Η απο-ανθρακοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι τώρα πιο κοντά

Με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια να φτάνουν το ρεκόρ του 12% της παγκόσμιας ηλεκτρικής παραγωγής το 2022, μπορούμε να ελπίζουμε ότι ήδη από το 2023 οι ΑΠΕ θα μπορούσαν να ωθήσουν τον κόσμο σε μια νέα εποχή μείωσης της κατανάλωσης των ορυκτών καυσίμων και, ως εκ τούτου, της επιθυμητής μείωσης των εκπομπών στον τομέα της ενέργειας.

Ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως είναι ο πρώτος που πρέπει να απαλλαγεί από τις ανθρακούχες εκπομπές, παρακολουθώντας παράλληλα και την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς ο εξηλεκτρισμός «ξεκλειδώνει» δυνατότητες  περικοπών των εκπομπών σε ολόκληρη την οικονομία. Το σενάριο της Παγκόσμιας Επιτροπής Ενέργειας (ΙΕΑ) για μηδενικές καθαρές εκπομπές δείχνει ότι ο στόχος για μια οικονομία  μηδενικού ισοζυγίου μπορεί να επιτευχθεί το 2040, δηλαδή δέκα χρόνια νωρίτερα  από τις αρχικές προβλέψεις. Ως εκ τούτου, η παρακολούθηση της μετάβασης στην ηλεκτρική ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας για την αξιολόγηση της προόδου μας όσον αφορά το κλίμα.

Η απαλλαγή του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας από τις ανθρακούχες εκπομπές βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς η αύξηση ρεκόρ της αιολικής και ηλιακής ενέργειας οδήγησε το 2022 την ένταση εκπομπών της ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ. Θα είναι μια εντυπωσιακή στιγμή όταν οι εκπομπές του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας αρχίσουν να μειώνονται χρόνο με το χρόνο, αλλά ο κόσμος δεν είναι ακόμη εκεί και οι εκπομπές πρέπει να περικοπούν γρηγορότερα.

Η ένταση άνθρακα της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε στο ιστορικό χαμηλό των 436gCO2/kWh το 2022, η καθαρότερη ηλεκτρική ενέργεια που έχει καταγραφεί ποτέ. Αυτό οφείλεται στην αύξηση ρεκόρ της αιολικής και ηλιακής ενέργειας, η οποία έφτασε το μερίδιο 12% στο παγκόσμιο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας, από 10% το 2021. Μαζί, όλες οι μη ανθρακούχες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πυρηνική ενέργεια) έφθασαν το 39% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας, ένα νέο υψηλό ρεκόρ. Η παραγωγή ηλιακής ενέργειας αυξήθηκε κατά 24%, καθιστώντας την ταχύτερα αναπτυσσόμενη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας για 18 συνεχόμενα χρόνια, ενώ η παραγωγή αιολικής ενέργειας αυξήθηκε κατά 17%.

Για παράδειγμα, η αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής ηλιακής ενέργειας το 2022 θα μπορούσε να καλύψει την ετήσια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας της Νότιας Αφρικής και η αύξηση της παραγωγής αιολικής ενέργειας θα μπορούσε να τροφοδοτήσει σχεδόν όλο το Ηνωμένο Βασίλειο. Πάνω από εξήντα χώρες παράγουν σήμερα περισσότερο από το 10% της ηλεκτρικής τους ενέργειας από αιολική και ηλιακή ενέργεια. Ωστόσο, άλλες πηγές ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκαν για πρώτη φορά από το 2011 λόγω της μείωσης της πυρηνικής παραγωγής και της σύνδεσης λιγότερων νέων πυρηνικών και υδροηλεκτρικών σταθμών στο δίκτυο.

Περιορισμένη αύξηση άνθρακα, σταθεροποίηση του φυσικού αερίου

Όμως, παρά τις αισιόδοξες τάσεις, οι εκπομπές του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά αυξήθηκαν το 2022 (+1,3%), φθάνοντας στο μέγιστο  όλων των εποχών. Η ηλεκτρική ενέργεια είναι καθαρότερη από ποτέ, αλλά χρησιμοποιούμε περισσότερη. Η παραγωγή άνθρακα αυξήθηκε κατά 1,1%, σύμφωνα με τη μέση αύξηση της τελευταίας δεκαετίας. Η «σταδιακή κατάργηση της ενέργειας από άνθρακα» που συμφωνήθηκε στην COP26 το 2021 μπορεί να μην ξεκίνησε το 2022, αλλά και η ενεργειακή κρίση δεν οδήγησε σε σημαντική αύξηση της καύσης άνθρακα, όπως πολλοί φοβούνταν. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο μειώθηκε οριακά (-0,2%) το 2022 -για δεύτερη φορά σε τρία χρόνια- στον απόηχο των υψηλών τιμών φυσικού αερίου παγκοσμίως. Η μετάβαση από φυσικό αέριο σε άνθρακα ήταν περιορισμένη το 2022, επειδή το φυσικό αέριο ήταν ήδη ως επί το πλείστον ακριβότερο από τον άνθρακα το 2021. Μόνο 31GW νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο κατασκευάστηκαν το 2022, το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 18 ετών. Ωστόσο, το 2022 σημειώθηκε ο χαμηλότερος αριθμός κλεισίματος εργοστασίων άνθρακα σε επτά χρόνια, καθώς οι χώρες προσπαθούν να διατηρήσουν εφεδρική παραγωγική ικανότητα, ακόμη και όταν η μετάβαση επιταχύνεται.

Το 2022 ως σημείο καμπής

Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια επιβραδύνουν την αύξηση των εκπομπών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Εάν όλη η ηλεκτρική ενέργεια από αιολική και ηλιακή ενέργεια προερχόταν από την παραγωγή ορυκτών καυσίμων, οι εκπομπές του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας θα ήταν 20% υψηλότερες το 2022. Μόνο η αύξηση της παραγωγής αιολικής και ηλιακής ενέργειας (+557 TWh) κάλυψε το 80% της παγκόσμιας αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας το 2022 (+694 TWh). Η αύξηση της καθαρής ενέργειας είναι πιθανό να υπερβεί την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας το 2023. Αυτό θα είναι το πρώτο έτος για να συμβεί αυτό εκτός ύφεσης. Με μέση αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και καθαρής ενέργειας, προβλέπουμε ότι το 2023 θα δούμε μια μικρή πτώση στην παραγωγή ορυκτών καυσίμων (-47 TWh, -0,3%), με μεγαλύτερες μειώσεις τα επόμενα χρόνια, καθώς η αιολική και η ηλιακή ενέργεια αναπτύσσονται περαιτέρω. Αυτό θα σήμαινε ότι το 2022 θα φτάσει στις «κορυφαίες» εκπομπές. Μια νέα εποχή μείωσης των εκπομπών του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας είναι κοντά.

Το 2022 θα μείνει στην ιστορία ως σημείο καμπής στη μετάβαση του κόσμου στην καθαρή ενέργεια. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έκανε πολλές κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τα σχέδιά τους εν μέσω της εκτίναξης των τιμών των ορυκτών καυσίμων και των ανησυχιών για την ασφάλεια σχετικά με την εξάρτηση από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Επιτάχυνε επίσης την ηλεκτροδότηση: περισσότερες αντλίες θερμότητας, περισσότερα ηλεκτρικά οχήματα, περισσότερες ηλεκτρολυτικές κυψέλες. Αυτά θα οδηγήσουν σε μειώσεις των εκπομπών για άλλους τομείς και θα ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση για την ταχύτερη οικοδόμηση καθαρής ενέργειας.

Μια νέα εποχή μείωσης των εκπομπών στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας είναι πολύ κοντά, χάρη στις υπερδυνάμεις ηλεκτρικής ενέργειας, της αιολικής και ηλιακής ενέργειας, που θα πρέπει όμως να διατηρήσουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης αυτή τη δεκαετία, ακόμη και καθώς ωριμάζουν. Απαιτείται περισσότερη ανάπτυξη από όλες τις άλλες καθαρές πηγές, αλλά και μεγαλύτερη προσοχή στην αποδοτικότητα για να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Χρειάζονται επομένως επείγουσες δράσεις για να διασφαλιστεί ότι η αιολική και η ηλιακή ενέργεια μπορούν να ενσωματωθούν στο δίκτυο: πολεοδομικές άδειες, συνδέσεις δικτύου, ευελιξία δικτύου και σχεδιασμός της αγοράς.

Η μείωση της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα σημαίνει όχι μόνο ότι η σταδιακή κατάργηση της ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα θα συμβεί, αλλά και ότι – για πρώτη φορά – μια σταδιακή κατάργηση της ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο είναι πλέον εφικτή. Ωστόσο, το πόσο γρήγορα θα μειωθούν οι εκπομπές του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας δεν έχει ακόμη καθοριστεί.

«Σε αυτή την καθοριστική δεκαετία για το κλίμα, είναι η αρχή του τέλους της εποχής των ‘απολιθωμάτων’», σημειώνει η Małgorzata Wiatros-Motyka, αναλυτής ηλεκτρικής ενέργειας στο Ινστιτούτο Ember. «Μπαίνουμε στην εποχή της καθαρής ενέργειας. Το σκηνικό έχει στηθεί για τον άνεμο και την ηλιακή ενέργεια να επιτύχουν μια μετεωρική άνοδο στην κορυφή. Η καθαρή ηλεκτρική ενέργεια θα αναμορφώσει την παγκόσμια οικονομία, από τις μεταφορές έως τη βιομηχανία και πέραν αυτής. Μια νέα εποχή μείωσης των εκπομπών ορυκτών καυσίμων σημαίνει ότι η σταδιακή μείωση της ενέργειας από άνθρακα θα συμβεί σύντομα, και το τέλος της αύξησης της ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο είναι πλέον ορατό. Η αλλαγή έρχεται γρήγορα. Ωστόσο, όλα εξαρτώνται από τις δράσεις που θα αναλάβουν τώρα οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες για να κρατήσουν τον κόσμο σε μια πορεία προς την καθαρή ενέργεια έως το 2040».

Δείτε περισσότερα άρθρα σχετικά με την κλιματική αλλαγή στο www.clima21.gr