χαρακτήρα, παρακολουθεί με τρόπο γενναίο, με ματιά καθαρή, τη σπαραχτική πορεία που ακολουθούν δυο άνθρωποι οι οποίοι αγαπιούνται πραγματικά, μα δεν μπορούν να σταματήσουν τους εαυτούς τους από το να καταστρέψουν την κοινή ζωή τους.

*

Η Νάνσυ Μπινιαδάκη μιλάει για την πορεία της και τη νέα της ταινία «Maysoon»

Βρέθηκα στο Βερολίνο πριν από δεκαεννιά χρόνια. Δεν πήγα για να κάνω σινεμά. Ερωτευμένη πήγα: αγάπησα Γερμανό και σηκώθηκα κι έφυγα. Πήρα ένα τεράστιο ρίσκο· πίστευα ότι ίσως να μπορούσα να συνεχίσω διάφορα πράγματα που είχα αρχίσει στην Ελλάδα –γιατί εδώ είχα δουλέψει πάρα πολλά χρόνια: όλες μου οι μικρού μήκους, τα ντοκιμαντέρ, το θέατρο είχαν γίνει εδώ– και με τον ενθουσιασμό ενός ερωτευμένου ανθρώπου που νομίζει ότι μπορεί να τα καταφέρει όλα, χωρίς συγκεκριμένες αποφάσεις, βρέθηκα σε μια κουλτούρα που δεν γνώριζα καθόλου. Δεν μιλούσα καν γερμανικά! Έπρεπε ν’ αρχίσω μια καριέρα απ’ την αρχή, χωρίς τις βασικές σχέσεις, χωρίς καν σπουδές σ’ αυτή την πόλη. Ούτε ο σύντροφός μου δεν ήταν απ’ το Βερολίνο.

Τελικά είχα την τύχη, την κατάλληλη στιγμή, να μου δοθεί μια ευκαιρία και να την αρπάξω. Ο σύντροφός μου ήταν σε μια εταιρεία παραγωγής που συνεργαζόταν με το ZDF, πρότεινα ένα σενάριο μικρού μήκους και βρέθηκα να κάνω ένα πάρα πολύ σύντομο μικρό για τη γερμανική τηλεόραση [σημ. «Το φεγγάρι κι εγώ» («Der Mοnd und ich»), 2016], που απέσπασε το μεγαλύτερο γερμανικό τηλεοπτικό βραβείο, το Grimme Preis, και γύρισε μ’ αυτό όλο τον κόσμο, από φεστιβάλ σε φεστιβάλ. Ένα ταινιάκι εφτά λεπτών για παιδιά, χωρίς διάλογο.

Μετά έκανα την πρώτη μου ταινία, την «Επιφάνεια των πραγμάτων» (2017), ελληνογερμανική παραγωγή μεν, αλλά μια ταινία που έγινε με ελάχιστα λεφτά και πάρα πολλή αγάπη. Το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων έγινε εδώ, με φίλους, ανθρώπους που είτε ήξερα από πριν είτε μπήκαν σιγά σιγά στο ταξίδι επειδή αγάπησαν την ιδέα. Είμαι ευγνώμων σε όλους όσοι συμμετείχαν σ’ αυτή την πρώτη ταινία. Κι εδώ είχαμε μια σχετικά σημαντική επιτυχία: η ταινία παίχτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, για το διεθνές διαγωνιστικό. Αυτή μας άνοιξε τον δρόμο για τη δεύτερη, το «Maysoon». Για να γίνει όμως το «Maysoon» πέρασαν άλλα έξι εφτά χρόνια.

Έχω παλέψει πάρα πολύ για να φτάσω ως εδώ, έχω περάσει δύσκολα. Και μεγαλώνοντας συνειδητοποιώ ότι όλοι αυτοί οι αγώνες είναι κομμάτια μιας τεθλασμένης διαδρομής. Και πως όλα αυτά που κάποτε θεωρούσα ίσως καθυστερήσεις, ατυχίες, απογοητεύσεις –και όντως ήταν– είναι κομματάκια αυτού που λέμε ζωή, αυτά με διαμόρφωσαν. Το ίδιο όμως και οι άνθρωποι που βρέθηκαν γύρω μου, φίλοι και φίλες, οικογένεια, ο σύντροφός μου, ύστερα το παιδί μου, φίλοι που έγιναν οικογένεια, συνεργάτες που έγιναν φίλοι, πολλή αγάπη. Δεν τολμώ καν να σκεφτώ πια πώς θα ήταν η ζωή μου αν δεν είχα πάρει την απόφαση να πάω στο Βερολίνο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα άλλαζα τίποτα στη ζωή μου, γιατί οι αποφάσεις μας παίρνονται κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες.

Στο «Maysoon» δουλέψαμε μ’ ένα σενάριο που ήταν πολύ λεπτομερώς γραμμένο, δραματουργικά πολύ δουλεμένο. Ωστόσο, όταν άρχισε να γίνεται το κάστινγκ, κάτι που έγινε νωρίς, αρχίσαμε να συζητάμε και να αναλύουμε κάθε σκηνή με τη Σαμπρίνα Αμάλι (Μαϊσούν) και τον Φλόριαν Στέτερ (Τόμπι) κι ενσωματώναμε νέες ιδέες που νιώθαμε ότι λειτουργούσαν μέσα στο σενάριο. Με αποτέλεσμα το τελικό σενάριο πριν τις πρόβες να έχει πάρα πολλά στοιχεία που βασίζονται στις προσωπικότητες των δύο αυτών ηθοποιών. Θα μπω και στην εξής λεπτομέρεια: υπάρχουν μεγάλες διαλογικές σκηνές των δυο τους που έχουν μια εσωτερική δραματουργία πολύ αυστηρή: κορυφώσεις, σημεία αλλαγής. Αυτά δεν ήθελα να τα πειράξουμε και οι ηθοποιοί ήξεραν ότι υπάρχουν δυο τρία σημεία που δεν μετακινούνται, που χωρίζουν τη σκηνή σε μέρη. Και πηγαίναμε στις πρόβες κι έπαιρναν τη σκηνή και την έκαναν ό,τι ήθελαν, φτάνει να κρατούσαν τα συγκεκριμένα εκείνα σημεία.

Κάναμε τρεις βδομάδες πρόβες πριν το γύρισμα, μια πολυτέλεια για τη Γερμανία, ειδικά σε μια ταινία με τόσο χαμηλό μπάτζετ για τα γερμανικά δεδομένα. Νοικιάσαμε ένα άδειο διαμέρισμα και κάναμε εκεί τις πρόβες, πρώτα με τη Σαμπρίνα, μετά με τους υπόλοιπους ηθοποιούς. Την τρίτη εβδομάδα ήρθε ο Φλόριαν και κάναμε τις δικές τους, προσωπικές σκηνές. Νιώθαμε ότι βρίσκαμε τι λειτουργούσε και σταματούσαμε εκεί, αφήνοντας ένα περιθώριο για το γύρισμα. Για να μείνει μπροστά στην κάμερα η δυνατότητα της έκπληξης.

Πολλές φορές ένιωσα ότι τους μπέρδεψε το γύρισμα: μια κίνηση, ένα άγγιγμα, μια ξαφνική αντίδραση από μια ατάκα που ίσως ειπώθηκε διαφορετικά, δημιουργούσε μια αληθινή αντίδραση έκπληξης. Το βρίσκω πολύ γοητευτικό αυτό, δημιουργεί αληθινά συναισθήματα στους ηθοποιούς, ζούνε τη σκηνή πραγματικά. Αλλά ακριβώς επειδή ήξεραν την αυστηρή δραματουργία των σκηνών τους, τα σημεία καμπής που έπρεπε να μείνουν σταθερά, κατάφερναν πάντα και ολοκλήρωναν τη διάδρασή τους.

Υπάρχουν διάφορες στιγμές μες στην ταινία όπου εισέρχεται το στοιχείο του μεταφυσικού: ένα σπασμένο τζάμι, ένα παγωτό που πέφτει σχεδόν με τηλεπάθεια, ένας καφές που χύνεται. Το αεράκι απ’ το παράθυρο κάθε φορά που εμφανίζεται στην πλοκή η θύμηση της Αιγύπτου. Η Μαϊσούν είναι και λίγο μάγισσα, μπορεί να πει κανείς, πράγμα που ξενίζει πολύ τους Γερμανούς, αλλά εμείς οι Έλληνες το καταλαβαίνουμε – έχουμε το μάτιασμα. Οι Αιγύπτιοι το καταλαβαίνουν επίσης. Είμαι απολύτως άνετη με το αμφίσημο του ζητήματος: τη συνύπαρξη μιας λογικής και μιας μεταφυσικής εξήγησης για διάφορα πράγματα που συμβαίνουν στην ταινία. Ήταν εσκεμμένη. Γιατί αυτή είναι και η δική μου στάση απέναντι στο μεταφυσικό, αν θες. Είμαι ένας άνθρωπος αρκετά λογικός, αλλά υπάρχουν στιγμές που με πιάνω να καταλαμβάνομαι από δεισιδαιμονίες ή νιώθω την ανάγκη να προσευχηθώ. Υπάρχει ένα κομμάτι του εαυτού μου που δεν μπορεί να το δεχτεί αυτό, που πορεύεται με την επιστήμη και τη λογική. Μα πάντα αφήνω ένα μικρό παράθυρο ανοιχτό. Όχι για τη δεισιδαιμονία· πιο πολύ για την ποίηση, θα έλεγα.

Υπάρχει, επίσης, ένα κομμάτι της ερωτικής ιστορίας που είναι πολιτικό. Μια λανθάνουσα αίσθηση αποικιοκρατικής ανωτερότητας και ρατσιστικής λευκότητας που διαφεντεύει τη σχέση όταν αυτή αρχίζει να ραγίζει. Έτσι μου αρέσει να κάνω πολιτικά σχόλια: μέσα από τις προσωπικές συμπεριφορές των ανθρώπων. Με ενδιαφέρει πώς τα πολιτικά σχήματα και οι πολιτικές ιδέες μετασχηματίζονται σε ανθρώπινους χαρακτήρες, πώς δημιουργούν συμπεριφορές και συνεπώς τριβές στις ανθρώπινες σχέσεις.

Κι από πάνω υπάρχουν και τα power games που βρίσκουμε σε οποιαδήποτε σεξουαλική χημεία, ακόμα και σε ισότιμες σχέσεις. Το ζήτημα της ισοτιμίας των ανθρώπινων σχέσεων είναι μεγάλο: εγώ νομίζω ότι οι σχέσεις είναι πάντοτε ένας αγώνας. Και στη χειρότερη περίπτωση ένα power game. Είμαστε αδύναμοι πολύ, είμαστε πολλές φορές έρμαια πραγμάτων που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και τα οποία μας ασκούν εξουσία.

Υπάρχουν προσωπικές σκηνές του ζευγαριού που πολλοί, κυρίως άντρες, δεν καταλαβαίνουν. Είναι σκηνές που εξέπληξαν τους ίδιους τους ηθοποιούς κι αυτό αποτυπώνεται στην οθόνη. Το κοινό συγκινείται πραγματικά. Επειδή δουλέψαμε τόσο πολύ με την προσωπική χημεία των δύο πρωταγωνιστών, οι χαρακτήρες άρχισαν να μεγαλώνουν μέσα τους, να γίνονται δικοί τους. Η Σαμπρίνα το είπε ξανά και ξανά ότι αυτή η ταινία την άλλαξε. Υπάρχουν λοιπόν σκηνές όπου εμείς βλέπουμε τους ηθοποιούς να ζουν πραγματικά την ένταση μιας σχέσης που ακροβατεί ανάμεσα στην αγάπη και τον πόνο, την ερωτική επιθυμία και την επιθυμία να πληγώσουν ο ένας τον άλλον με ό,τι όπλα διαθέτουν.

Αυτή η μεγάλη εμπιστοσύνη μεταξύ των ηθοποιών κι εμού, η αίσθηση ότι εγώ σας εμπιστεύομαι κάτι που έχω γράψει να το κάνετε δικό σας, είναι μια πολύ βασική ιδέα του Τζον Κασσαβέτη. Δεν μ’ αρέσει πολύ να μιλάω για τον Κασσαβέτη, γιατί όλοι για τον Κασσαβέτη μιλάνε, αλλά το έργο του έχει σαφώς μεγάλη επίδραση επάνω μου. Λειτουργώ με όρους εμπιστοσύνης με τους ηθοποιούς μου, πράγμα που τους δίνει τεράστια δημιουργική ελευθερία, εντός, όμως, ενός πολύ συγκεκριμένου πλαισίου. Ξέρουν ότι δεν μπορούν να κάνουν λάθος γιατί είναι ο συγκεκριμένος χαρακτήρας που έχει συγκεκριμένες ανάγκες, συγκεκριμένο παρελθόν κι άρα θα συμπεριφερθεί με συγκεκριμένο τρόπο. Μπαίνουν μπροστά στην κάμερα ξέροντας πως δεν μπορούν να κάνουν λάθος γιατί είναι αυτοί οι χαρακτήρες· και το απολαμβάνουν, το ζουν.

*

Μετά το πέρας της συζήτησής μας, μάθαμε πως η Σαμπρίνα Αμάλι κέρδισε –πανάξια– το βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού στο Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του 66ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Η ίδια έστειλε το εξής μήνυμα για τη βράβευσή της: «Η Μαϊσούν δεν ήταν ποτέ μόνο ένας ρόλος. Ήταν μια αλήθεια που έπρεπε να φέρω. Το να πω αυτή την ιστορία ήταν μεγάλη ευθύνη. Νιώθω περήφανη γιατί αυτό το φιλμ είχε καθαρή και γενναία σκηνοθεσία. Ευχαριστώ το συνεργείο που χειρίστηκε αυτή την εύθραυστη και παράλληλα τόσο ισχυρή ιστορία με τόση τρυφερότητα· ένιωσα πραγματικά πολύ προστατευμένη. Αυτό το βραβείο σημαίνει πολύ περισσότερα απ’ όσα μπορώ να εκφράσω. Ευχαριστώ βαθιά όσους είδαν αυτή την ταινία».

Η Νάνσυ Μπινιαδάκη, παραλαμβάνοντας το βραβείο εκ μέρους της πρωταγωνίστριάς της, δήλωσε: «Εδώ θέλω να ευχαριστήσω τη Σαμπρίνα για την τρομερή ερμηνεία της, γιατί ανέλαβε αυτόν τον χαρακτήρα που έγραψα και κουβάλησε όλη την ιστορία. Μας παρέσυρε σ’ αυτό το απίθανο rollercoaster και την ευχαριστώ».

*

Η ταινία της Νάνσυ Μπινιαδάκη «Maysoon» θα συνεχίσει την πορεία της στα φεστιβάλ και βγαίνει στις αίθουσες της Γερμανίας στις αρχές του 2026. «Και στην Ελλάδα ελπίζω, επίσης σύντομα» λέει η σκηνοθέτρια. «Βρισκόμαστε σε συζητήσεις για τη διανομή».