Ο γελοιογράφος-δημοσιογράφος Κώστας Βλάχος σχολιάζει τον ρόλο του χιούμορ και της σάτιρας στην εποχή της πανδημίας.
Στις «περίεργες» μέρες που ζούμε και το λίγο χαμόγελο που εκφράζουμε στην καθημερινότητα μας… χάνεται πίσω από τις μάσκες… της πανδημίας…
Όπως είναι γνωστό, ανάμεσα σε όλα τα όντα, που ζούνε στον πλανήτη μας, μόνο ο άνθρωπος έχει το προνόμιο να εκφράζεται με χαμόγελο και γέλιο σε κάθε περίπτωση ευχάριστης κατάστασης και χαράς…
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν τις κωμωδίες στο σινεμά και στο θέατρο, γιατί εκεί μέσω του χιούμορ χαλαρώνουν, ξεχνώντας δυσάρεστες καταστάσεις. Επίσης είναι πιθανόν, ότι αμέσως μετά βελτιώνεται και η διάθεση τους στις συναναστροφές για αρκετό διάστημα μετά το θέαμα που παρακολούθησαν…
Όμως η διατήρηση της χρήσιμης και ευχάριστης διάθεσης χρειάζεται «συντήρηση» όπως και κάποια υποστήριξη, που η αναζήτησή της θέλει προσπάθεια.
Όμως η προσπάθεια αυτή στην εποχή μας είναι σχετικά δύσκολη, γιατί στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης όπως και στο διαδίκτυο που διαμορφώνουν καθημερινά την ψυχολογία του κοινού κυριαρχεί η αντίληψη και η εφαρμογή του «δόγματος» η ΚΑΚΗ είδηση είναι ΚΑΛΗ είδηση…
Έτσι το ευρύ κοινό έχει εθιστεί σιγά-σιγά σ’ αυτή την «ανώμαλη» αίσθηση και τελικά νιώθει μια απατηλή ασφάλεια και ευτυχία καθώς η κακή είδηση συμβαίνει κάπου αλλού και σε κάποιους… άλλους.
Μια μικρή διαφοροποίηση στο θέμα αυτό, προσπαθεί ένα γνωστό τηλεοπτικό κανάλι, που στο κεντρικό του «δελτίο» Ειδήσεων και αφού έχει μεταδώσει, όλα τα κακά και δυσάρεστα της επικαιρότητας αναφέρει στο τέλος με «στόμφο» ο τηλεπαρουσιαστής… «Μετά τις διαφημίσεις μας, θα σας μεταδώσουμε την καλή είδηση της ημέρας», που συνήθως, όμως είναι κάτι ασήμαντο ή τίποτα…
Μέσα σ’ αυτό το σχεδόν ζοφερό τοπίο της καθημερινότητας μας καταφέρνουμε να επιβιώνουμε...
Όμως αξίζει να κάνω εδώ μια μικρή αναδρομή στο όχι και πολύ μακρινό παρελθόν της σύγχρονης κοινωνικής μας πραγματικότητας, τότε δηλαδή που το ελληνικό κοινό διάβαζε περιοδικά ποικίλης ύλης, άκουγε ραδιόφωνο και πήγαινε στον κινηματογράφο να δει μια ελληνική ταινία που κατά προτίμηση ήταν κωμωδία ή πήγαινε θέατρο για μια σατιρική επιθεώρηση…
Την ίδια εποχή στον τύπο τα περιοδικά ποικίλης που είχαν τότε μεγάλες κυκλοφορίες (από 1950 έως 1990) όπως ήταν ο «Θησαυρός», το «Ρομάντζο», ο «Θεατής», ο «Ταχυδρόμος» και μερικά ακόμα, στα οποία μεγάλο μέρος της ύλης τους, βασιζότανε στο χιούμορ με ευθυμογραφήματα κορυφαίων του είδους όπως ο Ν. Τσιφόρος, ο Δ. Ψαθάς, ο Δ. Γιαννουκάκης, ο Α. Γιαλαμάς, ο Α. Σακελάριος, κ.α.
Παράλληλα με τα ευθυμογραφήματα στον εύθυμο αυτό «ρυθμό» συμμετείχαν και οι δημοφιλείς γελοιογράφοι της εποχής εκείνης με τους Αρχέλαο, Π. Παυλίδη, Β. Χριστοδούλου, Στ. Πολενάκη, ΚΥΡ, ΛΟΓΟ, Κ. Μητρόπουλο, Μποστ, Κ. Βλάχο και μερικούς ακόμα…
Ειδικά οι γελοιογράφοι έδιναν τον τόνο της καθημερινότητας σατιρίζοντας τότε τους οδηγούς Ι-Χ, τους δοσάδες, τους εφοριακούς, τους τουρίστες, τους δημοσίους υπαλλήλους, τις όμορφες, όπως και τις άσχημες γυναίκες, αλλά πάντα με λεπτότητα και ευγένεια πρόσφεραν χαμόγελο και θετικές σκέψεις…
Κατά τη γνώμη μου, οι γελοιογράφοι δεν επιδιώκανε ποτέ με το χιούμορ τους να προσβάλουν κάποιον άνθρωπο από τους χώρους που αναφέραμε, ενώ αντίθετα το«μήνυμα» σε κάθε αναγνώστη… «πρόσεξε και εσύ μήπως με τη συμπεριφορά σου, γίνεις σε κάποια περίπτωση… γελοιογραφία…
Γενικά η έννοια «σαν γελοιογραφία» αποτελούσε τότε τον πιο «βαρύ» χαρακτηρισμό, ενώ σήμερα συνηθίζουμε, άλλους πραγματικά βαρύς χαρακτηρισμούς, όπως αυτός «είναι καραγκιόζης» είναι «νούμερο», «ξεφτίλας» και πάει λέγοντας…
Προσωπικά λοιπόν, υποστηρίζω, ότι η σάτιρα και το χιούμορ που εκφραζότανε τότε μέσω των δημοσιευμένων κοινωνικών γελοιογραφιών, πρόσφεραν ευχαρίστηση και ψυχαγωγική υπηρεσία στο κοινό, κάτι που σήμερα… λείπει…
Γιατί όμως λείπει ενδεχομένως;
Γιατί σήμερα, όλοι αισθάνονται τέλειοι και δεν ανέχονται ούτε κριτική, ούτε σάτιρα…
Έτσι ενώ, η πολιτική γελοιογραφία «ανθεί» στον ημερήσιο τύπο, το κοινωνικό χιούμορ, που είναι πάντα «ψυχολογικά» χρήσιμο απουσιάζει παντελώς…
Ωστόσο, όταν «γελοιογραφούνται» οι άλλοι, όπως συμβαίνει με τους κρατούντες στην πολιτική σκηνή του τόπου, οι αναγνώστες των εφημερίδων απολαμβάνουν τη γελοιογράφηση όλων ή κάποιων απ’ αυτούς…
Φυσικά, είναι κι αυτό ένα ακόμα χαρακτηριστικό φαινόμενο της εποχής εδώ στη χώρα μας, γιατί σ’ όλες τις άλλες πολιτισμένες χώρες η «κοινωνική» γελοιογραφία ζει και… βασιλεύει…
Τέλος να σημειώσω, ότι η λέξη «χιούμορ» που χρησιμοποιήθηκε κι εδώ στο κείμενο δεν είναι «ξενόφερτη», όπως ενδεχομένως να έλεγε ο καθηγητής κ. Μπαμπινιώτης, αλλά μια από τις χιλιάδες ελληνικές λέξεις που έχουν μπει στα ξένα λεξιλόγια καθώς προέρχεται από την λέξη «χυμός» που παρομοιάζεται με το νέκταρ που έδινε ιδιαίτερη ευχαρίστηση στους θεούς του Ολύμπου.
Υ.Γ. Μέσα απ’ όσα έχω γράψει πιο πάνω, νομίζω, ότι θα ήταν παράλειψη να μην παραθέσω εδώ κάποιες δικές μου γελοιογραφίες απ’ αυτές που ανήκουν στο χώρο της κοινωνικής γελοιογραφικής κριτικής και σάτιρας και βρίσκονται στο Facebook με μια δική μου εκεί σκιτσογραφική παρουσία… και χωρίς μάσκα…
