Μπορεί η τεχνολογία να ξυπνήσει μέσα σου τον καλλιτέχνη; Τα κεραμικά του Γιάννη Βογδάνη θα σε κάνουν να ξεχάσεις όσα μας δίδαξε η παράδοση για ένα αριστούργημα φτιαγμένο από πηλό.
Στο εργαστήριο του Γιάννη Βογδάνη στην Καλλιθέα πρώτα σε υποδέχεται ένα λιτό, δωρικό εκθετήριο, ράφια γεμάτα φόρμες θελκτικές και καμπύλες, βάζα, φωτιστικά, σκεύη της καθημερινότητας, μια αγορίστικη κεραμική στα χρώματα της γης, με όση δόση μινιμαλισμού χρειάζεται για να μην καλύψει αυτό το τόσο-δα θηλυκής ευαισθησίας. Κεραμικά που έρχονται από την ελληνική αρχαιότητα και την τζαπανίζ αισθητική ταυτόχρονα, κεραμικά που τα φαντάζεσαι να ξυπνούν με μια ανάσα από συναίσθημα έναν industrial χώρο, να συνομιλούν σε τοπική διάλεκτο, σαν γνώριμοι από παλιά, με ένα κυκλαδίτικο τοπίο, να ησυχάζουν με τη μονοχρωμία τους έναν φλύαρο από χρώμα χώρο και πέρα από όλα αυτά, να νοιώθουν καλά όπου και να τα βάλεις, έτσι όπως επιβάλλεται σε ένα χώρο το άτομο που διαθέτει χαρακτήρα και προσωπικότητα. Αν τα πλησιάσεις με μια δεύτερη πιο προσεκτική ματιά, θα νοιώσεις την μαθηματική ακρίβεια της φόρμας, μια «εργοστασιακή» τελειότητα, το απόλυτο ανάγλυφο στο όστρακο ενός αχινού αν του αφαιρέσεις τα αγκάθια, ένα μαγικό ανάγλυφο που δεν ξέρεις αν έρχεται από το τοπίο της Φύσης ή από τη μελέτη της Επιστήμης.
Πίσω από την έκθεση, ανοιχτό το εργαστήριο. Αν ήδη έχεις κατατάξει τον Γιάννη στους κεραμίστες αυτής της γης, κάτι θα σε ξενίσει. Η εικόνα του κεραμίστα, όπως την παρέδωσε η παράδοση, εδώ απουσιάζει. Ο «δημιουργός» δεν λερώνει τα χέρια του μέσα στην υγρή λάσπη του τροχού, δεν φορμάρει με τα ακροδάχτυλά του τη μορφή του γλυπτού του, εδώ επικρατεί μια απόλυτη, στοιχισμένη τάξη, μια διαυγής καθαριότητα. Παντού ολόγυρα 3D εκτυπωτές, εργαλεία σε κατάταξη στρατιωτικής πειθαρχίας, ευρύχωροι πάγκοι, υπολογιστές.
Ο Γιάννης Βογδάνης
Ο Γιάννης είναι 32 χρονών και μάλλον, τελειώνοντας το Κολλέγιο, το όνειρό του δεν ήταν να γίνει καλλιτέχνης, ή τουλάχιστον με την έννοια την παλιά, τη ρομαντική, σαν εκείνον που οραματίζεται να ζήσει και να πεθάνει σαν ζωγράφος ή σαν γλύπτης. Οι σπουδές του, ένας γύρος του πλανήτη, ήταν τελικά πολλές στάσεις που με έναν σχεδόν ασυνείδητο τρόπο, συνδύαζαν την τεχνολογία με κάτι το καλλιτεχνικό. Τελείωσε την Καλών Τεχνών της Ρώμης εστιάζοντας περισσότερο στη φωτογραφία, το κόσμημα και λίγο τη γλυπτική, μετά τον βρίσκεις στο Σαν Φρανσίσκο να εργάζεται σε ένα τεχνολογικό start-up, με 3D printers που εκτυπώνουν τεχνητά μέλη για αναπήρους. Στάση στο Βερολίνο αναζητώντας ένα master που δεν βρέθηκε ποτέ, μαζεύει ζωή και φιλίες, προσγειώνεται στη Βαρκελώνη για ένα master ρομποτικής. Διδάσκει για 1 χρόνο ηλεκτρονικά στο πανεπιστήμιο και ταυτόχρονα δουλεύει σε ένα πρόγραμμα ρομποτικής πάνω στη γεωργία ακριβείας. Για τον Γιάννη πια, ο 3D εκτυπωτής δεν κρύβει κανένα μυστικό. Ξέρει τα «εσώψυχά» του, ξέρει να τον σχεδιάζει και να τον κατασκευάζει. Μια τεράστια, λεπτομέρεια, όμως, θα έρθει να του ανοίξει ένα καινούριο μονοπάτι, που σε λίγο θα γίνει ο δρόμος του. Μέχρι τότε, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές τύπωναν μόνο πλαστικό. Κάποιοι, έφτιαξαν ένα σύστημα που μπορούσε να εκτυπώσει κεραμικό. Υλικό πρωτογενές, που δεν ρυπαίνει, που επιβιώνει αναλλοίωτο και αθάνατο μέσα στις χιλιετίες. Ο Γιάννης με τον πηλό δεν διατηρούσε στενές σχέσεις. Δεν τον γνώριζε, δεν του είχε περάσει ποτέ από το μυαλό να ασχοληθεί μαζί του. Και να που τον «παντρεύτηκε». Γιατί αυτή η νέα κεραμική συνδυάζει μέσα της όλες τις ηλικίες του κόσμου, το Χθες και το Αύριο, το μυαλό και τη χειρονακτική εργασία. Το σχεδίασμα στον υπολογιστή, που μεταφέρεται στον εκτυπωτή, μετά το χέρι θα δουλέψει την πλαστικότητα της φόρμας στον πηλό, θα αναζητήσει με τα ακροδάχτυλα αισθαντικά και διαισθητικά την σωστή υφή του υλικού που θα περάσει στον εκτυπωτή, το ψήσιμο και η υάλωση θα έρθουν από την παλιά παράδοση του χρόνου αλλά με νέας κοπής μηχανήματα, να δώσουν την αντοχή και το φινίρισμα στο τελικό αποτέλεσμα.
Όμως, όπως και στη μαγειρική, όπως και σε κάθε ανθρώπινη έκφραση, η τεχνική, είτε την πεις τεχνολογία, είτε χειροποίητη εργασία, από μόνες τους, θαύματα δεν καταφέρνουν. Στο κάθε τελικό αποτέλεσμα μετρά η ψυχή, η ιδέα, η έμπνευση και χιλιάδες άλλα άυλα, άρρητα μυστικά, που μπορεί να μην έχουν όνομα και σώμα, όμως αυτά είναι που μαγειρεύουν τη συγκίνηση. Τί κινητοποιεί, λοιπόν, τον καλλιτέχνη Γιάννη πριν μπει στο εργαστήρι του, τί ανάβει μέσα του τη φωτιά της δημιουργίας; Η Φύση αλλά όχι όπως αυτή θα συγκινούσε τον αλλοτινό, ρομαντικό τοπιογράφο. Ο Γιάννης τη φύση την αναζητά πίσω από έναν μεγεθυντικό φακό, αναζητώντας το μυστήριο μιας αδιόρατης, μα τόσο σημαντικής και συμπαντικής λεπτομέρειας. Η εύθραυστη, μα και τόσο ποιητική ευαισθησία του επιστήμονα, που αναζητά τη συμμετρία, την επανάληψη που χρησιμοποιεί το ζωικό και φυτικό βασίλειο, αυτή τη συμμετρία που δημιουργεί πολυπλοκότητα μέσα από τους κανόνες της. Θέλει να ξέρει τη γεωμετρία του αχινού, του ηλιοτρόπιου, την επαναληπτικότητα στα κλαδιά των δέντρων, τη συμμετρία των λουλουδιών. Γιατί επιλέχθηκε βιολογικά μια συγκεκριμένη φόρμα, που επιβίωσε τελικά, σαν πιο ανθεκτική. Σαν ένας καλλιτέχνης-βιολόγος που ασχολείται με την αρχιτεκτονική της φύσης. Η τεχνολογία, έχει τη δική της ποίηση. Μια συγκίνηση, όταν ανακαλύπτεις πως πίσω από τα water proof παπούτσια ή ρούχα, πίσω από την αυτοκαθαριζόμενη επιφάνεια του ηλιακού πάνελ, κρύβεται το μυστικό της φύσης, που κάποιος ανακάλυψε παρατηρώντας το νερό να κυλά, χωρίς να αφήνει αποτύπωμα, πάνω στα φύλλα των υδρόφιλων φυτών.
Μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές αυτού του παράξενου Τώρα είναι όταν τα παιδιά του ξέρουν να αγκαλιάσουν σε ένα ενιαίο όραμα, την τέχνη, την επιστήμη και την τεχνολογία. Να μην τις διαχωρίσουν, να μην τις αφήσουν να τσακωθούν μεταξύ τους, να βάλουν όλες μαζί ένα χεράκι για να γίνει μια μοναδική πιατέλα, όπου σερβίρεται φρέσκια, μοναδική και ενιαία η νέα πραγματικότητα.
Και αν αναρωτιέσαι τι γίνεται στο μυαλό του νέου καλλιτέχνη, θα σου απαντήσω πως αυτά τα παιδιά της gen Z μοιάζουν όλα σε κάτι και σε τίποτα δεν μοιάζουν με τον παλιό μοιραίο, φιλόδοξο, tamperamental αρτίστα μιας παλιότερης εποχής. Πάνω από τη φιλοδοξία και το χρήμα έχουν να σου προτάξουν μια νέα, νεραϊδένια ηθική, που δεν συμβιβάζεται με την ανηθικότητα, δεν κάνει τη χάρη να τρέξει πίσω από κανέναν.
Ο Γιάννης ονειρεύεται το δικό του όνειρο: Να 'χει κάθε μέρα και μια ιδέα που να τον πετάει από το κρεβάτι. Μια μηχανή να τρέχει στη φύση. Μια ωραία παρέα να κάνουν όμορφα πράγματα μαζί.
25°
