Υπάρχει το Δέλτα Αξιού;

Λίγες μέρες πέρασαν που, ενώ ταξίδευα με λεωφορείο στην Εθνική Οδό, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη, πριν τα Μάλγαρα, ακριβώς πάνω στη γέφυρα του Αξιού, βρισκόταν σταθμευμένη στη Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης μία καρότσα, από την οποία κάποιοι απροκάλυπτα πετούσαν μαύρες σακούλες σκουπιδιών στον ποταμό. Ο οδηγός με ευσυνειδησία ενημέρωσε τον παρακείμενο σταθμό διοδίων. Δυστυχώς, όμως, δεν επρόκειτο για ένα μεμονωμένο περιστατικό αλλά για ένα περιβαλλοντικό έγκλημα διαρκείας, μια θλιβερή καθημερινότητα για μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή. Ένα περιστατικό που μου θύμισε μια ακόμη στενόχωρη εμπειρία προ έτους. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Κάθε φορά που διέρχομαι από το σημείο, προσέχω τα ατελείωτα ρυζοχώραφα που εκτείνονται στον ορίζοντα. Πρόκειται για το 80% του παραγόμενου ρυζιού της χώρας. Όλα μοιάζουν αναμενόμενα, ίσως και αδιάφορα, και τίποτα δεν προμηνύει ότι εκεί κρύβεται το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού (εκβολές Αξιού, Λουδία, Αλιάκμονα), μια έκταση χιλιάδων στρεμμάτων που από το 1971 με τη σύμβαση Ραμσάρ αναγνωρίζεται ως «Υγροβιότοπος Διεθνούς Σημασίας». Επιπλέον, η περιοχή έχει ενταχθεί στο δίκτυο των ευρωπαϊκών προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Εντός της παρατηρούνται ποικίλα είδη πουλιών, ελεύθερα άλογα αλλά και ένα από τα τελευταία κοπάδια νεροβούβαλων στην Ελλάδα.

Με αυτές τις ελκυστικές πληροφορίες είχα πριν λίγους μήνες αποφασίσει να επισκεφθώ για πρώτη φορά την περιοχή. Διασχίζοντας τη Χαλάστρα και ακολουθώντας την ελλιπή σήμανση, ήδη στην είσοδο της προστατευόμενης περιοχής μας «καλωσόρισαν» μπάζα, στοίβες απορριμμάτων, ρακοσυλλέκτες και ανάμεσά τους μερικές ξεχασμένες επιγραφές κατάλοιπο κάποιας παλιάς επιδότησης;- ενημέρωναν τον επισκέπτη για κάτι που δεν έμελλε να δει. Η εικόνα εγκατάλειψης επαναληπτικά απλωνόταν μέχρι που βρεθήκαμε ενώπιον του παραλόγου: Μια λαμαρινένια εγκατάσταση γουρουνιών ανάμεσα σε σωρούς σκουπιδιών και εκατοντάδες γλάρους να αναζητούν εκεί τη λεία τους συνθέτοντας μία εικόνα σήψης.

Σκέφτηκα ότι μεταφέρθηκα σε ένα παράλληλο τριτοκοσμικό σύμπαν, δίπλα από μία πόλη που παινεύεται για την ένδοξη ταυτότητά της, τον κοσμοπολιτισμό της, το καλό φαγητό της. Έτσι, τηλεφώνησα στο Κέντρο Πληροφόρησης Δέλτα Αξιού για να βεβαιωθώ ότι βρισκόμασταν στο σωστό μέρος. Η ευγενής κυρία, ενήμερη όσων της περιέγραψα, μου εξήγησε ότι ακολουθήσαμε μία μόνο από τις διαδρομές του Πάρκου, αυτή προς τις εκβολές του Λουδία ποταμού. Παρά τους κακούς οιωνούς, η προτροπή της να φτάσουμε μέχρι το τέλος της διαδρομής την οποία τυχαία είχαμε ακολουθήσει,ώστε να συναντήσουμε τις ξύλινες καλύβες των μυδοκαλλιεργητών και ενδεχομένως κάποιασπάνια πτηνά, μας ώθησε να συνεχίσουμε ως την θάλασσα. Οι καλύβες των μυδοκαλλιεργητών, χαρακτηριστικές κατασκευές μιας ιδιαίτερης οικονομικής δραστηριότητας που ανθεί στο περιβάλλον του Δέλτα(άλλωστε εδώ παράγεται το 80-90% των ελληνικών μυδιών), έστεκαν πλάι σε διάφορες μεταλλικές κατασκευές - παραπήγματα που θύμιζαν ερειπωμένο λούνα παρκ. Γύρω τους, κάποιοι μαύροι νεροβούβαλοι, όπως κυκλοφορούσαν ανάμεσα σε σκορπισμένα σκουπίδια, έμοιαζαν με αγγελιαφόρους θανάτου. Όμως ήταν ψέμα.

Το Δέλτα Αξιού υπάρχει και μάλιστα παραμένει ζωντανό. Είναι ένα ακατέργαστο διαμάντι, με μια αυθεντικότητα που σε μερικές γωνιές θυμίζει σκηνικό αλλοτινής εποχής, ενώ πλήθος εθελοντών πραγματοποιεί δράσεις εντός του. Στη φαντασία μου, πάντως, υπάρχει και κάπως αλλιώς. Ως σημείο αναφοράς για τους τρεις νομούς στους οποίους εκτείνεται (Θεσσαλονίκης, Ημαθίας, Πιερίας). Ως τόπος όπου οι οικονομικές δραστηριότητες -αναπόσπαστο μέρος του οικοσυστήματος- ανθούν σεβόμενες το περιβαλλοντικό αγαθό. Ως πόλος έλξης ευρύτερης απήχησης και ως στάση απαραίτητη για τους επισκέπτες της περιοχής. Με δραστηριότητες υπερτοπικού χαρακτήρα που συμβαδίζουν με τη διαφύλαξη της ισορροπίας του τοπίου. Οπωσδήποτε, ενθαρρυντική για την ανάδειξη της σημασίας του η πρόσφατη διαβούλευση γύρω από τη ρύθμιση των ζητημάτων της περιοχής, χρειάζεται όμως μακροχρόνια πολιτική δέσμευση, πέρα από πρόσκαιρα δεδομένα και τοπικές πιέσεις.