Ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κυριάκος Σουλιώτης, αναλύει τις προτιμήσεις των πολιτών για τον κλάδο της υγείας
Παραδοσιακά, η πολιτική υγείας στη χώρα μας αντιμετωπίζεται ως μια υπόθεση που βασίζεται πρωτίστως στις πολιτικές προσεγγίσεις επί του θέματος και λιγότερο στις συστάσεις επιστημόνων και τεχνοκρατών του χώρου. Κυρίαρχος δε ρόλος στη λήψη αποφάσεων επιφυλάσσεται στις οργανωμένες ομάδες πίεσης και συμφερόντων, ήτοι στους εκπροσώπους των επαγγελματικών φορέων του κλάδου, αν και τα τελευταία χρόνια οι επιδιώξεις τους έχουν περιοριστεί στην προσπάθεια μείωσης των επιπτώσεων του ανελαστικού δημοσιονομικού πλαισίου που έχει επιβληθεί στον τομέα της υγείας από την εποχή των μνημονίων.
Ωστόσο, οι σύγχρονες τάσεις στην πολιτική υγείας απαιτούν ένα άλλο, περισσότερο πλουραλιστικό, υπόδειγμα χάραξης προτεραιοτήτων και λήψης αποφάσεων. Αυτό περιλαμβάνει μεγαλύτερη και εγκυρότερη τεκμηρίωσή τους, καθώς και μια πιο ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην όλη διεργασία. Η εξέλιξη δε αυτή συμπίπτει με την ολοένα και πιο οργανωμένη λειτουργία συλλογικοτήτων ασθενών, οι οποίες συμβάλλουν καθοριστικά στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής υγείας, κομίζοντας την πολύτιμη οπτική των χρηστών των υπηρεσιών.
Επιπρόσθετα, ιδιαίτερα χρήσιμη είναι και η αποτύπωση των απόψεων του γενικού κοινού γύρω από τα θέματα υγείας, η οποία μπορεί να φωτίσει πτυχές και προβλήματα του συστήματος τα οποία διαφεύγουν της προσοχής της κεντρικής διοίκησης, ιδίως σε περιπτώσεις που το θεσμικό πλαίσιο προβλέπει διαφορετικές συνθήκες από αυτές που τελικά ισχύουν. Υπό την οπτική αυτή και στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Παρατηρητήριο Μεταρρυθμίσεων Υγείας» του Ινστιτούτου Πολιτικής Υγείας, διενεργούνται, από το 2016 και σε ετήσια βάση, έρευνες για τις γνώσεις, τις στάσεις, τις συμπεριφορές, τις επιλογές και τις προτιμήσεις του πληθυσμού σε όλη την επικράτεια, για κρίσιμα θέματα πολιτικής υγείας. Η ερμηνεία των δεδομένων που παράγονται από τις έρευνες αυτές –και από άλλες αντίστοιχες– μπορούν να εμπλουτίσουν την τεκμηρίωση και να συμβάλουν στη λήψη ορθολογικών αποφάσεων.
Ενδεικτικά παρατίθενται τα εξής ευρήματα για την περίοδο 2016-2023
Το 75%-80% περίπου του πληθυσμού κάνει συστηματικά χρήση υπηρεσιών υγείας, με πιο συχνές την ιατρική επίσκεψη (80%-90%) και τη διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων (80%-85%), ενώ ακολουθεί η λήψη φαρμάκων (60%-70%), η επίσκεψη σε οδοντίατρο (40%-50%) και η νοσηλεία (10%-15%).
Ένα 20%-25% περίπου του πληθυσμού που χρειάστηκε να κάνει χρήση υπηρεσιών υγείας αντιμετώπισε εμπόδια στην πρόσβαση, με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών να αφορά στην ιατρική επίσκεψη (15%-30%). Ευνοϊκότερες είναι οι συνθήκες πρόσβασης στις άλλες κατηγορίες φροντίδων, με τα εμπόδια να κινούνται σε χαμηλότερα ποσοστά (π.χ. εμπόδια στη διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων ή στην προμήθεια φαρμάκων δηλώνει ότι αντιμετώπισε ένα 5%-10% του πληθυσμού, ενώ στην περίπτωση της νοσηλείας το αντίστοιχο ποσοστό δεν υπερβαίνει το 5% καθ’ όλη την περίοδο της μελέτης).
Τα παραπάνω ευρήματα μπορούν να ερμηνευθούν, σε κάποιον βαθμό, από τον συνδυασμό της «προτίμησης» του ιδιωτικού τομέα για υπηρεσίες εξωνοσοκομειακής περίθαλψης –κυρίως για λόγους που σχετίζονται με την αμεσότητα της πρόσβασης και το επίπεδο της εξυπηρέτησης– και της διαφορετικής πολιτικής συμβάσεων από την κοινωνική ασφάλιση (ΕΟΠΥΥ).
Συγκεκριμένα, η διαφοροποίηση στην ευκολία πρόσβασης για ιατρική επίσκεψη και διαγνωστικές εξετάσεις συνδέεται με το ότι ο αριθμός των συμβεβλημένων ιατρών κλινικών ειδικοτήτων είναι περιορισμένος, σε αντίθεση με τους ιατρούς εργαστηριακών ειδικοτήτων και τις σχετικές δομές, που έχουν συμβληθεί καθολικά με τον ενιαίο πληρωτή.
Υπό τις συνθήκες αυτές, ένα 35% του πληθυσμού δηλώνει διατεθειμένο να καταβάλλει πρόσθετα χρήματα για υπηρεσίες υγείας, αν και το ποσοστό όσων τελικά προβαίνουν σε ίδιες πληρωμές ανέρχεται στο 60% περίπου. Σημειώνεται, βέβαια, ότι στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνεται και η ποσοστιαία, θεσμοθετημένη συμμετοχή στο κόστος των φροντίδων, όπου αυτή προβλέπεται.
Δυσαρέσκεια από το σύστημα υγείας καταγράφεται από το 70% του πληθυσμού
Δυσαρέσκεια από το σύστημα υγείας καταγράφεται από το 70% του πληθυσμού, ποσοστό αντίστοιχο με αυτό όσων δηλώνουν ότι θεωρούν απαραίτητη μια ριζική μεταρρύθμισή του. Όσον αφορά το περιεχόμενο αυτής, στις πρώτες επιλογές των πολιτών περιλαμβάνονται:
η αύξηση των δημόσιων δομών και της χρηματοδότησης
η θέσπιση του οικογενειακού ιατρού
η ενδυνάμωση της πρόληψης με την εφαρμογή υποχρεωτικών προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου
και η καλύτερη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Εν κατακλείδι, οι πολίτες εκφράζουν προτιμήσεις και καταγράφουν προβλήματα στη λειτουργία του συστήματος υγείας, η σε βάθος ανάλυση των οποίων πρέπει να αποτελέσει συστατικό της χάραξης πολιτικής υγείας. Επίσης, υποστηρίζουν μια δομική παρέμβαση στο σύστημα υγείας και, ως εκ τούτου, μπορούν να αποτελέσουν σύμμαχο της κεντρικής διοίκησης κατά την όποια απόπειρα μεταρρύθμισης, η οποία μπορεί να προκαλεί πολιτικό κόστος, λόγω τυχόν αντιδράσεων ομάδων πίεσης και συμφερόντων.
* Ο Κυριακος Σουλιώτης είναι Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
25°
