Μπορίς Λοζκίν: Συνέντευξη για το μεταναστευτικό και την ταινία το «Παρίσι του Σουλεϊμάν» που βραβεύτηκε στο 25ο Φεστιβάλ Γαλλικού και Γαλλόφωνου Κινηματογράφου
Το Παρίσι των «Σουλεϊμάν» αυτού του κόσμου είναι μια πόλη που ο σκηνοθέτης Μπορίς Λοζκίν γνωρίζει πολύ καλά. Έχοντας έρθει πρόσφατα από τη Γουινέα, ο πρωταγωνιστής Σουλεϊμάν Σανγκαρέ εργάζεται ωςδιανομέας φαγητού χρησιμοποιώντας έναν «δανεικό» λογαριασμό, για τον οποίο πληρώνει σημαντική προμήθεια. Τα βράδια κοιμάται σε καταφύγια αστέγων ενώ την ημέρα αντιμετωπίζει κατάκοπος τους γρήγορους ρυθμούς ενός αφιλόξενου Παρισιού. Σε δύο ημέρες πρόκειται να δώσει συνέντευξη με σκοπό να πάρει το πολυπόθητο άσυλο, έχοντας πληρώσει στο μεταξύ ένα μεγάλο ποσό από το υστέρημά του ώστε να προετοιμαστεί για αυτή τη διαδικασία. Ο Σουλεϊμάν βρίσκεται σε μια συνεχή αντίστροφη μέτρηση, σε ένα κυνήγι προθεσμιών και υποχρεώσεων και ενώ την ίδια στιγμή προετοιμάζεται για τη σημαντικότερη ίσως «εξέταση» της ζωής του. Δυστυχώς για τον ίδιο, δε γνωρίζει πως την Υπηρεσία Ασύλου δεν την ξεγελάς τόσο εύκολα. Μέχρι να περάσει το κατώφλι της συνέντευξης, παραμένει το γλυκό και εργατικό παιδί της κοινότητάς του. Η αρχοντική του στάση εμπνέει τους συμπατριώτες του ώστε να τον αποκαλούν «Σουλεϊμάν του Παρισιού».
Η ταινία «Το Παρίσι του Σουλεϊμάν» («L'Histoire de Souleymane» ο γαλλικός τίτλος) βρίσκει με χαρακτηριστική άνεση τη χρυσή τομή ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και την κινηματογραφική ταινία. Κι αυτό διότι όπως συνηθίζει, ο Μπορίς Λοζκίν απευθύνθηκε για άλλη μια φορά σε ερασιτέχνες ηθοποιούς, με ελάχιστη έως καθόλου εμπειρία και ουσιαστικά βιώματα από τη ζωή ενός αιτούντος ασύλο στη γαλλική πρωτεύουσα. Τόσο στη Γαλλία όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη, η κοινότητα των Γουινέζων είναι μία από τις πολλές αφρικανικές κοινότητες που προσπαθούν να χτίσουν μια νέα ζωή και καθημερινότητα, μακριά από την ακραία φτώχεια, τις πολιτικές αναταραχές και την εμπόλεμη κατάσταση που αντιμετώπιζαν στην πατρίδα τους. Μέσα από τη συγκεκριμένη κοινότητα, τα μέλη της παραγωγής γνώρισαν τον Αμπού Σανγκαρέ, έναν 23χρονο ο οποίος είχε ήδη κλείσει επτά χρόνια διαμονής στη Γαλλία.
Ο Μπορίς Λοζκίν είδε στο πρόσωπό του τον ιδανικό «Σουλεϊμάν», το γλυκό και φοβισμένο παιδί που δεν έχει άλλη επιλογή από το να επιβιώσει μέσα από την εργασία με τα πενιχρά έσοδα, την αγωνία ακόμα και για την καθημερινή στέγαση, τον κυριολεκτικό τρόμο για τη συνέντευξη της αίτησης ασύλου. Μιας συνέντευξης που έχει τη δύναμη να αλλάξει το πεπρωμένο χιλιάδων ανθρώπων, με τις αρχές κάθε χώρας να μπορούν συνήθως να διακρίνουν ακόμα και το παραμικρό ψέμα που θα ακούσουν. Η ταινία αφηγείται τις δύο ημέρες που προηγούνται της συνέντευξης του Σουλεϊμάν. Η κορύφωση της αγωνίας του πρωταγωνιστή προσδίδει μια ξεκάθαρη αύρα θρίλερ στην ταινία, η οποία αποφεύγει περίτεχνα να παρουσιάσει μια απλή ιστορία σκληρής μεταναστευτικής πολιτικής και οδηγεί τον θεατή σε ουσιαστικό προβληματισμό για το θέμα.
Boris Lojkine @vangelispatsialos
Αφού εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή του με θέμα «Κρίση και Ιστορία», ο Μπορίς Λοζκίν αποφάσισε να εγκαταλείψει τον ακαδημαϊκό χώρο και να αναζητήσει την περιπέτεια στο Βιετνάμ. Εκεί γύρισε δύο ντοκιμαντέρ και συγκεκριμένα τα «Ceux qui restent» (2001) και «Les Âmes errantes» (2005), με αντίστοιχους ελληνικούς τίτλους «Αυτοί που μένουν» και «Περιπλανώμενες ψυχές». Αφηγήθηκε έτσι το πένθος και τις δυσκολίες των ανθρώπων που η ζωή τους σημαδεύτηκε από τον πόλεμο, σε μια πρώτη δική του πρόσεγγιση στο δράμα αυτών που βρίσκονται μακριά από την ευημερία του δυτικού κόσμου.
Η πρώτη του ταινία «Hope» (2014) πραγματεύεται τις δυσκολίες των Αφρικανών μεταναστών, ενώ το «Camille» του 2019 σαρώνει τα βραβεία με την ιστορία της φωτορεπόρτερ Camille Lepage, η οποία δολοφονήθηκε ενώ έκανε ρεπορτάζ για την κατάσταση στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η ταινία «Το Παρίσι του Σουλεϊμάν» παρουσιάστηκε αρχικά στο Φεστιβάλ Καννών 2024, ενώ πήρε ομόφωνα το Bραβείο Κριτικής Επιτροπής Nova 2025 στο 25ο Φεστιβάλ Γαλλικού και Γαλλόφωνου Κινηματογράφου, το οποίο ολοκληρώθηκε στις 2 Απριλίου. Στο περιθώριο της βράβευσης, ο σκηνοθέτης μίλησε στην Athens Voice για το δικό του Παρίσι σε σχέση με αυτό του Σουλεϊμάν, το πλήθος αναφορών στις αφρικανικές κοινότητες που συναντά κανείς στο έργο του, καθώς και για την ιδιαίτερη προσοχή με την οποία προσεγγίζει ένας κινηματογραφιστής το εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα των μεταναστευτικών ροών.
«Το Παρίσι του Σουλεϊμάν προσδιορίζεται από το γεγονός ότι ο πρωταγωνιστής είναι διανομέας και το ότι διαμένει σε hostel για αστέγους. Και στις δύο περιπτώσεις βρίσκουμε ανθρώπους από πολύ διαφορετικές κοινότητες. Έχει παρατηρηθεί πως όταν κάποιος κάνει αυτή τη δουλειά για αρκετό διάστημα, συγκεντρώνει χρήματα και φεύγει από αυτά τα hostel ώστε να νοικιάσει κάποιο δωμάτιο. Συνήθως υπενοικιάζουν ένα δωμάτιο μέσα σε ένα μεγαλύτερο διαμέρισμα. Ο Σουλεϊμάν δεν έχει «χαρτιά» και κάποιος που βρίσκεται σε αυτό το καθεστώς αναγκάζεται να πληρώνει για τα πάντα. Η εμπειρία δείχνει ότι αυτοί οι άνθρωποι τελικά ενσωματώνονται αρκετά καλά. Το βλέπω όταν κάνω casting. Αν ψάχνω κάποιον Αφρικανό για ένα ρόλο και συναντώ έναν που έχει περάσει από γαλλικό σχολείο, ε τότε σίγουρα μοιάζει πιο Γάλλος παρά Αφρικανός. Όλοι τα παιδιά από τη Γουινέα που πάνε στο σχολείο γίνονται «Γαλλάκια», κάτι που το βρίσκω εξαιρετικό. Δεν είμαι φυσικά ειδικός στη μετανάστευση, μιλάω από την εμπειρία μου.», θα πει ο κος Λοζκίν κάνοντας μια πρώτη αναφορά στην ταινία και πριν μιλήσει για τις δικλείδες ασφαλείας που αναζητά στα έργα του.
«Το τι περνάνε ουσιαστικά αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ δύσκολο να το γνωρίζουμε, ωστόσο είναι το μόνο που με ενδιαφέρει στον κινηματογράφο. Επειδή όμως έχω συγκεκριμένο τρόπο να κινηματογραφώ, δημιουργώ ταινίες έχοντας μικρές δικλείδες ασφαλείας. Η πρώτη είναι τεκμηριώνω τα πάντα. Ήξερα πχ ότι ήθελα να δημιουργήσω ένα φιλμ για έναν διανομέα φαγητού αλλά δεν ήξερα εξαρχής ότι θα καταλήξω τελικά στη συνέντευξη για το άσυλο. Όταν άρχισα να δουλεύω στο project συνάντησα ντελιβεράδες στο δρόμο, αυτούς που δέχονταν να μου μιλήσουν δηλαδή. Μάζεψα πολύ υλικό και σημειώσεις. Το πώς έφτασαν στη Γαλλία, το πού κοιμούνται, το πώς και τι τρώνε, πώς βρήκαν τους λογαριασμούς για το delivery. Μου αρέσει πολύ το κομμάτι της έρευνας στη δουλειά μου, είναι ουσιαστικά «ανθρωπολογία». Με ενδιαφέρει επίσης να βλέπω πως λειτουργεί το περιβάλλον όπου ζουν και δραστηριοποιούνται αυτοί οι άνθρωποι, χωρίς φυσικά να το κρίνω. Όπως επίσης και μια εσωτερική ματιά, πώς αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι την πραγματικότητά τους. Υπάρχει αργότερα μια πολύ σοβαρή δουλειά με τη συγγραφή του σεναρίου και την καλλιτεχνική επεξεργασία της ταινίας. Αλλά δεν αποστρέφω ποτέ το βλέμμα μου από την αρχική έρευνα».
«Η δεύτερη δικλείδα λοιπόν είναι το μη επαγγελματικό casting. Για την ταινία «Hope», το cast ήταν αποκλειστικά ερασιτεχνικό και αποτελούταν από ανθρώπους που ζούσαν στην υποσαχάρια περιοχή και στο Μαρόκο. Αναζητούσα ανθρώπους με πολύ ισχυρές προσωπικότητες και συχνά, όχι φυσικά για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, συναντούσα ανθρώπους που είχαν ένα εγκληματικό παρελθόν. Στο φιλμ υπήρχαν Νιγηριανοί που είχαν δραστηριότητες «ανησυχητικές». Το μη επαγγελματικό casting αποτελεί δικλείδα ασφαλείας για μένα διότι αν έχω επαγγελματίες ηθοποιούς, οφείλω να τους εξηγήσω το πώς πρέπει να ερμηνεύσουν τον χαρακτήρα. Αλλά εγώ ψάχνω και βρίσκω ανθρώπους που είναι πολύ κοντά στο ρόλο που έχω γράψει, οπότε ξέρουν καλύτερα από μένα τα χαρακτηριστικά του. Αυτό είναι και το ζητούμενο σε μια ταινία, να υπάρχει η «συνάντηση» ενός σφιχτού σεναρίου και της πλοκής, με την πραγματικότητα του μη επαγγελματία ηθοποιού. Το σενάριο γράφεται με την αλληλουχία των δραματικών σκηνών και εγώ γνωρίζω πως αυτοί οι ηθοποιοί ξέρουν καλύτερα από μένα πως να ερμηνεύσουν».
Το έργο πάσχει σοβαρά σε επίπεδο σεναρίου, καθώς οι ανερμάτιστες ιδέες και η σχηματική δραματουργία δεν μπορούν να δέσουν σε ένα πειστικό σύνολο την ιστορία
19°
