O σκηνοθέτης του “Uncut Family” και του “Last Porn Movie” επιστρέφει με μια ακόμη «σκληρή», «δύσκολη» ταινία, έχοντας αυτή τη φορά την υποστήριξη της Zentropa –της εταιρείας παραγωγής του Λαρς Φον Τρίερ– μα όπως πάντα πεισματικά αποφασισμένος να τινάξει στον αέρα τη “live your myth in Greece” εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας.
Οι «Μικρές ελευθερίες» ολοκληρώνουν μια τριλογία με θέμα τη σύγχρονη οικογένεια. Είναι τα πράγματα τόσο άσχημα; Μια ταινία είναι μια αναπαράσταση, η ίδια η ζωή είναι πιο ωμή. Η αλήθεια είναι η μόνη μας ελπίδα. Η σύγχρονη ψυχιατρική αναφέρεται στον καταθλιπτικό άνθρωπο ως ένα άτομο που αντιδρά φυσιολογικά στα θλιβερά γεγονότα που συμβαίνουν, σε αντίθεση με όσους πιστεύουν ότι όλα πάνε καλά και που είναι οι εν δυνάμει άρρωστοι. Μια ταινία δεν έχει τη δύναμη να σε αρρωστήσει, μπορεί μόνο να σου θυμίσει πόσο άρρωστος είσαι. Όταν καταργείς το συλλογικό άνθρωπο στην ατομικότητα, θα πληρώσεις και το τίμημα. Η τραγωδία δεν αφορά συγκεκριμένες ομάδες, αλλά όλους μας. Η «εικόνα» μας στην οικογένεια είναι η μετέπειτα εικόνα της κοινωνίας.
Νιώθετε ότι η παθογένεια της οικογένειας που περιγράφετε είναι φαινόμενο σύγχρονο ή κάτι ενδογενές; Η δομή του παγκόσμιου κράτους –η πατρίδα, η θρησκεία κι η οικογένεια– είναι παθογενής, μια και στηρίζεται στην ενοχή, όπως ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός. Όμως τα όρια ανάμεσα στα ένστικτα και στον πολιτισμό οφείλουν να είναι εμφανή, κάτι που δεν συμβαίνει εδώ. Στην Ελλάδα όλα επιτρέπονται και όλα απαγορεύονται. Ο φιλελευθερισμός έγινε προσωπικός πλουτισμός, ο σοσιαλισμός καλπάζων καπιταλισμός και ο κομμουνισμός σταλινική ορθοδοξία. Στερηθήκαμε τη μόρφωση, κι ένας αμόρφωτος λαός είναι καταδικασμένος στην πολιτική υποταγή. Η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, κι ο Μάης του ’68 που δεν ήρθαν, μας άφησαν στις πολιτικές συνήθειες της τουρκοκρατίας και μετέπειτα του εμφυλίου. Δεν υπάρχει διάλογος. Η συγκριτική δομή της σύγχρονης πολιτικής μας ιστορίας είναι ίδια με τη σύγχρονη ελληνική οικογένεια.
Καταγράφετε ή «πρεσβεύετε» το «τέλος της οικογένειας». Τι μπορεί να την αντικαταστήσει; Ο διαχωρισμός της επιθυμίας από την πραγματικότητα έχει οριστεί στην ψυχανάλυση. Αυτό που συμβαίνει στον κόσμο είναι ότι οι άνθρωποι επιλέγουν την οικογένειά τους με βάση την ιδεολογία, τις προσωπικές τους επιλογές, την ιδιαιτερότητά τους. Η πρώτη γέννα του ανθρώπου είναι ένα είδωλο, η πραγματική του γέννα γίνεται όταν επιλέγει ο ίδιος τη ζωή του. Δεν έχω πολιτικά πρότυπα για να τα καταργήσω. Είμαι ανθρωπιστής. Πιστεύω στον πολιτισμό.
Η ταινία σας είναι σκληρή, κυρίως στη φόρμα της. Κατά πόσο το σοκ, ηθικό ή αισθητικό, είναι στόχος της δουλειάς σας; Η παγκοσμιοποίηση ως σύστημα ολοκληρωτισμού δεν διακρίνει το θύμα από το θύτη. Η Φανή, η ηρωίδα της ταινίας μου, είναι θύμα ενός αυταρχικού πατέρα, στο τέλος όμως γίνεται κι η ίδια θύτης. Δεν υπάρχει ηθική διάκριση στην ανθρώπινη ιστορία, επαναλαμβάνεται σαν φάρσα. Η όποια διάκριση έχει ανάγκη τις μεγάλες αξίες του πολιτισμού που, όμως, δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Το καλό και το κακό ως επινόηση της θρησκείας γοητεύει, η πραγματικότητα όμως διαφέρει. Ο γερμανικός λαός ήταν θύμα του Χίτλερ, αλλά θύτης εναντίων των άλλων λαών. Κι οι Εβραίοι, θύματα του ολοκαυτώματος, σήμερα είναι θύτες εναντίων των Αράβων. Ο πατέρας-τύραννος της ταινίας είναι θύτης, αλλά υπήρξε σίγουρα θύμα. Υπάρχει συλλογική ευθύνη στο έγκλημα.
Χρειάστηκαν τρεις ταινίες και η υποστήριξη της Zentropa του Λαρς Φον Τρίερ για να βρείτε κανονική διέξοδο προς τις αίθουσες. Τι νομίζετε πως φταίει; Στην Ελλάδα όλοι παίρνουν, κανείς δεν δίνει. Ο κινηματογράφος όμως είναι ένα σύστημα ελευθεριών. Γι’ αυτό δεν υπάρχει εθνική κινηματογραφία. Η πολιτιστική μας πολιτική δεν με στήριξε ποτέ, αλλά οι ταινίες μου εκπροσωπούνται από τον κινηματογραφικό κολοσσό Trustnordisk· συνεργάζομαι με τη Zentropa, βρίσκω διανομή σε άλλες χώρες, κι οι ταινίες μου ταξιδεύουν σε φεστιβάλ και διδάσκονται σε πανεπιστήμια.
11°
