Ο νομπελίστας John Mather του τηλεσκοπίου James Webb μιλάει στην ATHENS VOICE

Το τηλεσκόπιο James Webb, έστειλε μερικές φωτογραφίες από το Σύμπαν που άφησαν άναυδους ακόμα και τους επιστήμονες.

Ο νομπελίστας αστροφυσικός John Mather, είναι Principal Investigator στο πρόγραμμα του τηλεσκοπίου James Webb.

Αυτές τις ημέρες, από τις 16 μέχρι τις 24 Ιουλίου, στην Αθήνα εξελίσσεται το σημαντικότερο συνέδριο που υπάρχει στον κόσμο για την επιστήμη του Διαστήματος, το COSPAR (Committee on Space Research). Είναι το 44ο συνέδριο (44th Scientific Assembly), αφού ιδρύθηκε το 1958, για πρώτη φορά φιλοξενείται στην Ελλάδα και έχει τίτλο «COSPAR Athens 2022».

Συμμετέχουν δυο χιλιάδες επτακόσιοι (2.700), δηλαδή όλοι οι  κορυφαίοι επιστήμονες γύρω από το Διάστημα. Περίπου δυο χιλιάδες είναι εδώ στην Αθήνα παρόντες, και πεντακόσιοι συμμετέχουν μέσω διαδικτύου.

Ένας από τους πλέον σημαντικούς συνέδρους είναι ο νομπελίστας αστροφυσικός John Mather, πήρε το Νόμπελ Φυσικής το 2006. Η συμμετοχή του στο συνέδριο είναι μέσω διαδικτύου και αυτό γιατί είναι ο Principal Investigator στο πρόγραμμα του τηλεσκοπίου James Webb, και έπρεπε να βρίσκεται διαρκώς στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η συζήτησή μας για την ATHENS VOICE έγινε μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας.

Αυτές οι πρώτες φωτογραφίες που έστειλε το τηλεσκόπιο James Webb, έκαναν κάτι πολύ σπάνιο, άφησαν άναυδους σχεδόν όλους τους κατοίκους του πλανήτη Γη. Οπότε η πιο πρωτόλεια ερώτηση είναι πώς νιώσατε εσείς ένας επιστήμονας που συμμετείχατε σε όλο αυτό;
Είμαι πολύ χαρούμενος που το έργο μας πήγε τόσο καλά. Όταν ξεκινάς πάντα λες «θα λειτουργήσει, θα είναι εντάξει;», και μετά καθώς προχωράς όλο αυτό σε φοβίζει λίγο πιο πολύ αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να έρθει η καταστροφή. Αλλά τώρα όλα είναι καλά.

Το αποτέλεσμα ήταν αυτό το οποίο περιμένατε ή περισσότερο από αυτό;
Λειτουργεί καλύτερα από ό,τι είχαμε υποσχεθεί, καλύτερα από ό,τι περιμέναμε. Η ποιότητα της εικόνας είναι καλύτερη, η ευαισθησία εικόνας είναι καλύτερη. Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι και φυσικά αυτό σημαίνει ότι οι μηχανικοί έκαναν πραγματικά πολύ καλή δουλειά στον σχεδιασμό ώστε να υπάρχει αυτή η δυνατότητα.

Ας πούμε ότι έχετε φανταστεί κάποια πράγματα σχετικά με αυτό το τηλεσκόπιο και τα αποτελέσματα που θα δώσει. Ποιο είναι το μέγιστο που αναμένετε από αυτό το τηλεσκόπιο;
Υπάρχουν πολλά πράγματα για τα οποία ελπίζουμε από αυτό το τηλεσκόπιο. Μέχρι τώρα είχαμε μία επιστημονική φαντασία και μια περιέργεια του ανθρώπου η οποία έλεγε: «παρακαλώ, πείτε μου τα πάντα για ό,τι έχει συμβεί, από τα πρώτα αντικείμενα τα οποία δημιουργήθηκαν μετά το Big Bang μέχρι τα τοπικά αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος. Πείτε μου για  τη δημιουργία του ηλιακού μας συστήματος και πόσο ξεχωριστή είναι η Γη». Φαίνεται ότι είμαστε σε καλό δρόμο για όλα αυτά. Έτσι, λοιπόν, έχουμε ένα τεράστιο πρόγραμμα παρατηρήσεων για τα πρώτα αστέρια, τους πρώτους γαλαξίες, τις πρώτες μαύρες τρύπες, τα πρώτα σούπερ νόβα, για το πως γεννιούνται τα αστέρια σήμερα στα κοντινά σύννεφα διαστημικής σκόνης, για τα αστέρια που όταν πεθαίνουν εκρήγνυνται. Για τους εξωπλανήτες και αν κάποιοι μπορεί να είναι ζωντανοί όπως ο Άρης ή πιθανότατα η Ευρώπη. Υπάρχει ένα τεράστιο πρόγραμμα παρατηρήσεων…

Από τη στιγμή που λάβατε την πρώτη εικόνα που έστειλε το τηλεσκόπιο, και την είδατε, άλλαξε ο τρόπος που κοιμάστε τα βράδια;
Ναι… Είναι τεράστια η ανακούφιση που το έργο μας λειτουργεί αλλά είναι και λίγο τρομακτικό όταν αντιλαμβάνεσαι ότι υπήρχαν τόσα πράγματα τα οποία θα μπορούσαν να πάνε στραβά. Μοιάζει σαν να περπατάς στην άκρη του γκρεμού και λες: να μην πέσω, να μην πέσω. Και τελικά προχωράς και φτάνεις ασφαλής.

Στη διάρκεια αυτού του προγράμματος νοιώσατε ότι ήσασταν πιο κοντά στην επιτυχία ή στην αποτυχία;
Στην πραγματικότητα δεν ήμαστε κοντά στην αποτυχία. Όλα λειτούργησαν καλά από την αρχή. Δεν χρειάστηκε να φτιάξουμε backup για κανένα σύστημα, ή κάτι παρόμοιο. Στην αρχή, όμως, δεν είσαι ποτέ σίγουρος.

Όταν ξεκινήσατε, ποιες ήταν οι πρώτες, οι πιο βασικές  προτεραιότητες που βάλατε γι’ αυτό το πρόγραμμα;
Υπάρχει ένα μικρό βιβλίο, το “HST and Beyond” δηλαδή “Hubble Space Telescope and Beyond” μία ακαδημαϊκή έκθεση στην οποία  αναφέρεται ποια είναι η επιστημονική περιοχή την οποία θα έπρεπε εκείνο, ως νέο τηλεσκόπιο να καλύψει. Τότε δεν ξέραμε ακόμα για τη σκοτεινή ενέργεια και η σταθερά του Hubble δεν είχε παγιωθεί. Τώρα, λοιπόν, με το James Webb, σύντομα αφότου ξεκινήσαμε, βάλαμε στόχο και νομίζαμε ότι μπορούσαμε να φτιάξουμε ένα τηλεσκόπιο διαμέτρου 8 μέτρων. Όσο το κατασκευάζαμε καταλαβαίναμε ότι θα ήταν πολύ μεγάλο και κάναμε πίσω. Παρόλα αυτά είναι 6,5 μέτρα, δηλαδή και πάλι είναι τεράστιο. 

Βλέποντας αυτές τις εικόνες καταλαβαίνουμε ότι ο πλανήτης Γη είναι περισσότερο ή λιγότερο ξεχωριστός από ό,τι νομίζαμε;
Οι εικόνες, άμεσα, δεν μας το λένε αλλά μέχρι τώρα κανείς δεν έχει βρει άλλα ηλιακά συστήματα σαν το δικό μας. Βλέπουμε ότι σχεδόν όλα τα αστέρια έχουν πλανήτες αλλά δεν έχουμε βρει πουθενά ένα άστρο σαν τον δικό μας ήλιο και το δικό μας σύστημα με μικρούς βραχώδεις πλανήτες στη μέση του και κάποιους μεγάλους κρύους γίγαντες αερίων  στο εξωτερικό του. Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει βρεθεί. Δεν  ξέρω, λοιπόν, αν θα βρούμε, είναι απίθανο. Αλλά αυτό είναι μία υπενθύμιση ότι η γη είναι ξεχωριστή στο ηλιακό μας σύστημα και ότι και το ηλιακό μας σύστημα είναι και αυτό ασυνήθιστο.

Σχεδόν σε κάθε διαστημικό πρόγραμμα χρησιμοποιούνται κάποιες νέες τεχνολογίες. Υπάρχει κάποια νέα τεχνολογία σε αυτό το τηλεσκόπιο; 
Ναι υπάρχει. Κάναμε μία λίστα δέκα νέων πραγμάτων τα οποία χρειαζόμασταν και τα οποία έπρεπε όλα να τα εφεύρουμε.

Να τα εφεύρετε;
Ναι, δεν υπήρχαν. Έχουμε, λοιπόν, την πιο πρόσφατη και καλύτερη τεχνολογία στο πεδίο αυτό. Χρειαζόμασταν δύο ειδών καλύτερους ανιχνευτές υπερύθρων. Χρειαζόμασταν ένα τρόπο εστίασης στο τηλεσκόπιο μετά την εκτόξευση. Χρειαζόμασταν ένα τρόπο ξεδιπλώματος του τηλεσκοπίου. Χρειαζόμασταν ένα τρόπο να φτιάξουμε τους καθρέπτες από κάποιο υλικό, το οποίο έπρεπε να είναι εξαιρετικά ελαφρύ, και η επιλογή ήταν το βηρύλλιο. Είναι, λοιπόν, τόσο ελαφριοί που ένας άνθρωπος μπορεί να σηκώσει έναν. Και γιατί έπρεπε να γίνει αυτό; Διότι αν και είναι ένας πολύ μεγάλος και ισχυρός πύραυλος έπρεπε να τον σπρώξουμε σε όλο τον δρόμο για το βαθύ διάστημα, στο σημείο Lagrange, και για αυτό δεν μπορεί να σηκώσει 50.000 κιλά παρά μόνο περίπου 6.000 κιλά. Υπήρξαν πολλές δυσκολίες, λοιπόν, λόγω αυτού.

Πόσοι άνθρωποι εργάστηκαν στο έργο αυτό;
Όλοι μαζί 20.000.

20.000 είναι πάρα πολλοί. Τους γνωρίζετε όλους;
Όχι. Γνωρίζω μόνο ένα μικρό τμήμα. Και αυτό διότι το έργο υλοποιήθηκε σε όλο τον κόσμο συμπεριλαμβανομένων Ευρωπαίων συμμετεχόντων. Νομίζω ότι είναι 10 χώρες και 14 οργανισμοί της Ευρώπης που έφτιαξαν το όργανο μεσαίας υπέρυθρης ακτινοβολίας. Η Arianespace έφτιαξε τον πύραυλο. Οι Καναδοί έφτιαξαν ένα όργανο. Κάποιες αεροδιαστημικές εταιρείες των ΗΠΑ έφτιαξαν το τηλεσκόπιο και τα συστήματα του διαστημόπλοιου. Χρειάζεται ένα τεράστιο αριθμό ανθρώπων για την υλοποίησή του έργου. Είναι μεγάλο όταν το συγκρίνεις με ένα μικρότερο έργο, το οποίο έκανα, το δορυφόρο Cosmic Background Explorer, το οποίο απαίτησε 1.500 άτομα. Αυτό ήταν ένα μικρό έργο.

Αναρωτιέμαι, ποιος από τους αρχαίους επιστήμονες θα θέλατε να ζει και να το δει; Εννοώ που να αξίζει να το δει. Υποθέτω ότι είναι δεκάδες, αλλά αν θέλετε να μου πείτε ένα όνομα.
Νομίζω ο Γαλιλαίος, πάντα ήταν ένας από τους ήρωές μου, μεγάλωσα μαθαίνοντας την ιστορία του, ένας πολύ μεγάλος φυσικός αλλά και διάσημος για την ανακάλυψη των φεγγαριών του Δία. Νομίζω ότι θα αντιλαμβανόταν πολύ γρήγορα τι έχουμε κάνει και αν του λέγαμε για τους γαλαξίες και τη διαστολή του σύμπαντος θα έλεγε: «Ω, καταλαβαίνω».

Έχετε φτιάξει ήδη τον διάλογο στο μυαλό σας…
Νομίζω ότι θα ήξερε. Θα τον εξέπληττε η ιστορία του διαστελλόμενου σύμπαντος, ότι το σύμπαν έχει μέγεθος, κάτι το οποίο την εποχή εκείνη κανείς δεν μπορούσε να διακρίνει.

Νομίζετε ότι υπάρχει ως χρόνος ένα σημείο μηδέν για το σύμπαν; Υπάρχει ένα t=0 για τη δημιουργία των πάντων;
Είναι σα να ρωτάμε: ποιος είναι ο μικρότερος θετικός αριθμός; Δεν υπάρχει ο μικρότερος θετικός αριθμός. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να φανταστούμε την ώρα μηδέν εκτός αν πούμε ότι έχουμε μία άλλη θεωρία του χρόνου και του χώρου. Στην βασική εκδοχή του διαστελλόμενου σύμπαντος το οποίο ξεκίνησε την περίοδο του κοσμικού πληθωρισμού, αναφέρεται ότι ξεκίνησε στα 10^-33 δευτερόλεπτα ή κάτι τέτοιο. Εάν προσπαθήσεις να πας ακόμα πιο πίσω από αυτό, τότε φτάνεις στον κβαντικό χωροχρόνο στον οποίο ο χρόνος μπορεί να μην έχει σημασία ή η σημασία του να είναι διαφορετική.

Το περιμένατε ότι κατά τη διάρκεια της ζωής σας θα ερχόταν η στιγμή να έχετε αυτές τις εικόνες από ένα τηλεσκόπιο;
Όταν ξεκινήσαμε το έργο, ναι πλέον το περίμενα. Όμως, ξέρετε, κάποιοι άνθρωποι ξεκίνησαν τη μελέτη πριν από εμένα. Όταν τελείωσα την δουλειά μου στον δορυφόρο COBE, σκέφτηκα «τι κάνω, λοιπόν, τώρα; Δεν υπάρχει κάτι άλλο τόσο συναρπαστικό όσο αυτό». Και τότε μου ήρθε ένα μήνυμα στο τηλέφωνο που έλεγε «ξεκινούμε μία μελέτη γι αυτό το νέο τηλεσκόπιο, το James Webb, θέλετε να συμμετέχετε;» Φυσικά είπα ναι. Ήταν το πιο σημαντικό πράγμα που θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα κάνω, γιατί ήξερα πόσο ισχυρό ήταν το τηλεσκόπιο Hubble, και επίσης ήξερα ότι το James Webb θα έκανε πράγματα που το Hubble δεν θα μπορούσε ποτέ. Ήταν ξεκάθαρα το επόμενο μεγάλο βήμα για την αστρονομία.

Το James Webb δεν μπορεί να είναι το τέλος των τηλεσκοπίων. Τι έπεται, λοιπόν, μετά;
Έχουμε άλλα δύο, ήδη, υπό κατασκευή, όπως ξέρετε. Την ευρωπαϊκή αποστολή Euclid, η οποία θα πραγματοποιηθεί πολύ σύντομα, δεν ξέρω την ημερομηνία αλλά σύντομα. Και σε πέντε περίπου χρόνια την αποστολή του Nancy Grace Roman Space Telescope, από τις ΗΠΑ, το οποίο θα παρατηρεί κυρίως τον υπέρυθρο ουρανό, ειδικά ψάχνοντας για σημάδια σκοτεινής ύλης και σκοτεινής ενέργειας. Και μια αποστολή για τον εντοπισμό εξωπλανητών. Έπειτα από αυτά, λοιπόν, οι αστρονόμοι είπαν ότι θέλουν ένα τηλεσκόπιο του μεγέθους του Webb αλλά πιο ακριβές και ικανό για απευθείας απεικονίσεις εξωπλανητών γύρω από άστρα σαν τον ήλιο. Είναι πολύ πιο δύσκολο έργο από αυτό που κάναμε εμείς. Ίδιου μεγέθους αλλά πολύ πιο ακριβές. Δεν είναι αδύνατο απλά είναι πολύ πιο δύσκολο.

Αλήθεια, τι είναι αδύνατο, για εσάς, ως επιστήμονα;
Νομίζω ότι υπάρχει πληθώρα πραγμάτων που είναι αδύνατα λόγω του ότι οι νόμοι της φύσης είναι εναντίον τους. Το να ταξιδεύεις γρηγορότερα από την ταχύτητα του φως μοιάζει αδύνατη. Κάποτε μιλούσα με ένα προγραμματιστή που μου είπε ότι εάν κάτι μπορείς να το φανταστείς μπορείς να το φτιάξεις. Είναι ενδιαφέρουσα διαδικασία της σκέψης, τι θέλεις να φανταστείς και πόσο χρόνο θα χρειαστείς να το φτιάξεις. Όμως το «αν μπορείς να το φανταστείς μπορείς να το φτιάξεις» είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης. Βέβαια, αυτή τη στιγμή μπορεί να είναι πολύ δύσκολο ή ακόμα και πολύ ακριβό, αλλά θα πρέπει να αφήσουμε την φαντασία μας να τρέξει για θέματα τα οποία θα μπορούσαν να μας είναι χρήσιμα.

Νομίζετε, λοιπόν, ότι οτιδήποτε ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να το φανταστεί μπορεί και να φτιαχτεί κάποια στιγμή;
Εξαρτάται από το πόσο καλή είναι η φαντασία. Ξέρετε, μπορώ να πω ότι μπορώ να δημιουργήσω έναν ήλιο, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορώ να κάνω έναν. Από την άλλη, όταν ήμουν τελειόφοιτος φοιτητής, αν κάποιος έλεγε «μπορώ να σχεδιάσω ένα μικροκύκλωμα το οποίο υπολογίζει ημίτονα και συνημίτονα» θα είχαμε τα κομπιουτεράκια τσέπης. Υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία επιτεύχθηκαν όχι επειδή κάποιος τα φαντάστηκε στην αρχή, αλλά επειδή προχωρήσαμε βήμα το βήμα και μετά από κάθε βήμα λέγαμε «μπορώ να σκεφτώ κάτι καλύτερο». Όταν οι άνθρωποι στην αρχή ανέπτυξαν το  Παγκόσμιο Σύστημα Θεσιθεσίας, το GPS, σκέφτηκαν ότι θα χρειάζονται περίπου 10 κιλά ηλεκτρονικών για τη λήψη σήματος, και τώρα ζυγίζει λίγα γραμμάρια και ο καθένας μπορεί να το έχει σε ένα τηλέφωνο. Είναι απολύτως εκπληκτική η ακολουθία των γεγονότων που κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει στην κάθε αρχή που γίνεται, όπως δεν κατανοούμε και ποια είναι τα όρια που υπάρχουν».

Αυτό το τηλεσκόπιο Webb αποδεικνύεται ότι είναι στην πραγματικότητα μια μηχανή του χρόνου.
Έχετε δίκιο. Το έχουμε συζητήσει πολύ συχνά κατά αυτό τον τρόπο αλλά ακόμα και χωρίς ένα τηλεσκόπιο έχεις μία χρονομηχανή. Όταν κοιτάς πράγματα τα βλέπεις όπως ήταν στο παρελθόν. Μπορείς ήδη να δεις το νεφέλωμα της Ανδρομέδας όπως ήταν 3-4 εκατομμύρια χρόνια πριν. Οπότε έχουμε ήδη μία χρονομηχανή στον ουρανό αλλά μπορούμε να τη βελτιώσουμε με το τηλεσκόπιο.

Τι είναι αυτό που ελπίζετε ότι θα έρθει ως επιστημονική απάντηση κατά τη διάρκεια της ζωής σας;
Υπάρχουν κάποια πραγματικά μεγάλα μυστήρια τα οποία θεωρώ ότι μπορούν να απαντηθούν. Ένα είναι από πού προέρχονται οι γιγάντιες μαύρες τρύπες. Ξέρετε, έχουμε μία μαύρη τρύπα στη μέση κάθε γαλαξία, δηλαδή έχουμε δισεκατομμύρια τέτοιων  μαζών, και μέχρι τώρα οι αστρονόμοι δεν έχουν βρει μία θεωρία που να τους ικανοποιεί για το πώς λειτουργούν αυτές. Το τηλεσκόπιο Webb έχει την πρώτη ευκαιρία να παρατηρήσει μια μαύρη τρύπα ενώ μεγαλώνει, και αν μπορέσουμε να το δούμε αυτό τότε κατά κάποιο τρόπο θα έχουμε απαντήσει στην ερώτηση του πότε συνέβη. Κατόπιν οι επιστήμονες θα κάνουν υπολογισμούς με βάση αυτή την πραγματικότητα, κάτι που θα μπορούσε να απαντήσει αυτό το μεγάλο μυστήριο. Ένα άλλο μεγάλο ερώτημα, που νομίζω ότι είναι στο μυαλό όλων, είναι αν υπάρχει ζωή στο σύμπαν, πόση ζωή υπάρχει, πού είναι, και πόσο μακριά είναι οι «γείτονες»; Η εντύπωση από τη θερμοδυναμική είναι ότι αν κάτι μπορεί να γίνει κάπου τότε μάλλον θα γίνει. Προφανώς, λοιπόν, ζωή μπορεί να συμβεί. Πιστεύουμε ότι γενικά η ζωή στο σύμπαν είναι ένα σπάνιο ή ένα συνηθισμένο φαινόμενο; Πιστεύω ότι είναι συνηθισμένο. Από την άλλη βλέπουμε ότι στην ιστορία της γης το είδος της δικής μας ευφυούς ζωής είναι εξαιρετικά σπάνιο και υπάρχουμε για μικρό χρονικό διάστημα. Αν, λοιπόν, ψάχνεις για άλλους πλανήτης με ευφυή ζωή και πολιτισμούς σαν τον δικό μας θα είναι πολύ δύσκολο να τους βρεις. Θα ήθελα, όμως, τουλάχιστον να έχω κάποια στοιχεία για το πόση μπορεί να υπάρχει. Είναι στο χέρι μας να δούμε αν υπάρχουν άλλοι πλανήτες εκεί έξω με οξυγόνο και άλλα δείγματα ζωής, και νομίζω ότι αυτό είναι δυνατόν όσο ζω. Παρότι είμαι ήδη 75 ετών.

Ποια είναι η καλύτερη ταινία επιστημονικής φαντασίας που έχετε δει; 
Υπάρχει μια που μου έρχεται στο μυαλό συχνά και η οποία λέγεται Forbidden Planet, του 1956, είναι ταινία κάπως τρομακτική. Άνθρωποι με ένα διαστημόπλοιο που ανακαλύπτουν ένα πλανήτη ο οποίος κάποτε κατοικούνταν και τώρα είναι άδειος αλλά γεμάτος με εξοπλισμό και μηχανήματα. Αρχίζουν να πεθαίνουν γιατί είναι ένας επικίνδυνος πλανήτης, του οποίου οι προηγούμενοι κάτοικοι κατάφεραν να κάνουν τη φαντασία πραγματικότητα, να υλοποιήσουν τις ιδέες τους. Είναι τρομακτικό επειδή κάποιες ιδέες είναι πολύ κακές. Για παράδειγμα, αν σκέφτεσαι «δεν συμπαθώ αυτόν τον άνθρωπο, θα ήθελα να πεθάνει» και το μυαλό σου μπορούσε να βάλει ένα μηχάνημα να το κάνει για σένα, εσύ δεν θα θεωρείσαι δολοφόνος. Τώρα πλησιάζουμε σε αυτό καθώς έχουμε τα κοινωνικά δίκτυα.

Και παρόλο που έχουμε μάθει όλα αυτά εμείς οι άνθρωποι είμαστε ακόμα πολύ ευάλωτοι και εύθραυστοι…
Σίγουρα είμαστε. Τόσο ευάλωτοι και εύθραυστοι όσο ήμασταν πάντα, ίσως και περισσότερο. Από την άλλη, η ζωή στον πλανήτη Γη έχει επικρατήσει για περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια δια μέσου όλων των ειδών ζωής, και εν μέσω φοβερών καταστάσεων κάποια είδη έχουν υπερισχύσει περισσότερο. Θα δούμε τι θα γίνει, έχουμε μπροστά μας ένα πολύ ενδιαφέρον μέλλον.

Παραφράζοντας μια γνωστή ρήση λέω ότι το μέλλον θα είναι ένας διαφορετικός πλανήτης Γη. Σε ένα πεντάχρονο-εξάχρονο παιδί τι θα  λέγατε και σε σχέση με τα χρόνια ζωής που έχει μπροστά του;
Ίσως να του έλεγα αυτό που μου είπε ο πατέρας μου όταν ήμουν 5 ή 6 ετών. Μού είπε ότι οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από κύτταρα και μέσα σε αυτά τα κύτταρα υπάρχουν χρωμοσώματα που κουβαλάνε τα γονίδια τα οποία μπορεί να ελέγξουν το μέλλον σου. Και αυτό τράβηξε την προσοχή μου, γοητεύτηκα από την ιδέα αυτή. Κατάλαβα ότι δεν έχουμε γεννηθεί ίδιοι. Μπορεί να θέλουμε να είμαστε ίσοι απέναντι στο νόμο, αλλά δεν έχουμε γεννηθεί ίδιοι. Και αμέσως αναδύονται όλα τα φιλοσοφικά ερωτήματα για την δικαιοσύνη και τον προορισμό και την ελεύθερη βούληση και όλα αυτά. Ακόμα και αν είσαι 6 χρονών αρχίζεις να τα σκέφτεσαι.

*Το Συνέδριο διοργανώνεται στην Αθήνα (Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Divani Caravel Hotel) από 16 έως 24 Ιουλίου 2022, δεν είναι ανοικτό στο κοινό, ωστόσο από την Τρίτη 21 έως και την Παρασκευή 24 Ιουλίου στις 6 το απόγευμα θα πραγματοποιούνται καθημερινά συνεντεύξεις τύπου, που στόχο έχουν να παρουσιάσουν τις πλέον σημαντικές ανακοινώσεις του Συνεδρίου και να επιτύχουν την διάχυση της επιστήμης στο ελληνικό όσο και στο διεθνές κοινό.

** Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb της NASA, της ESA και της CSA, εκτοξεύθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2021 με έναν πύραυλο Ariane 5 και άρχισε να λειτουργεί επιστημονικά, με πιθανή διάρκεια ζωής 20 ετών.