Ο ρόλος της βιώσιμης κινητικότητας όταν η αστική δόμηση βαθαίνει τις ανισότητες
Οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Ecomobility 2023-2024 κατά τη διάρκεια δημιουργίας της εργασίας τους διαπιστώνουν πως το αντικείμενο της βιώσιμης κινητικότητας που μελετάνε συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνική συμπερίληψη και την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Πώς λοιπόν η σύγχρονη ανάπτυξη των πόλεων κατάφερε να εντείνει τις ανισότητες αυτές; Πώς η βιώσιμη κινητικότητα μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική ενσωμάτωση;
Οι συγκοινωνιολόγοι-πολεοδόμοι και καθηγητές του ΕΜΠ Θάνος Βλαστός και Ευθύμης Μπακογιάννης έχουν συνθέσει ένα εγχειρίδιο κατανόησης των προκλήσεων της βιώσιμης κινητικότητας για τους εκπαιδευτικούς που συντονίζουν τις συμμετέχουσες ομάδες μαθητών Ecomobility, προσεγγίζοντας το ζήτημα πολυδιάστατα: «Το γεγονός ότι οι εισοδηματικές ανισότητες μεγαλώνουν δραματικά αποτελεί μια μεγάλη απειλή για την τύχη της συνοχής και της υπόστασης πόλεων που σήμερα τεμαχίζονται κοινωνικά όλο και περισσότερο. Η φτώχεια σπρώχνει δισεκατομμύρια ανθρώπους στο περιθώριο. Οι συνεπαγόμενοι ανταγωνισμοί, αντιπαλότητες και συγκρούσεις ακυρώνουν τα οφέλη από το, ίσως πιο σπουδαίο, πολιτικό, κοινωνικό και παραγωγικό ανθρώπινο δημιούργημα, που είναι οι πόλεις.
Η οικογενειακή ιστορία και το υφιστάμενο οικογενειακό πλαίσιο, οι συνθήκες εργασίας και το αντικείμενό της, το κοινωνικό περιβάλλον του κάτοικου, όλα αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν το πώς αισθάνεται και το ποια είναι η διάθεση του κάτοικου. Απομόνωση ή ένταξη και συμμετοχή; Πρόκειται για στάσεις που επιλέγει ο καθένας ανάλογα με τον χαρακτήρα και τα προσωπικά του προβλήματα, αλλά αντίθετα, σε μεγάλο βαθμό αποτελούν επίσης απάντηση σε όσα του επιβάλλει η κοινωνική και πολιτική ταυτότητα της πόλης.
Tην ταυτότητα αυτή, οι σχεδιασμοί δεν μπορούν άμεσα να την αλλάξουν. Οι διαδικασίες ωστόσο που δρομολογούν θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά τη νοοτροπία των κατοίκων, να τους εκπαιδεύσουν στο να συμμετέχουν στα κοινά και να συνεργάζονται. Θα είναι μια εκπαίδευση πολιτικής ευαισθητοποίησης με, μακροπρόθεσμα, σημαντικά αποτελέσματα.
Θα ήταν λοιπόν άδικο για τις πόλεις, αν περιορίζονταν οι προσδοκίες για αυτές, μόνο στο να εγκαθίστανται στο εσωτερικό τους συνθήκες βιώσιμης κινητικότητας. Το υπέρτατο ζητούμενο είναι πολύ πιο φιλόδοξο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα μπορούσαμε να το αφήσουμε για αργότερα. Είναι επείγον να το κάνουμε πραγματικότητα. Σχετίζεται με την κοινωνική τους υπόσταση. Ή θα λειτουργούν ως πραγματικά κοινωνικά τοπία, τοπία που προάγουν την αστικότητα, την ανθρώπινη εμπειρία και τη βίωση της πόλης με όλες τις αισθήσεις, τοπία συνάντησης και συνεργασίας, τοπία συμπάθειας στον διπλανό, ή οι κάτοικοί τους θα καταλήξουν να συμπεριφέρονται ως περιθωριοποιημένοι, αδιάφοροι, επιθετικοί, απλώς διερχόμενοι.
Η φύση της πόλης είναι να εμπνέει έναν τρόπο ζωής συλλογικό, που βρίσκεται στον αντίποδα της μοναχικής στάσης του ερημίτη, στάσης που αναπαράγεται από τους αποκλεισμένους στα διαμερίσματα. Πόλη που ενσωματώνει είναι πόλη με γειτονιές που αλληλοσυνδέονται, με αστικά τοπία ανοικτά και πορώδη για την ώσμωση και απορρόφηση των διαφορών στα εισοδήματα, στην κουλτούρα, στις θεωρήσεις. Είναι πόλη που ενοποιεί την αστική και κοινωνική γεωγραφία.
Ο όρος “βιώσιμη κινητικότητα” αναφέρεται σε μετακινήσεις ελεύθερων ανθρώπων, στους οποίους το μέσον που χρησιμοποιούν δεν τους επιβάλλεται. Δεν αναφέρεται σε μεταφορές και μάλιστα “μαζικές”, όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται. Οι τελευταίες περιγράφουν παθητικούς επιβάτες ή εμπορεύματα. Αντίθετα, η βιώσιμη κινητικότητα χαρακτηρίζει ενεργητικές επιλογές και τρόπους που προάγουν το κορμί, τις αισθήσεις, το μυαλό και τη συλλογικότητα. Προϋποθέσεις της είναι η απόλαυση, η ικανοποίηση και η ευχαρίστηση του μετακινούμενου, χάρις στον πλούτο των ερεθισμάτων που συλλαμβάνουν οι κεραίες του από το περιβάλλον από το οποίο διέρχεται, χάρις στους ανθρώπους που συναντά και σε όσες ποιότητες χαρακτηρίζουν την ίδια τη μετακίνηση. Αν και η τελευταία καταναλώνει ένα σημαντικό μέρος του χρόνου της ημέρας, αυτός ο χρόνος υποτιμάται. Την ίδια υποτίμηση υφίσταται ο χρόνος και από τον σχεδιασμό των «μαζικών μεταφορών». Οι συλλογικές μεταφορές και οι “έξυπνες” μετακινήσεις είναι κάτι διαφορετικό. Αξίζει να δούμε με μεγαλύτερη προσοχή τον χρόνο της μετακίνησης. Δεν αποτελεί χαμένο χρόνο η επαφή με την πόλη και τους ανθρώπους της».
Λαμβάνοντας υπόψη την κοινωνική διάσταση της μετακίνησης του κατοίκου της πόλης, οι μαθητές του Ecomobility 2023-24 εφοδιάζονται με γνώσεις και διευρύνουν την οπτική τους αναφορικά με αυτήν, εμπλουτίζοντας τρόπους και μεθόδους για την τελική παρουσίαση της εργασίας τους τον προσεχή Απρίλιο.
23°
