Ο Μίλτος Σκούρας παρουσιάζει την έκθεση ζωγραφικής «Border Line» στον Εικαστικό Κύκλο ΔΛ.
Έξω η ζωή είναι πολύχρωμη, μέσα μας όμως πάντα καραδοκεί η ζώνη του γκρίζου, κι αναμφισβήτητα ο Βιμ Βέντερς κάδραρε κέντρο, όταν με εικόνα και με λόγια κουόταρε πως «η ζωή είναι έγχρωμη, αλλά το ασπρόμαυρο είναι πιο ρεαλιστικό». Το σινεμά ήταν πάντα μια αναφορά για τον Σκούρα. Ευρωπαϊκό ή αμερικάνικο, νουβέλ βαγκ ή Χόλιγουντ, μιούζικαλ με χάπι εντ ή υπαρξιστικό του auteur. Αλλά και για τον θεατή των πινάκων του: η τέχνη του παραπέμπει ευθέως σε ταινίες, το αντικλείδι για να μπούμε μέσα στο σύμπαν των ηρώων του, έχει σχεδόν διαστάσεις και μορφή κάμερας. Σινεμασκόπ. Γι' αυτό και τα σώματα, τα βλέμματα, η κίνηση-χορογραφία, τα σκηνικά -είτε δρόμοι είτε μητροπολιτικές λεωφόροι, παραλίες με ανοιχτούς ορίζοντες ή πλάνα από κορίτσια στην μπανιέρα, ή ταράτσες, καθρέφτες, θάλασσες, τηλεφωνικοί θάλαμοι ή βουλεβάρτα υπό συνθήκη βροχής- όλα στη ζωγραφική του μοιάζουν σαν στόριμπορντ μιας ταινίας. Ένα guideline με εντολές για την εξέλιξη-μετουσίωσή της σε σελιλόιντ, μια ζωγραφική που ακολουθεί το σκριπτ ευλαβικά, καρέ καρέ.
Τα έργα της ενότητας Border Line είναι ζωγραφισμένα με ελαιοχρώματα σε λινό καμβά. Δημιουργήθηκαν από το 2014 ως και το 2019. Εκτός από το σινεμά όμως θα ήταν άδικο να μην αναφερθεί και η λογοτεχνία, η μουσική και τα κόμικς. Ο Σκούρας διαθέτει μια τεχνική επάρκεια αλλά και ένα δεινό και ευδιάκριτο back up από παιδεία, μνήμες, εμπειρία και θητεία σε πολλαπλές εφαρμογές… μοναξιάς! Άλλη μια λέξη κλειδί για την κατανόηση των έργων του συνολικά, αλλά πολύ περισσότερο εδώ στο Border Line.
Στο ατελιέ του, στον τέταρτο όροφο ενός κτιρίου στη συμβολή Λέκκα με Κολοκοτρώνη, ανταμώνουμε και με ξεναγεί. Σε λίγες μέρες εκθέτει στον Εικαστικό Κύκλο με επιμελητή του τον ιστορικό τέχνης Γιάννη Μπόλη. Ευκαιρία για πριβιού! Και για εσάς αλλά και για μένα, να δούμε τι συμβαίνει σ' αυτόν τον… «Ενδιάμεσο κόσμο» του Σκούρα, που με τη νέα του δουλειά το πάει τέρμα Βέντερς, όπως γράφει και στον κατάλογο της έκθεσης ο Θωμάς Λιναράς: «Το όνειρο είναι η σκιά από κάτι πραγματικό». Enjoy.
Αναμφίβολα, για άλλη μια φορά η εικόνα σου είναι σινεματίκ. Όμως στη νέα σου δουλειά, μοιάζει πιο πολύ η «ταινία» να είναι hard boiled υπαρξιστικό νουάρ, παρά χολιγουντιανή συνταγή με αρχή, μέση και ξεκάθαρο τέλος. Τίποτα δεν είναι αυτό που δείχνει, νομίζω, στο Border Line. Και κανένας δεν μπορεί, εκτός από εσένα, να ορίσει τι συμβαίνει. Ή τι συνέβη. Ποια είναι η αρχή της «ιστορίας», ποια η μέση και ποιο το τέλος. Γιατί διάλεξες τέτοιου είδους, χμ, «ασάφεια» για τη ζωή των ηρωών σου; Αυτήν την αλά Βιμ Βέντερς ατμόσφαιρα...
Ενώ στην προηγούμενη ενότητα των έργων μου, B&W Stories, η εικόνα εμπεριέχει μια ιστορία με πιθανή πλοκή που εκκρεμεί να αναδειχθεί, στα έργα της Border Line η εικόνα προτείνει μια κατάσταση πραγμάτων και σαν τέτοια διαπραγματεύεται ταυτόχρονα και την ασάφεια και την οξύτητα που μπορούν να συνυπάρχουν στον κόσμο του παντού και του πουθενά. Εδώ δεν έχεις την πολυτέλεια να διαλέξεις μια αρχή, μέση και τέλος. Απλά είσαι μέσα.
Υπαινικτικός, διττός, αμφίσημος, ξέρεις, βλέποντας τους πίνακές σου κι αυτήν την αντιπαράθεση ασπρόμαυρων με έγχρωμες σκηνές, σκέφτομαι πως αφήνεις τον θεατή σου να βγάλει συμπεράσματα ή να σκηνοθετήσει ο ίδιος και, γιατί όχι, να «σεναριογραφήσει» την ιστορία, δίνοντάς της όποια πλοκή θέλει. Επιθυμείς τη διάδραση; Προέκυψε επί τούτου και από την αρχή ή έδωσες αυτήν την τροπή on progress;
Δεν θα έλεγα διάδραση, αλλά κοινός τόπος. Όλοι θα μπορούσαν να μπουν στη θέση των χαρακτήρων της εικόνας. Εκεί που δεν ξέρεις πως έφτασες, ούτε μπορείς να δώσεις μια ερμηνεία του γιατί ή μια διέξοδο για το μετά. Εκεί που νιώθεις εγκλωβισμένος μεταξύ πραγματικού και φαντασιακού. Εκεί που ισορροπείς - ανισορροπείς στην κόψη μεταξύ βιώματος και συναισθήματος. Εκεί που η αρχή συνορεύει με το τέλος, το πριν με το μετά, η ζωή με τον θάνατο.
Πάντως νομίζω πως το Border Lline, πέρα από τη γραμμή των οριζόντων - σύνορο με τη θάλασσα, εκεί δηλαδή που όλα μοιάζουν να συμπλέουν ή να γίνονται κολλητά σαν ένα, στην ψυχιατρική και την ψυχολογία ορίζουν μια πολύ συγκεκριμένη συναισθηματική και ψυχική κατάσταση. Ιδέα μου είναι ή διαλέγοντας τον τίτλο, παραπέμποντας σε δίλημμα, αμηχανία, μπλοκάρισμα, οι διαβαθμίσεις του γκρίζου σου συνομιλούν με ειδικού τύπου μελαγχολία;
Όταν πριν από τέσσερα χρόνια ξεκίνησα να συνθέτω και να ζωγραφίζω τις εικόνες που στη συνέχεια ονόμασα Border Line, δεν είχα στο μυαλό μου κάτι συγκεκριμένο. Ήξερα μόνο ότι έψαχνα στην περιοχή των συνόρων, εκεί που μπορείς να περνάς συνεχώς απο τη μια πλευρά στη άλλη χωρίς να μπορείς να προσδιορίσεις με βεβαιότητα πού βρίσκεσαι κάθε φορά. Με προκαλούσε να αποδώσω την εικόνα της αβεβαιότητας, της σύγχυσης, του αδιεξόδου. Πολύ αργότερα, όταν η ενότητα των έργων είχε ολοκληρωθεί, πληροφορήθηκα συμπτωματικά για τη χρήση του όρου B.L. στην ψυχιατρική. Ομολογώ ότι δεν ξαφνιάστηκα.
Για να ζωγραφίσεις, Μίλτο, απαιτείς από τον εαυτό σου κάποιο μουντ, μια ορισμένη συναισθηματική κατάσταση ή καθημερινά σαν «εργάτης»- καλλιτέχνης κάθεσαι μπροστά στον καμβά και πινελάρεις;
Η σύνθεση των εικόνων είναι μια μακρόχρονη συνεχής πορεία αναζήτησης που δεν έχει ωράριο και είναι τόσο παραγωγική όσο περισσότερο καταφέρνω να διεισδύσω στο μπακ στέιτζ των συναισθημάτων μου. Η ζωγραφική υλοποίηση έχει μεν την αγωνία της ολοκλήρωσης, αλλά μπορώ να τη χωρέσω μέσα σε ένα καθημερινό ωράριο εργασίας.
Φυγές, θάλασσες, βροχές, λαχτάρα, βαλίτσες, ερωτικές επαφές, τυχαίες συναντήσεις ή μεθοδευμένες συνευρέσεις, ονειρικές καταστάσεις, ρομαντισμός, αντικατοπτρισμοί ειδώλων και προβολές εαυτών, όνειρα, πνιγμοί, γκάνγκστερς, ρεαλισμός, κλόουν, μοιραία κορίτσια καλλονές, παιδάκια, φιλιά, τηλεφωνικοί θάλαμοι όπου ανά πάσα στιγμή το τηλέφωνο μπορεί να χτυπήσει. Υπάρχει κάποιο «αντικλείδι» που μ' αυτό ανοίγουν όλες οι ερμηνείες;
Τα θέματά μου δεν τα επέλεξα ακριβώς, αλλά τα αναγνώριζα κάθε φορά που ολοκλήρωνα μια σύνθεση. Θέλω να πω ότι δεν είχα συγκεκριμένους κώδικες να διαχειριστώ εξ αρχής. Όλα τα εικαστικά στοιχεία των συνθέσεων αναδύονταν κάθε φορά που πλησίαζα μια κατάσταση πραγμάτων. Η μόνη από την αρχή συνειδητή επιλογή ήταν το σύνορο μεταξύ στεριάς και θάλασσας με φόντο πάντα τη γραμμή του ορίζοντα και ενός ουρανού που πλαισιώνει και τα δυο αναπόδραστα. Μεταξύ των γενικών ασπρόμαυρων εικόνων και των εγχρώμων πολύ κοντινών, υπάρχει τόση εγγύτητα αλλά και απόσταση όση και μεταξύ του στερεού και του ρευστού στοιχείου.
Γιατί, μοιάζει, να προτιμάς φόντα εξωτερικού κι όχι αθηναϊκά σκηνικά; Έχουν κάτι πολύ «διεθνιστικό» οι ήρωές σου... Από το Μιλάνο βέβαια του '80 και με ενδιάμεσες στάσεις σε Παρίσια και Νέες Υόρκες, στα 90s που σίγουρα όρισαν την «κοσμική» ζωγραφική σου, βρίσκεσαι στην Αθήνα. Που η «του τότε» δεν έχει καμιά σχέση, εννοείται, με την Αθήνα του σήμερα. Αναρωτιέμαι: πόσο οι εποχές και οι τόποι που έζησες καθορίζουν την εξέλιξή σου; Ή ως καλλιτέχνης προτιμάς ένα πολύ συγκεκριμένο όραμα έργου και με συγκεκριμένη συνάφεια;
Τα έργα μου θεωρώ ότι είναι αποτέλεσμα του μεταβολισμού των συναισθημάτων μου, τα οποία επανέρχονται επεξεργασμένα σε μια άλλη διάσταση. Η αφετηρία μου, βέβαια, είναι βιωματική και τα βιώματά μου έχουν ταυτότητα χρόνου και χώρου. Όμως στη διαδικασία μεταμόρφωσης και σύνθεσης σε εικόνα, το συναίσθημα αποκόβεται από το βίωμα και δραπετεύει στον χώρο και τον χρόνο του πουθενά ή μάλλον του παντού. Αποκτά πιστεύω μια οικουμενικότητα, μέσα από αυτό που αποκαλώ προσωπικό πολιτισμικό σύμπαν, το οποίο είναι και αυτό βιωματικό με την έννοια μιας συνθέτης διανοητικής και συναισθηματικής εμπειρίας.
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
11°
