Έρχεται η Ανάπτυξη, εμπρός βήμα ταχύ…

Η έννοια «ανάπτυξη» είναι πλέον συνυφασμένη με επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας, τεχνολογία και καινοτομία, αλλά και με μεταρρυθμίσεις, βιωσιμότητα και σεβασμό στο περιβάλλον. Έννοιες που οδηγούν σε κυβερνητικές πρωτοβουλίες για την προσέλκυση επενδυτών με διεθνή ακτινοβολία, σε νέες νομοθεσίες και σε μεγάλες μονάδες. Αυτές είναι οι προτάσεις όλων των σχεδίων για την ανάπτυξη από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, αποτυπώνονται δε πολύ παραστατικά στην «έκθεση Πισσαρίδη» και στην πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ (Δεκ. 2020). Στις παραπάνω προσπάθειες εξυπακούεται η ένταξη και του πλούσιου αναπτυξιακού και επιχειρηματικού δυναμικού που υπάρχει στις περιφέρειες της χώρας, εκτός από τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη). 

Η ανάπτυξη στις Περιφέρειες παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες που θα πρέπει να επισημανθούν έγκαιρα και σχετίζονται με το είδος των παρεμβάσεων που θα πρέπει να σχεδιαστούν και με τις συνέργειες που θα απαιτηθούν για την επιτυχή τους υλοποίηση.

Στην Ελλάδα σήμερα το 48% του πληθυσμού κατοικεί σε 11 από τις 13 Περιφέρειες (πλην Αττικής και Κ. Μακεδονίας) και συνεισφέρει σχεδόν το 40% στο ΑΕΠ της χώρας, τα τουριστικά έσοδα δημιουργούνται κατά τα 3/4 στην Κρήτη, το Ν. Αιγαίο, τα Ιόνια Νησιά και στις υπόλοιπες 8 περιφέρειες πλην Αττικής και Κ. Μακεδονίας, ενώ το σύνολο σχεδόν της γεωργικής παραγωγής όπως και μεγάλο μέρος των τροφίμων παράγεται σε μονάδες που βρίσκονται εκτός των 2 μεγάλων αστικών κέντρων. Επίσης, μεγάλο μέρος των αξιοθέατων της πολιτιστικής κληρονομιάς (αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία, παραδοσιακοί οικισμοί) βρίσκεται στις Περιφέρειες εκτός Αττικής και Κ. Μακεδονίας. Επιπλέον, τις τελευταίες τρεισήμισι δεκαετίες ολοκληρώθηκαν πολλά σημαντικά έργα υποδομής που έχουν αναβαθμίσει τις διασυνδέσεις μεταξύ των μεγάλων αστικών κέντρων με τις υπόλοιπες πόλεις και τους μικρότερους οικισμούς και έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής σε όλη σχεδόν την επικράτεια. Οι Περιφέρειες της χώρας διαχειρίζονται περί το 1/3 των πόρων του ΕΣΠΑ και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού ταμείου.

Από τα παραπάνω δεδομένα προκύπτει ότι υπάρχουν σήμερα οι προϋποθέσεις για να επιχειρηθούν παρεμβάσεις και στις 11 Περιφέρειες με στοχευμένο σχεδιασμό, που θα αξιοποιούν το τοπικό επιχειρηματικό δυναμικό και τις δυνατότητες που προσφέρουν πλουσιοπάροχα οι νέες υποδομές, πάνω σε αναπτυξιακό πρότυπο που θα σχεδιάσει η κάθε περιοχή, θα αξιοποιεί το δυναμικό της και θα συνάδει με τον εθνικό σχεδιασμό.

Το τετράπτυχο Αγροδιατροφή - Περιβάλλον - Πολιτισμός - Τουρισμός συνιστά ένα δυναμικό αναπτυξιακό πρότυπο. Βασίζεται στο πλεονέκτημα που διαθέτει η χώρα στο να προσφέρει αξέχαστες εμπειρίες στους επισκέπτες της αξιοποιώντας και τους 4 αυτούς τομείς. Αυτό το πρότυπο έχει παρουσιαστεί επανειλημμένα από τον τωρινό πρωθυπουργό κατά την έναρξη της θητείας του, έχει υιοθετηθεί από σημαντικούς κοινωνικούς εταίρους, διεθνείς συμβούλους και έγκυρους μελετητές και αποτελεί τον πυρήνα προτάσεων που αναπτύσσονται από φορείς της κοινωνίας των πολιτών όπως το Διάζωμα. Το πρότυπο αυτό μπορεί επίσης να επιχειρήσει να ενσωματώσει ποιοτικά χαρακτηριστικά στις επιχειρήσεις που θα συμμετάσχουν στο φιλόδοξο εγχείρημα κάθε περιοχής: πνεύμα καινοτομίας και εξωστρέφειας, ένταξη σε αλυσίδες αξίας, συνεργασίες με άλλες επιχειρήσεις και συγχώνευση για μεγέθυνση. Προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αναπτυξιακό αποτέλεσμα, τα έργα και οι δράσεις που θα σχεδιαστούν θα πρέπει να δρουν συμπληρωματικά και συνεκτικά μεταξύ τους, δηλαδή να συνθέτουν αυτό που στη διάλεκτο των ειδικών ονομάζεται ολοκληρωμένη αναπτυξιακή προσέγγιση.

Τι σημαίνει όμως ολοκληρωμένη προσέγγιση; Είναι η προσέγγιση που προωθεί ταυτόχρονα πολλαπλά οφέλη και στις τέσσερις διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης: κοινωνική, περιβαλλοντική, οικονομική, πολιτιστική. Απαιτεί αποτελεσματική διακυβέρνηση, συντονισμό πολιτικών και μέριμνα ώστε οι πολιτικές και οι σχεδιασμοί να εφαρμόζονται με τρόπο που δεν επιφέρουν πρόοδο σε μια μόνο διάσταση σε βάρος των άλλων.

Με δεδομένο ότι με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ προβλέπεται σε κάθε Περιφέρεια και Δήμο της χώρας να κατασκευαστούν πολλά έργα και δράσεις που χρειάζονται την ολοκληρωμένη προσέγγιση για να αποδώσουν καρπούς στην τοπική κοινωνία, γίνεται γρήγορα αντιληπτή η σημασία αλλά και η πολυπλοκότητα της προσπάθειας: το πλήθος των στελεχών και ειδικών που θα πρέπει να αξιοποιηθούν, των δομών που θα πρέπει να δημιουργηθούν για να τα σχεδιάσουν και να τα διοικήσουν και το κατάλληλο συνεργατικό κλίμα που θα πρέπει να διαχυθεί σε κάθε Περιφέρεια, σε κάθε πόλη ακόμα και σε κάθε κοινότητα για την επιτυχία του εγχειρήματος.

Σημειωτέον ότι για τον σχεδιασμό του νέου ΕΣΠΑ και του ταμείου Ανάκαμψης προβλέπονται τα κατάλληλα εργαλεία και διατίθενται οι αναγκαίοι πόροι που θα διευκολύνουν την ολοκληρωμένη προσέγγιση στον σχεδιασμό, στην διαχείριση και στην υλοποίηση τους.

Προϋπόθεση για τα παραπάνω είναι οι τοπικές κοινωνίες να αγκαλιάσουν και να υιοθετήσουν τις πρακτικές του ολοκληρωμένου σχεδιασμού, οι επιχειρηματίες να κινητοποιηθούν και να στοχεύσουν στην εξωστρέφεια και οι αιρετοί εκπρόσωποι κάθε επιπέδου να τεθούν επικεφαλής της νέας προσέγγισης που χρειάζεται η τοπική ανάπτυξη.

Το όλο εγχείρημα προϋποθέτει οργανωτικά σχήματα με γρήγορη λήψη και υλοποίηση αποφάσεων από ευέλικτες τοπικές ομάδες διαχείρισης, πρωτόγνωρες για την κοινωνία μας. Οι μετά την πανδημία συνθήκες (διαθεσιμότητα πόρων, εκτόνωση «συμπιεσμένου ελατηρίου») δημιουργούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για ένα νέο, πιο ώριμο, ξεκίνημα. Ας τις αξιοποιήσουμε!