Κάτι που όλοι έχουμε ξαναδεί αλλά δεν έχουμε ξαναζήσει

Bλέποντας πολλούς να αγνοούν τις συστάσεις να μείνουν σπίτι τους για να περιοριστεί η διάδοση του κορωνοϊού, σκέφτομαι ότι μου θυμίζουν τους ανθρώπους που το 2004 στην Ινδονησία θαύμαζαν την άμπωτη ενώ το τσουνάμι ερχόταν από μακριά. Βέβαια τώρα έχουμε πολύ περισσότερη επίγνωση του κινδύνου οπότε πρόκειται πιο πολύ για άρνηση παρά για άγνοιά του.

Το τσουνάμι πάντως έρχεται και θα είναι καταστροφικό. Από τη φύση μου ελαφρώς υποχόνδριος, πάντα πρόσεχα στις περιόδους έξαρσης των ιών υιοθετώντας μέτρα υγιεινής και αυτοπεριορισμού, οπότε τώρα που ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος δεν μου είναι δύσκολο να μείνω σπίτι για όσο χρειαστεί. Ίσα ίσα το βλέπω σαν ευκαιρία για να συγκεντρωθώ και να ολοκληρώσω δουλειές που η πλήρης περισπάσεων καθημερινότητα δεν με αφήνει να κάνω.

Ανατρέχω επίσης σε θεματικά επίκαιρη τέχνη, ταινίες, βιβλία, βιντεοπαιχνίδια. Πρόσφατα ολοκλήρωσα το «Death Stranding» του Hideo Kojima, παιχνίδι περιπλάνησης σε μία κατεστραμμένη, μετα-αποκαλυπτική Αμερική, όπου οι πρωταγωνιστές προσπαθούν να ανοικοδομήσουν τη χώρα όντας όμως διχασμένοι για το αν θα πρέπει να το κάνουν χρησιμοποιώντας τα ίδια υλικά και αξίες που οδήγησαν στην κατάρρευση της. Θυμάμαι και ξαναβλέπω ταινίες όπως το «The Thing» και το «It follows» όπου όπως και στην περίπτωση του κορωνοϊού, ο θάνατος έρχεται μεταμφιεσμένος στα πιο οικεία και αγαπημένα μας πρόσωπα που σαν ανυποψίαστοι ξενιστές τον μεταδίδουν, αλλά και τα «28 Days Later», «The Road» και «Walking Dead» όπου οι επιζήσαντες του ιού πρέπει να επιλέξουν μεταξύ αυτόνομης περιπλάνησης μέσα στα επικίνδυνα ερείπια και ένταξης σε αυταρχικά παραστρατιωτικά campus που έχουν αντικαταστήσει τις κρατικές δομές.

Ξαναδιαβάζω την «Πανούκλα» του Αλμπέρ Καμύ που προφητικά υπενθυμίζει την διαχρονική αβελτηρία και άρνηση των ανθρώπων μπροστά σε μεγάλες απειλές που έρχονται: «οι συμπολίτες μας σκέφτονταν ότι η συμφορά είναι ανύπαρκτη, είναι ένα κακό όνειρο που θα περάσει. Ωστόσο, δεν περνάει πάντα και από το ένα κακό όνειρο στο άλλο, τελικά, οι άνθρωποι πεθαίνουν και οι ουμανιστές πρώτοι, γιατί δεν έχουν πάρει τα μέτρα τους…Εξακολουθούσαν τις εμπορικές τους συναλλαγές, ετοίμαζαν ταξίδια και είχαν τις απόψεις τους. Γιατί να σκέφτονταν την πανούκλα που καταργεί το μέλλον, τις μετακινήσεις και τις συζητήσεις; Νόμιζαν πως ήταν ελεύθεροι ενώ κανείς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος όσο υπάρχουν συμφορές».

Στο «Τσέρνομπιλ» της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς μία μαρτυρία κατοίκου του Πρίπιατ από το fall out της έκρηξης: «Σκέφτηκα πως έχω ξαναδεί αυτή την εικόνα σε πολεμικές ταινίες και ξαφνικά ένιωσα πως όλοι αυτοί που με περιτριγύριζαν συμπεριφέρονταν όπως οι ήρωες των ταινιών που αγαπήσαμε… Ένα δάκρυ κυλάει, κοφτές κουβέντες αποχαιρετισμού… Σκέφτηκα λοιπόν πως προσπαθούσαμε απεγνωσμένα να βρούμε έναν τρόπο συμπεριφοράς απέναντι σε κάτι που είχαμε όλοι ξαναδεί, αλλά κανείς μας δεν είχε ξαναζήσει. Αυτό το θυμάμαι πολύ καλά. Όπως το κορίτσι που αποχαιρετούσε τη μητέρα του κουνώντας το χέρι του, σαν να έλεγε: “μην ανησυχείς, όλα θα πάνε καλά.Θα νικήσουμε!”».

Παραδείγματα και αναλογίες πάρα πολλά ακόμα. Τέχνη και πραγματικότητα, μία αμφίδρομη σχέση όπου η τέχνη εμπνέεται από την πραγματικότητα και η πραγματικότητα φαίνεται πολύ συχνά να μιμείται την τέχνη, με ακόμα όμως πιο ακραία και πρωτότυπα γεγονότα.

Στην σημερινή πραγματικότητα του κορωνοϊού βέβαια δεν υπάρχουν ούτε γραφικά αποκαλυπτικά ερείπια, ούτε ζόμπι που τρέχουν ούτε ιδιαίτερα cool πρωταγωνιστές, υπάρχουν δεκαοχτούρες και κοτσύφια που τιτιβίζουν σε άδειους δρόμους, νευρικοί, καχύποπτοι άνθρωποι με μάσκες στα τμήματα με τα hand gels των super markets και ένα γνήσιο αίσθημα φόβου ότι αυτό πράγματι, όντως συμβαίνει.

Πόσο θα κρατήσει αυτή η κατάσταση; Στο αισιόδοξο σενάριο σε δύο με τρεις μήνες, με τον ερχομό του καλοκαιριού και την άνοδο της θερμοκρασίας ο ιός θα αρχίσει να υποχωρεί αφήνοντας μας ήσυχους και κάνοντας όλες αυτές τις τρομαχτικές σκέψεις και προετοιμασίες που κάνουμε να φαίνονται εκ των υστέρων σαν μία συλλογική υπερβολή, μία folie a millions στην οποία παρασυρθήκαμε από την viral διακίνηση της πληροφορίας.

Όμως δεν είμαι τόσο αισιόδοξος, μακάρι να γίνει έτσι και να αποδειχτούμε γραφικοί preppers. Όπως υποστηρίζουν πολλοί ειδικοί, το πιθανότερο είναι ο ιός να επιμείνει γινόμενος εποχικός και να μη βρούμε λύτρωση από αυτόν παρά με την δημιουργία του εμβολίου που θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα χρόνο από τώρα.

Μέχρι τότε η κοινωνία θα δοκιμαστεί σκληρά, φτάνοντας ίσως και ξεπερνώντας τα όρια συνοχής της. Η οικονομία, η πολιτική αλλά και οι γενικότερες σχέσεις των ανθρώπων δεν μπορούν να αντέξουν περισσότερο από λίγους μήνες αυτό το pause της καραντίνας, η κοινωνία είναι ένας οργανισμός σαν τον καρχαρία που χρειάζεται να κινείται συνεχώς για να αναπνέει.

Αλλά και όταν περάσει αυτή η κρίση είναι σίγουρο πως θα αφήσει κατάλοιπα, υποχονδριασμούς, φοβικά και ίσως αυταρχικά αντανακλαστικά από το κράτος και τους πολίτες. Ήδη λέξεις και πρακτικές όπως ιχνηλάτηση, ολική καραντίνα, υποχρεωτική θερμομέτρηση, είναι δυσοίωνες, όσο και αν τις αποδεχόμαστε και συνηθίζουμε στο πλαίσιο αυτής της κατάστασης.

Μοναδική προστασία απέναντι στον ιό και τις όποιες κοινωνικές αλλοιώσεις αυτός απειλεί να αφήσει είναι η ατομική ευθύνη και αυτοπεριορισμός, τώρα όχι αύριο.

Ανυπομονώ για τη ρουτινιάρικη καθημερινότητά μου, να ξυπνήσω μία Δευτέρα πρωί και να ακούσω τον τροχονόμο με τη σφυρίχτρα του να ρυθμίζει την κίνηση στην Κηφισίας ενώ πίνω τον καφέ μου και ετοιμάζομαι να βγω έξω για δουλειά.