To Mars Express μαζί με περισσότερες από 50 αποστολές εξερεύνησης, μας επέτρεψαν να μάθουμε περισσότερα για τον πλανήτη Άρη
Σαν σήμερα στις 2 Ιουνίου 2003, η αποστολή Mars Express του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) εκτοξεύεται από το κοσμοδρόμιο Baikonur του Καζακστάν έχοντας στόχο την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη.
Mars Express: Εξερευνεί τον πλανήτη Άρη για 21 χρόνια
Το 2003 ήταν η χρονιά όταν οι δύο πλανήτες, Γη και Άρης, είχαν φθάσει πιο κοντά από όσο ποτέ άλλοτε τα προηγούμενα 60.000 χρόνια. Μάλιστα, εκείνη την εποχή, κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο πλανήτης Άρης θα φαινόταν τόσο μεγάλος όσο η Σελήνη στον νυχτερινό ουρανό. Ωστόσο, αυτή η κοντινή απόσταση ήταν και το παράθυρο ευκαιρίας για τη διαστημική αποστολή του ESA, Mars Express. Έλαβε αυτό το όνομα επειδή σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε σε 4 μόλις χρόνια, αλλά και επειδή λόγω της μικρής απόστασης έφτασε στον Άρη σε χρόνο ρεκόρ. Σε 5 μόλις μήνες.
Μέχρι τότε, οι αποστολές στον Άρη συχνά πλήττονταν από βλάβες και δυσλειτουργίες και η Mars Express δεν κατάφερε να γλυτώσει εντελώς. Η αποστολή αποτελούνταν από δύο μέλη, τον δορυφόρο Mars Express Orbiter, που θα έμπαινε σε τροχιά γύρω από τον Άρη και το Βρετανικό Beagle 2, που θα προσεδαφιζόταν. Το Beagle 2 δεν επιβίωσε της προσεδάφισής του και καταστράφηκε. Το Mars Express Orbiter όμως, όχι μόνο επέζησε, αλλά ενώ ήταν σχεδιασμένο να λειτουργεί για μόνο 2 γήινα χρόνια είναι ακόμα πλήρως λειτουργικό, 21 χρόνια αργότερα, συνεχίζοντας να κάνει βόλτες γύρω από τον κόκκινο πλανήτη.
Ο Mars Express Orbiter έχει ανακαλύψει πάγο στην επιφάνεια του Άρη
Μέσα σε αυτά τα 21 χρόνια, το Mars Express Orbiter έχει χαρτογραφήσει την επιφάνεια του Άρη, έχει ανακαλύψει σε αυτήν πάγο και ίχνη αρχαίων παγετώνων και υπόγειων λιμνών, μεθάνιο και αμμωνία στην ατμόσφαιρα, έχει μετρήσει με πρωτοφανή ακρίβεια την βαρύτητα του Φόβου (ενός από τους δύο δορυφόρους του Άρη) και έχει παρατηρήσει ακόμα και σέλας στο ισχνό μαγνητικό πεδίο του πλανήτη.
Αρχικά σχεδιασμένο για διάρκεια αποστολής ενός Αρειανού έτους (ή 687 γήινων ημερών), ο δορυφόρος Mars Express Orbiter είναι ένας από τους παλαιότερους δορυφόρους σε τροχιά πέρα από τη Γη και η αποστολή του έχει επεκταθεί αρκετές φορές. Η τεχνολογία που σχεδιάστηκε πριν από 20 χρόνια εξακολουθεί να αντέχει στο εχθρικό περιβάλλον του διαστήματος.
Τα επιστημονικά όργανα του δορυφόρου έχουν παράσχει πολύτιμες πληροφορίες για την τοπολογία και τη σύνθεση της επιφάνειας του Άρη, του υπεδάφους και της ατμόσφαιρας του πλανήτη. Ο αρχικός στόχος ήταν η δημιουργία λεπτομερή χάρτη και, ειδικότερα, η αναζήτηση για σημάδια υπόγειων υδάτων.
Το Beagle 2 θα προσγειωνόταν στον Άρη αναζητώντας σημάδια αρχαίας εξωγήινης ζωής. Αν και το σκάφος είχε σχεδιαστεί για να είναι στατικό χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθεί, είχε έναν ρομποτικό βραχίονα που μπορούσε να πάρει δείγματα και να τραβήξει φωτογραφίες από την επιφάνεια του Άρη.
Ωστόσο, ο ESA έχασε την επαφή με το σκάφος μετά την προγραμματισμένη ημερομηνία προσγείωσης στις 25 Δεκεμβρίου 2003. Οι επιστήμονες από τη Γη προσπάθησαν μάταια να αποκαταστήσουν τις επικοινωνίες με το Beagle 2, αλλά δεν τα κατάφεραν. Το σκάφος ανακηρύχτηκε χαμένο τον Φεβρουάριο του 2004.
Το Beagle 2 πιθανότατα είχε πρόβλημα με τον αερόσακο προσγείωσης, ο οποίος είτε «μπλέχτηκε» με το κύριο αλεξίπτωτο, είτε άνοιξε σε λάθος στιγμή. Επιστήμονες δήλωσαν ότι η κακή διαχείριση, η ελλιπής αξιολόγηση κινδύνου και η χαμηλή χρηματοδότηση συνέβαλαν στην αποτυχία.
Τον Ιανουάριο του 2015, η NASA κατάφερε να εντοπίσει το Beagle 2, το κάλυμμά του και απομεινάρια από το αλεξίπτωτο στην επιφάνεια του Άρη. Απείχε περίπου 5 χιλιόμετρα από το αρχικό σημείο προσγείωσης.
Ο δορυφόρος Mars Express Orbiter έχει χαρτογραφήσει τρισδιάστατα την επιφάνεια του Άρη και έχει συντάξει τον πιο πλήρη χάρτη της χημικής σύστασης της ατμόσφαιράς του. Έχει βρει πάγο στους πόλους και νερό θαμμένο κάτω από αυτούς, καθώς και βράχους που μαρτυρούν προηγούμενη παρουσία ωκεανού και λιμνών. Ο δορυφόρος, μας έχει δώσει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε καλύτερα πώς το μεγαλύτερο μέρος της ατμόσφαιρας του Άρη έχει απογυμνωθεί με την πάροδο του χρόνου. Αυτές οι επιστημονικές ανακαλύψεις έχουν αλλάξει εντελώς την εικόνα μας για τον πλανήτη.
Επιπλέον, ο Mars Express Orbiter παίζει ουσιαστικό ρόλο στην αναμετάδοση των επικοινωνιών μεταξύ των προσεδαφισμένων στην επιφάνεια του Άρη και της Γης. Έχει χρησιμοποιηθεί για τη μετάδοση δεδομένων από σχεδόν όλες τις άλλες αποστολές που έχουν προσγειωθεί επιτυχώς στον Άρη, συμπεριλαμβανομένου του Perseverance, καθιστώντας το ένα από τα πιο σημαντικά εργαλεία για την εξερεύνηση του Ηλιακού μας Συστήματος.
Τα βασικά επιτεύγματα της αποστολής Mars Express
Η αποστολή Mars Express ξεκίνησε στις 2 Ιουνίου 2003, από το κοσμοδρόμιο του Καζακστάν, ως η πρώτη απόπειρα της Ευρώπης να εξερευνήσει τον κατακόκκινο γείτονά μας και οποιονδήποτε άλλο πλανήτη. Φέρνοντας μια σειρά από επιστημονικά όργανα, το διαστημόπλοιο είχε ως στόχο να μελετήσει τη γεωλογία, το κλίμα και την ατμόσφαιρα του Άρη, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία του.
Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της αποστολής ήταν η επιτυχής άφιξη στον Άρη στις 25 Δεκεμβρίου 2003, όταν το διαστημόπλοιο μπήκε επιτυχώς σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη, κάτι που δεν ήταν εύκολο. Εγκλωβισμένο από τη βαρύτητα του Άρη, κατάφερε αρχικά να τραβήξει συναρπαστικές φωτογραφίες από την επιφάνεια και τις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες του, αποκαλύπτοντας κυριολεκτικά εξωγήινα τοπία με πανύψηλα ηφαίστεια και βαθιές κοιλάδες με αρχαίες κοίτες ποταμών.
Πλανήτης Άρης: Ποιες οι δυνατότητές του για φιλοξενία ζωής
Οι εικόνες υψηλής ανάλυσης συνεχίζουν να παρέχουν στους επιστήμονες πολύτιμα δεδομένα, επιτρέποντάς τους να ανασυνθέσουν τη γεωλογική ιστορία του πλανήτη και να ρίξουν φως στις δυνατότητές του για φιλοξενία ζωής.
Αλλά δεν είναι μόνο οι φωτογραφίες που έχουν διαμορφώσει την εικόνα μας για τον Άρη. Το ραντάρ MARSIS του Mars Express Orbiter, ήταν καθοριστικό για την ανίχνευση παγωμένου νερού στην επιφάνεια του πλανήτη και το όργανο OMEGA, βρήκε εκτεθειμένο πάγο στους πόλους του Άρη.
Ακόμη πιο συναρπαστική ήταν η ανακάλυψη από το MARSIS για σημάδια υγρού νερού που κρύβονται κάτω από στρώματα πάγου στις αρκτικές περιοχές και θυμίζουν τη λίμνη Βοστόκ, η οποία βρίσκεται 4 περίπου χιλιόμετρα κάτω από τον πάγο της δικής μας Ανταρκτικής.
Μεθάνιο στον Άρη
Εκτός από την εύρεση πάγου, οι επιστήμονες κατέληξαν σε μια δεύτερη σημαντική ανακάλυψη: την παρουσία μεθανίου στον Άρη. Αυτό ενθουσίασε τους επιστήμονες γιατί το μεθάνιο δεν διαρκεί πολύ στην ατμόσφαιρα.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρχει κάποια σταθερή πηγή για το μεθάνιο στην επιφάνεια του πλανήτη. Οι επιστήμονες υποστήριξαν ότι μπορεί να προέρχεται από ηφαίστεια, αλλά είπαν ότι το θέμα απαιτεί περαιτέρω μελέτη.
Αυτά τα ευρήματα έχουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις. Καθώς το νερό είναι ένα ζωτικό συστατικό για την ύπαρξη ζωής όπως το ξέρουμε, η αποστολή Mars Express έχει προκαλέσει περαιτέρω ενδιαφέρον για μελλοντικές «εξορμήσεις» στον Κόκκινο Πλανήτη, με στόχο την εξερεύνηση μικροβιακής ζωής στο παρελθόν ή ακόμα και σήμερα.
Τον Μάρτιο του 2023 η αρχικά διετής αποστολή έλαβε επέκταση στο χρόνο λειτουργίας της μέχρι το τέλος του 2026. Έτσι, αναμένεται να μας παρέχει ακόμα περισσότερες και πολύτιμες πληροφορίες του κόκκινου πλανήτη για πολλά χρόνια ακόμα.
Θέλοντας να τεστάρω τις δυνατότητες και τα όρια του εργαλείου, άρχισα να ζητάω συμβουλές θεωρώντας μάλλον απίθανο (και ηθικά απωθητικό) το να το χρησιμοποιήσω. Μέσα σε μισή ώρα είχα αγοράσει μηνιαία συνδρομή.
11°
