Βλέπαμε την ταινία μία κρύα νύχτα και καθώς τα θρύμματα της δικής μας ζωής έμοιαζαν να μπερδεύονται με τις σκηνές από τη δική του ζωή στην καινούργια του αυτοβιογραφική «ταινία ενηλικίωσης» όπως είναι το «Ποίηση Χωρίς Τέλος», ήρθε μία στιγμή που εμφανίζεται ο ίδιος ο σκηνοθέτης να κάθεται δίπλα στο γιο του Adán Jodorowsky, ο οποίος υποδύεται τον πατέρα του σε νεαρή ηλικία, και του δίνει τρυφερά μία προειδοποίηση – σαν πατέρας σε γιο αλλά και σαν μεγάλος εαυτός στον μικρότερο: «Όταν γερνάς» του λέει «αποδεσμεύεσαι από τα πράγματα. Από το σεξ, από το χρήμα, από τη φήμη». Και εκεί –κάπως– μας ήρθε μία ακόμα ριπή παγωνιάς στο σβέρκο, γεμάτη χριστουγεννιάτικο blues.
Μοιάζει να ξεκαθαρίζει τα πράγματα με το παρελθόν του λοιπόν ο Αλεχάντρο Χοδορόφσκι, γράφοντας άλλη μία ποιητική ταινία, μουσική ελεγεία – συνέχεια από τον «Χορό της Πραγματικότητας» του 2013, βλέποντας τον εαυτό του στην περίοδο που αποκτούσε τη ζωή, την ψυχή και τη συνείδηση του ποιητή.
Βρισκόμαστε στο Σαντιάγο της Χιλής, τη δεκαετία του ’40 και του ’50. Στους ίδιους δρόμους και κτίρια που ο Χοδορόφσκι έζησε, τα οποία τα ξαναζωντανεύει με ένα γοητευτικό on-camera στήσιμο του σκηνικού καθώς ασπρόμαυρες παλιές προσόψεις των κτιρίων υψώνονται μπροστά στα «τωρινά». Ο νεαρός «Αλεχαντρίτο» αποφασίζει να γίνει ποιητής, ενάντια στη θέληση της οικογένειάς του, ενός πατέρα (τον υποδύεται ο άλλος γιος του Χοδορόσφκι, ο Brontis Jodorowsky, φορτώνοντας ακόμα περισσότερο το κάστινγκ και την ταινία με ψυχολογικούς συμβολισμούς και καντρίλιες οικογενειακών σχέσεων)∙ ενός πατέρα λοιπόν που τον καταπιέζει ουρλιάζοντας μέσα στα μούτρα του ότι «η ποίηση είναι για maricones, αδερφές». Και μιας μητέρας που ζει σε ένα άλλο, μακρινό, δικό της μιούζικαλ, η μόνη στην ταινία που δεν μιλάει αλλά τραγουδάει τις ατάκες της. Μια μητέρα όμορφη και πληθωρική που φτιάχνει συνέχεια ροζ τούρτες και είναι σφηνωμένη μέσα στον ροζ, σκληρό κορσέ της.
Ο μικρός ανακαλύπτει τη φλέβα της ευαισθησίας του και παράλληλα δοκιμάζει και τον εαυτό του: εντάξει, συμπεραίνει μετά, δεν είμαι ομοφυλόφιλος. Και μπαίνει, ελεύθερο πνεύμα, στον πολύχρωμο κύκλο της καλλιτεχνικής αβάν γκαρντ της εποχής, εικοσάχρονος πια, όπου γνωρίζεται με τα αστέρια της μοντέρνας λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, όταν νέοι ακόμα κι εκείνοι δοκίμαζαν και πειραματίζονταν με τη ζωή και τις σχέσεις: ο Ενρίκε Λιν, η Στέλλα Ντίαζ, ο Νικάνορ Πάρρα και άλλοι. Σαν κάτοικοι ενός κοινοβίου που δίνουν ποιητικό χρώμα στο ασπρόμαυρο, καταπιεστικό, νυσταγμένο, βαρύθυμο Σαντιάγο. Ο ποιητής ερωτεύεται, γνωρίζει το σεξ, γνωρίζει την προδοσία, την αναζήτηση, τη φιλία, τον πυρετό του οίστρου, την απόγνωση στο αδιέξοδο του δημιουργού, την τελική αναμέτρηση με τον πατέρα. Άλλο ένα σημείο ανθολογίας, κινηματογραφικού συμβολισμού: τα δύο αδέρφια, γιοι του Χοδορόφσκι, υποδυόμενοι ο ένας τον πατέρα και ο άλλος τον γιο, έρχονται στην τελική σύγκρουση. Ανάμεσά τους αναδύεται ο σκηνοθέτης και πατέρας τους και τους συμφιλιώνει, σκηνοθετώντας τους σε ένα φιλί στο στόμα. Δεν προλαβαίναμε να σημειώνουμε τις ερμηνείες της σκηνής, αλλά η κάθαρση ήρθε όπως και στον «Χορό της Πραγματικότητας», με ένα ταξίδι. Μία αναχώρηση.
Η ταινία είναι μία ωδή στην καλλιτεχνική κληρονομιά της Χιλής, στην αναζήτηση της ομορφιάς και της αλήθειας που μπορεί να σε οδηγήσει ακόμα και σε αυτό, το πιο μακρινό ταξίδι.
Η «Ποίηση Χωρίς Τέλος» είναι μία διασκεδαστική, συναισθηματική ταινία. Γράφτηκε ότι ο Χοδορόφσκι έφτιαξε το δικό του «Αμαρκόρντ». Ίσως είναι και νομοτελειακό, πάντα η ανασκόπηση της νεανικής ηλικίας κάθε δημιουργού να ξυπνάει μέσα του τον Φελίνι. Αλλά ναι, σε κάθε σκηνή της ταινίας ανακαλύπταμε αναφορές και σύμβολα. Ήταν σαν ένα διασκεδαστικό παιχνίδι κινηματογραφικών trivia αλλά και αγάπης προς το σινεμά στα χρόνια και στις παρυφές που κινήθηκε ο 87χρονος σήμερα Χοδορόφσκι. Οι μποέμ του φιλμ μοιάζουν με μέλη μιας θεατρικής ομάδας ή καλύτερα ενός τσίρκου με απιθανότητες. Τα props στις σκηνές μεταφέρονται από μαυροντυμένες, σκυφτές φιγούρες, όπως θα συνέβαινε επί σκηνής σε μία παράσταση θεάτρου. Οι ερωτικοί νάνοι, οι λεπτές, εύθραυστες χορεύτριες, οι άγριοι, μεθυσμένοι από χαρά ποιητές, οι λυπημένοι, τραγικοί κλόουν. Κάτοικοι του Σαντιάγο με θεατρικές μάσκες και ξυλοπόδαροι. Ακόμα και ο φασισμός έχει γκροτέσκα μορφή. Η γιορτή των νεκρών γίνεται μία τεράστια πομπή στην πόλη, με Χάροντες και Σατανάδες.
Η μούσα του νεαρού Αλεχάντρο είναι μία φιγούρα που θυμίζει τη φελινική Σαρακίνα. Υπάρχουν σκηνές με άρωμα «8 ½» και «Ιουλιέτα των Πνευμάτων». Μερικές συμμετρίες στα κάδρα και στα χρώματα της ταινίας θυμίζουν Wes Anderson. Οι σκηνές στα μπαρ θυμίζουν Roy Andersson. Στη σχέση των δύο καλύτερων φίλων υπάρχει μία αύρα από Leningrad Cowboys. Ίσως και λίγος Jarmusch. Οι αναμνήσεις του Χοδορόφσκι είναι κατασκευασμένες με μία συγκινητική αίσθηση χειροποίητου, με μία ανεπαίσθητη αθωότητα, σαν ένα σκηνικό που μπροστά του χορεύουν μαριονέτες (υπάρχει άλλωστε αυτή η σκηνή στο φιλμ). Είναι τόσο αληθινός στην περιγραφή του ο σκηνοθέτης που σχεδόν λείπει ο σουρεαλισμός που μας έχει συνηθίσει (και για αυτό τον αγαπάμε). Έχει δώσει τη θέση του σε έναν μαγικό ρεαλισμό που συνυπάρχει πάντως, τέλεια με τον ποιητή.
Η «Ποίηση Χωρίς Τέλος» θα μπορούσε να θεωρηθεί η άτυπη συνέχεια του «Χορού της Πραγματικότητας» καθώς είναι δύο ταινίες που ξεκινούν και τελειώνουν με τον ίδιο τρόπο, με ένα ταξίδι προς το άγνωστο. Ο λόγος που έκανα μία αυτοβιογραφική επιστροφή, μετά από 20 χρόνια απουσίας, είναι γιατί θεωρώ πως αυτές οι ταινίες ξεπερνούν τα συμβατικά όρια της παραγωγής μιας ταινίας. Θα περιέγραφα τις ταινίες μου ως «ψυχομαγικές» και αυτό γιατί θεωρώ πως η τέχνη οφείλει να γιατρεύει. Αλλά ποιον; Σίγουρα όχι το θεατή ο οποίος στην πραγματικότητα δεν υπάρχει, καθώς έχει αποικοιμηθεί από τον αμερικάνικο κινηματογράφο. Άρα αυτόν που στη πραγματικότητα η τέχνη μου γιατρεύει είναι κυρίως εμένα τον ίδιο και μετά την οικογένειά μου και σε μία τρίτη ανάγνωση ίσως και τον θεατή. Και οι δύο αυτές ταινίες έχουν γυριστεί σε σημεία της Χιλής όπου μεγάλωσα και έζησα. Επιστρέφω σε αυτά τα μέρη, ως ένας άλλος πια, ως «ο διάσημος σκηνοθέτης» και αναδομώ αυτά τα φθαρμένα πια μέρη όχι μόνο για την ταινία αλλά και για τη μνήμη μου. Μετά έρχεται η οικογένειά μου, με τους γιούς μου να υποδύονται εμένα και τον πατέρα μου και να τσακώνονται μεταξύ τους μέσα από τους διπλούς ρόλους τους. Έτσι ξυπνάμε όλους τους οικογενειακούς δαίμονες και όλα μας τα συναισθήματα. Πρόκειται λοιπόν για μία ρεαλιστική ιστορία στην οποία προσθέσαμε σουρεαλιστικά χρώματα και περίτεχνες κινηματογραφικές ιδέες, αλλά παραμένει μία πραγματικότητα που εκφράζεται μέσα από τον κινηματογράφο.
Η ταινία ήταν επίσημη συμμετοχή στο τμήμα «Quinzaine: 15νθήμερο των Σκηνοθετών», Κάννες 2016.
Ο Χοδορόφσκι τιμήθηκε με το Βραβείο Τιμής Pardo d'Onore, Locarno για το σύνολο του έργου του.
Η «Ποίηση Χωρίς Τέλος» θα προβάλλεται από τις 29/12 στον κινηματογράφο Άστορ (Σταδίου 28, είσοδος από στοά Κοραή).
12°
