Είχαμε καιρό να απολαύσουμε τόσο πολύ μια ταινία που μιλά απευθείας στην καρδιά. Και είχε επίσης πολύ καιρό, ακόμη περισσότερο ίσως, αυτός ο τόσο σπουδαίος σκηνοθέτης να μας δώσει κάτι τόσο μεγάλο και τόσο ακριβό.
Δεν ήταν καν απαραίτητο να το κάνει, βέβαια. Ο άνθρωπος που, ανάμεσα στα άλλα, έκανε το «Παρίσι, Τέξας», ένα από τα φιλμ που δεν μπορείς παρά να αγαπήσεις αστραπιαία και για πάντα με έναν τρόπο που σε πονάει, δεν είχε να αποδείξει κάτι. («Ανάμεσα στα άλλα». Μιλάμε για τον Βέντερς τώρα. Που μας έμαθε πέντε γράμματα μπας και μπορέσουμε κι εμείς να πορευτούμε στη ζωή. Μιλάμε για την «Αγωνία του τερματοφύλακα», για την «Αλίκη στις πόλεις», για τη «Λάθος κίνηση», για τον «Αμερικανό φίλο», για τα «Φτερά του έρωτα». Για την «Κατάσταση των πραγμάτων», που δεν σου επιτρεπόταν να μιλήσεις σε κορίτσι, στον καιρό μου, αν δεν ήξερες να την αναλύσεις τεκμηριωμένα: θα σε κοιτούσε σαν έναν λεμούριο που ψάχνει για γλυκοπατάτες. Και μιλάμε για το «Παρίσι, Τέξας» τώρα, ξαναλέμε. Μια ταινία από τις πέντε, άντε δέκα που σε έκαναν να ερωτευτείς).
Παρ’ όλα αυτά, πολλοί τον είχαν ξεγραμμένο. Με τις «Υπέροχες μέρες» επέστρεψε πιο ακμαίος από ποτέ. Είναι μια πολύ μεγάλη ταινία το «Perfect days», κι ας την έφτιαξε με τα πιο απλά υλικά. Ίσως (και) γι’ αυτό. Είναι μια ζεν ταινία.
Σε αυτό το έξοχο πορτρέτο ενός ανθρώπου, που αποτελείται από μικρά, χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους επεισόδια, παρακολουθούμε μία ακολουθία από ημέρες του Χιραγιάμα, του κεντρικού ήρωα. Αυτός ο πράος, αλλόκοτα υπερήφανος μέσα στην ιπποτική ταπεινότητά του επαγγελματίας ζει μόνος, ασκητικά, σε ένα σπίτι με ελάχιστα έπιπλα, και ακολουθεί μία, την ίδια πάντα, τελετουργία: ξυπνά πριν χαράξει, τακτοποιεί το στρώμα του, χαμογελά με ειλικρινή ενθουσιασμό στο χάραμα, ποτίζει τις γλάστρες του, ετοιμάζεται με φροντίδα, πηγαίνει στη δουλειά του (μια πολύ ταπεινή δουλειά: καθαρίζει δημόσιες τουαλέτες), την οποία εκτελεί με ευσυνειδησία, προσήλωση και επιμέλεια ανακτορικού φρουρού, χειρουργού ή συντηρητή μεγάλων έργων τέχνης, πηγαίνει να γευματίσει πάντα στο ίδιο μικρό μαγαζί, πλένεται στα δημόσια λουτρά, επιστρέφει στο σπίτι του, διαβάζει το βιβλίο του μέχρι να του πέσει από τα χέρια, κοιμάται. Και όλο πάλι από την αρχή.
Στο διάλειμμά του, κολατσίζοντας στο πάρκο, φωτογραφίζει με μια αναλογική μηχανή με φιλμ τον ουρανό όπως ξεπροβάλλει μέσα από τα δέντρα του πάρκου. Και, στη διαδρομή, οδηγώντας το βανάκι της εταιρίας καθαρισμού, ακούει παλιά ροκ μουσική από κασέτες. Τα Σαββατοκύριακα, πάλι, επισκέπτεται το βιβλιοπωλείο για να προμηθευτεί νέα βιβλία, πλένει τα ρούχα του στο καθαριστήριο, κάνει βόλτες στους δρόμους του Τόκιο, με το ποδήλατό του, πηγαίνει στο μπαρ για ένα ποτό. Και πάλι πίσω. Είναι λιγομίλητος, απόμακρος, εντελώς ικανοποιημένος και γεμάτος από όλα αυτά. Δεν θα ανοιχτεί ποτέ στον εξωστρεφή νεαρό συνάδελφό του, αν και θα του σταθεί όταν εκείνος τού το ζητήσει, θα έχει μια σπάνια συνάντηση με την έφηβη ανιψιά του, και θα ζήσει μία αναπάντεχη στιγμή με την ιδιοκτήτρια του μπαρ όπου συχνάζει.
Αυτά.
Μιλώντας με τη γλώσσα τού Όζου, που αγαπά τόσο πολύ, εκμεταλλεύεται το υποκριτικό μεγαλείο του Κότζι Γιακούσο, που δομεί έναν σύγχρονο ρονίν με μια εκφραστική παλέτα που σε αφήνει άφωνο, είτε επιμένει στα γκρίζα χρώματά της, σαν φιγούρα σε παλιό βιβλίο, είτε όταν διαφοροποιείται και πάλλεται από συγκίνηση και αντικρουόμενα συναισθήματα που παλεύουν μέσα του. Και όλα αυτά επενδυμένα με αυτή την παλιά, καλή ροκ που δίνει τον τόνο σε όλες τις σκηνές αστικής κίνησης, σαν ένας αέρας που φυσά μέσα από τα κτίρια και τους δρόμους, μα που τον ακούει μόνο ο ίδιος.
Όλα είναι εδώ, στο μεταξύ: η συγκίνηση, το θαύμα, η τέχνη, ο έρωτας, ο ζήλος της εργασίας, η προσφορά, τα μυστικά, οι απογοητεύσεις, η ιαπωνική, ασιατική φιλοσοφία, η γαλήνη, η ποίηση, η ομορφιά, το μεγαλείο της ρουτίνας, η φύση, τα όνειρα, η αλήθεια που ζει μέσα στα αυθεντικά πράγματα, η βαριά και μαζί ανάλαφρη μοναξιά του σαμουράι των πόλεων.
Συγκινηθήκαμε, θαυμάσαμε και προβληματιστήκαμε. Ένα αφηγηματικό κομψοτέχνημα που δεν θα ξεχάσουμε. Και πια δεν θα αφήνουμε το βιβλίο μας στο κρεβάτι αμέσως μόλις μάς καταβάλει ο ύπνος. Θα το κρατήσουμε λίγο ακόμη, μέχρι να μας πέσει από τα χέρια. (Όπως κάναμε παλιά, όταν ερωτευτήκαμε με το «Παρίσι, Τέξας», που από πείσμα το λέγαμε, «Το Παρίσι του Τέξας»).
22°
