Crossings: Ιστορίες μεταναστών με τους δικούς τους όρους

Είχατε κάποιον στην οικογένειά σας που αναγκάστηκε να φύγει από το σπίτι του τις τελευταίες 3 γενιές; Η Ναταλία Γκάλγκος κάνει πάντα την ίδια ερώτηση και μέχρι σήμερα δεν έχει γνωρίσει κανέναν που να μην έχει μια παρόμοια ιστορία να διηγηθεί. Η ιδρύτρια της διεθνούς πλατφόρμας Pixida Films αναλαμβάνει την επιμέλεια προβολών ταινιών που προωθούν σημερινές ιστορίες μετανάστευσης. Σκοπός της η δημιουργία νέων δεσμών αλληλεγγύης χωρίς σύνορα και προκαταλήψεις.

«Χρησιμοποιώντας τον κινηματογράφο ως πυξίδα μας “κανονικοποιούμε” την πραγματικότητα του να είσαι μετανάστης. Είμαστε αφοσιωμένοι στη δημιουργία ενός ενωμένου, στην πράξη, κόσμου» μου λέει. Αφορμή της συζήτησης μας είναι το πρόγραμμα προβολών «Crossings» της Πυξίδας, της πρωτοβουλίας γυναικών και μεταναστών, τα εγκαίνια της οποίας θα πραγματοποιηθούν τη Δευτέρα 17 Ιουνίου στις 21:00 με την προβολή 4 ταινιών που εντάσσονται στο Refugee Week Greece, το φεστιβάλ που επιστρέφει για τρίτη χρονιά φέτος και γιορτάζει τη δημιουργικότητα ανθρώπων που έχουν βιώσει μετανάστευση.

Κάθε μία από τις τέσσερις ταινίες μικρού μήκους που θα προβληθούν στον όμορφο χώρο του θερινού σινεμά Ηλέκτρα έχει ένα ισχυρό μήνυμα και από μόνη της αμφισβητεί τη κοντόφθαλμη ρητορική που, όπως μου λέει η Ναταλία Γκάλγκος, «απανθρωποποιεί» τις ιστορίες μετανάστευσης. Ωστόσο, όλες μαζί αποδεικνύουν και κάτι άλλο, «ότι τα συναισθήματα, όπως η μοναξιά, η φιλία, η οικογένεια, τα όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον, αλλά και οι δυσκολίες της μετανάστευσης, είναι η κοινή ώθηση στη ζωή του μετανάστη, από όπου κι αν προέρχεται και όπου κι αν καταλήγει. Πιστεύουμε ότι η σύνδεση των ανθρώπων μέσω της τέχνης δημιουργεί ένα ασφαλές και συμπεριληπτικό περιβάλλον και αποτελεί πρόκληση για τις στερεοτυπικές αντιλήψεις που στιγματίζουν τους ανθρώπους που έχουν βιώσει αναγκαστική μετανάστευση».

Τι είναι η διεθνής πλατφόρμα Πυξίδα;

Η λέξη «Πυξίδα» επισημαίνει πως ο κινηματογράφος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο τέχνης για την εξερεύνηση πολιτισμικών υβριδικοτήτων και επιρροών στη μετανάστευση. Επίσης αντανακλά τα διαφορετικά σημεία στα οποία φιλοξενείται η δράση της ομάδα τους, καθώς δραστηριοποιούνται τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Αυτή η πρωτοβουλία, μέσω της τέχνης του κινηματογράφου, προσφέρει πολιτιστικές δράσεις που δείχνουν την ανθρώπινη εμπειρία της μετανάστευσης, αλλά και υποστηρίζει καλλιτέχνες που έχουν διωχθεί αναγκαστικά από την πατρίδα τους τα τελευταία χρόνια, διηγούμενοι τις ιστορίες τους και ευελπιστώντας να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία. Ξεκίνησε επίσημα από τις αρχές του 2024, αλλά ήδη από το 2022 η Ναταλία ασχολούταν με την παραγωγή του Refugee Week Greece. Αυτό την ενέπνευσε να μάθει περισσότερα για τον κινηματογράφο και τις ταινίες που ασχολούνται με ζητήματα του προσφυγικού, ενώ αντλεί έμπνευση τόσο από τις ίδιες τις ανθρώπινες ιστορίες όσο και από τη δική της προσωπική ταυτότητα ως Ελληνίδα, Βελγίδα και Εβραία. «Πιστεύω πως έχει έρθει η ώρα να μετατοπίσουμε τη συζήτηση σε άλλα θέματα εκτός από την “προβληματοποίηση του μετανάστη”, θέματα που είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνία μας, όπως πώς να ενσωματώσουμε διαφορετικούς πολιτισμούς, πώς μπορεί η Αθήνα να είναι ένας ασφαλής χώρος για όλους κ.ά.»

Σήμερα η κύρια ομάδα τους αποτελείται από τρία άτομα, τη Θεοδότη Σιβρίδη, υπεύθυνη επικοινωνίας, την Έφη Βερέμη, επιμελήτρια ταινιών, και την ίδια τη Ναταλία. Επίσης έχουν δημιουργήσει το πρόγραμμα Ambassador, με κινηματογραφιστές που έχουν να διηγηθούν ιστορίες μετανάστευσης, είτε προσωπικές είτε των οικείων τους. Οι ambassadors Myriam Rey, Fridoon Joinda και Masoud Kazerouni (με τις οποίες θα ακολουθήσει και μετά την προβολή συζήτηση σε πάνελ) στοχεύουν να καθοδηγήσουν την Πυξίδα στη διαδικασία επιμέλειας και παραγωγής ώστε να διασφαλίσουν ότι εκπροσωπούν όσο το δυνατόν καλύτερα τις φωνές των μεταναστών.

Το πρόγραμμα προβολών «Crossings»

Tι το διαφορετικό θα δούμε σε αυτή την προβολή; «To “Crossings” παρουσιάζει ιστορίες των μεταναστών υπό τους δικούς τους όρους. Ιστορίες από τους Έλληνες της Σμύρνης που κατέφθασαν πριν έναν αιώνα, ως τις τρέχουσες μεταναστευτικές ροές. Κάποιες μοιάζουν γνώριμες, άλλες μακρινές, αλλά κάθε μία είναι μοναδική. Πολύ συχνά αυτές οι ιστορίες εξιστορούνται παράλληλα, χωρίς να συνδέονται μεταξύ τους. Η βαθιά επιθυμία των ανθρώπων να ανήκουν, τα όνειρα για ένα καλύτερο μέλλον, η θύμηση της πατρίδας που εγκατέλειψαν, είναι κάποια από τα συναισθήματα όσων βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα. Ακριβώς στα σύνορα με την Ευρώπη, η Ελλάδα είναι το μέρος που ενώνει Ανατολή και Δύση, και σαν το κουτί της Πανδώρας απελευθερώνει κάθε συναίσθημα που γεννά η μετανάστευση, η κινητικότητα και το αδιέξοδο. Mε λίγα λόγια λόγω της θέσης της η Ελλάδα αποτελεί το κομβικό σημείο στη διαδρομή όσων αναζητούν ένα καινούργιο σπίτι».

Συγκεκριμένα, στην ταινία «Game Over» του Saeed Mayahy θα δούμε την ιστορία ασυνόδευτων ανηλίκων από το Αφγανιστάν που παίζουν το «παιχνίδι» της διάσχισης του Αιγαίου από την Τουρκία στην Ελλάδα. Ο «Ryan» του Fridoon Joinda εστιάζει στη μαρτυρία ενός LGBTQI+ πρόσφυγα στην Αθήνα. Το «Before, Now, After» της Ξένιας Τσιλοχρήστου μιλά για το πώς θυμούνται οι κάτοικοι της Λέρου το πέρασμα της οικογένειάς τους στην Ελλάδα από τη Σμύρνη, ενώ το «Only My Voice» της Myriam Rey δείχνει τις ιστορίες γυναικών από τη Συρία με έδρα την Αθήνα.

Μια μεταναστευτική ιστορία που δεν θα ξεχάσει…

Πολλοί από τους αφηγητές έχουν γίνει φίλοι της και είναι πλέον αναμφισβήτητοι δεσμοί στη ζωή της. «Για παράδειγμα, τα αγόρια που γίνονται φίλοι στο “Game Over” καταλήγουν να έχουν πολύ διαφορετικές ζωές – κάποιος μετακομίζει στην Ελβετία και κόβει τους δεσμούς με όλους από την ταινία. Ο άλλος απελάθηκε πίσω στο Αφγανιστάν και καταλήγει στο Ιράν. Ο σκηνοθέτης είναι ακόμα σε επαφή με τον τελευταίο και νομίζω ότι θα ήθελα πραγματικά να συνεχίσω να δουλεύω μαζί του στα γυρίσματα της ιστορίας του».

Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει η ομάδα;

Πολλές φορές η συζήτηση για τη μετανάστευση γίνεται επ’ ευκαιρία πολιτικής συζήτησης. «Καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο ή χρωματισμένο είναι να μιλάμε στην Ελλάδα ανοιχτά για αυτό, όμως πρέπει επιτέλους να μιλήσουμε ελεύθερα για την καθημερινότητα της μετανάστευσης, για τις απλές καθημερινές συναναστροφές που γίνονται στη δουλειά, στην εκπαίδευση, στην κοινωνία. Μέσω συζητήσεων με φίλους και γνωστούς συνειδητοποίησα πόσο οι ιστορίες μετανάστευσης χάνουν την ανθρώπινη φύση τους στον δημόσιο διάλογο και πόση προσπάθεια χρειάζεται για να καταπολεμήσουμε τις αφηγήσεις που κυριαρχούν. Πολλές φορές οι άνθρωποι που δουλεύουμε στον χώρο της αναγκαστικής μετανάστευσης έχουμε συνηθίσει να δουλεύουμε υπό δύσκολες συνθήκες που “κανονικοποιούν” το τραύμα και αυτό μπορεί να δημιουργεί σε κάποιους την αίσθηση ενός συναισθηματικού αδιεξόδου που δεν βρίσκει το μέσο να εκφραστεί, οπότε στόχος μας είναι να αποτελέσουμε αυτό το μέσο έκφρασης. Mέσω του κινηματογράφου επιδιώκουμε να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ της πραγματικής ζωής και της μεγάλης οθόνης για να δημιουργήσουμε έναν οπτικά συμπεριληπτικό κόσμο».

Μελλοντικά θα ήθελε η ομάδα της να μεταβεί από την επιμέλεια ταινιών στην παραγωγή, να αρχίσει να δημιουργεί τις δικές της ταινίες και να συνεργάζεται απευθείας με άτομα που θέλουν να μοιραστούν τις ιστορίες τους πίσω και μπροστά από την κάμερα. Πράγμα που πιστεύει ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί σε δύο χρόνια. «Ο κόσμος είναι πραγματικά πολύ περίεργος για το πρόγραμμα προβολών “Crossings”. Θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο όπου όλοι μπορούν να αισθάνονται άνετα και οικεία, να μαθαίνουν και να κάνουν ερωτήσεις. Νομίζω ότι χάρη στο φεστιβάλ Refugee Week Greece που διεξάγεται τα τελευταία τρία χρόνια, οι άνθρωποι μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία να μιλήσουν για δύσκολα θέματα».

*Το πρόγραμμα θα είναι στα αγγλικά και η είσοδος είναι δωρεάν, με συνοδευτικό δωρεάν ποτό.
Θερινό σινέμα Ηλέκτρα, Πατησίων 292