NDT: Μια ζαριά ποτέ δεν θα καταργήσει το τυχαίο

Ο πρωτοπόρος της νεωτερικότητας, όπως τον αποκαλούν −οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό− Στεφάν Μαλαρμέ στο ποίημά του, «Μια ζαριά», προσπάθησε, σύμφωνα με τον Βαλερύ, να προσδώσει σε μια σελίδα τη δύναμη του έναστρου ουρανού. Αυτό ακριβώς προσπάθησε να αποδώσει στη χορογραφία του o Γίρζι Κύλιαν, εμπνευσμένος από το ποίημα του Μαλαρμέ, με τον ομώνυμο τίτλο, το οποίο ακούγεται κατά τη διάρκεια της χορογραφίας, που είδαμε στη χθεσινή τελευταία παράσταση του Nederlands Dans Theater στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 

Χορεύεται ένα ποίημα; Ο Κύλιαν λέει ότι χορεύεται. Με κινήσεις απαλές, απερίγραπτης ομορφιάς, σαν να βλέπεις ψάρια να κολυμπάνε, κινήσεις μαλακές σαν οι χορευτές να κολυμπάνε στο κενό, σαν να κολυμπάνε στον αέρα, σαν να κολυμπάνε στο διάστημα. Πάνω από τους χορευτές το περιστρεφόμενο απειλητικό, ακατανόητο, παιχνιδιάρικο γλυπτό του Σουσούμου Σίνγκου, που σου υποβάλλει την ιδέα του διαστήματος ενώ επιτρέπει στο φως να γλιστράει επάνω του και να σε τυφλώνει περιοδικά, με μια ανησυχητική λάμψη, σαν να σου κλείνει σαρδόνια το μάτι. 

Ένα σαγηνευτικό παιχνίδι με το τυχαίο, με το αλλόκοτο, και τελικά ένα εξαιρετικό σόλο με το θάνατο. Η επιβλητική μουσική του Ντιρκ Χάουμπριχ, που βασίζεται στον επίμονο ήχο μιας σταγόνας νερού, υπογραμμίζει πως, όταν διαιρείς κάτι με το άπειρο, καταλήγεις τελικά στο μηδέν.

Έτσι ξεκίνησε χθες το χορευτικό τρίπτυχο που είχε ετοιμάσει για όλους εμάς η καλλιτεχνική διευθύντρια του Nederlands Dans Theater, Έμιλυ Μολνάρ. (Αν υπήρχε και το ποίημα του Μαλαρμέ στο πολύ επεξηγηματικό κατά τ' άλλα πρόγραμμα, θα ήταν όλα τέλεια).

Σοφά τοποθετημένες οι χορογραφίες ακολουθούσαν μια κλιμάκωση από το σκοτάδι στο φως και, τέλος, πίσω στο παρελθόν που περιέχει το παρόν και το μέλλον. 

Η δεύτερη χορογραφία −το φως που λέγαμε− της Μαρίνα Μασκαρέλ με τον επίκαιρο τίτλο «Πώς αντιμετωπίζουμε ένα ηλιοβασίλεμα όταν ο ορίζοντας έχει καταρρεύσει» είναι ένας ύμνος στο αυθαίρετο. Ή στη συμφωνία του οργανωμένου τυχαίου. Όλα έμοιαζαν τυχαία επί σκηνής, οι κινήσεις συμπορεύονταν με ακρίβεια με τις νότες κι άλλες φορές υπήρχε μονάχα κίνηση ενώ η μουσική ακολουθούσε. Όλα έμοιαζαν τυχαία, εκτός από τις κινήσεις των καταπληκτικών χορευτών που διέθεταν απαράμιλλη ομορφιά και ακρίβεια. Χορευτές που έμοιαζαν με μόρια σκόνης που χορεύουν στο φως, έμοιαζαν με παιδιά που παίζουν με τα σχήματα και ξαφνικά ενηλικιώνονται μπροστά στα μάτια σου, χορευτές που θύμιζαν πολύχρωμες μέλισσες και λουλούδια ιπτάμενα. Η χαρά και ο χορός μέχρι τη δύση του ήλιου, μέχρι τη δύση της ίδιας της ζωής.

Για τον θάνατο μιλάει και η τρίτη χορογραφία του Μάρκο Γκαίκε −που συνδυάζει το παρελθόν που περιέχει το παρόν και το μέλλον− κι έχει τίτλο «I Love you, ghosts».

Ο Γκαίκε ανακαλεί φαντάσματα επί σκηνής, επειδή τα φαντάσματα −και κατ' επέκταση ο θάνατος− είναι η ενσάρκωση του διαφορετικού, εκείνου που ξεχωρίζει, που προκαλεί, που δεν υπάγεται σε καμία κατηγορία, που τρομάζει. «And he said to me booo!» λένε οι χορευτές, εκμαιεύοντας το ειρωνικό λυτρωτικό γέλιο του κοινού. Δεν είμαστε ακόμα παρά στο παιχνίδι.

Το φάντασμα το μόνο που θέλει είναι να ενταχθεί, να αγαπηθεί, να πάψει επιτέλους η αγωνία, κυρίως να μην ξεχαστεί.

Η φωνή του Χάρι Μπελαφόντε στο Danny Boy ακούγεται νοσταλγική, σαν μαχαίρι που κόβει το χέρι εκείνου που το κρατάει:

When winter's come and all the flowers are dying
And I am dead, as dead I well may be
You'll come and find the place where I am lying
And kneel and say an "Ave" there for me

Μαυροντυμένες μορφές χορεύουν και χάνονται με αμίμητη χάρη στο σκοτάδι. Μαύρες κουρτίνες ανεμίζουν στο επέκεινα, κι εκεί ο Γκαίκε, αιφνιδιάζοντας το κοινό, πετυχαίνει να χορογραφήσει τον εμετό κι όλη την αηδία της ανθρωπότητας για το τέλος που απαρνείται και την έλκει ταυτόχρονα.

Τρία μικρά αριστουργήματα που πέτυχαν να μας επιτρέψουν να δούμε για λίγο μια διευρυμένη και πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή της πραγματικότητας.