Η έγκαιρη χορήγηση των κυτταρικών θεραπειών CAR-Tcells σε πρωιμότερα στάδια νόσου συσχετίζεται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και υψηλά ποσοστά ίασης
«Η θεραπεία με CAR-Tcells αποτελεί μια απόλυτα εξατομικευμένη κυτταρική θεραπεία, καθώς χρησιμοποιεί τα λεμφοκύτταρα του ίδιου ασθενούς για την καταστροφή των κακοήθων κυττάρων», εξηγεί ο κ. Παναγιώτης Τσιριγώτης, καθηγητής Αιματολογίας, Β' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΤΤΙΚΟΝ, Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επισημαίνει, δε, ότι «η αποτελεσματικότητα είναι σημαντική, με μεγάλο ποσοστό ασθενών να επιτυγχάνουν είτε πλήρη ίαση είτε πολύ μακρά επιβίωση χωρίς νόσο και εξαιρετική ποιότητα ζωής».
Πώς έχουν αλλάξει τη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με αιματολογικές κακοήθειες οι CAR-Tcells κυτταρικές θεραπείες;
Οι συγκεκριμένες θεραπείες αποτελούν ίσως τη σημαντικότερη εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στη θεραπευτική αντιμετώπιση των αιματολογικών κακοηθειών. Σημαντικό ποσοστό ασθενών με κακοήθεια τελικού σταδίου πριν την εφαρμογή των CAR-Tcells σήμερα μπορούν να επιτύχουν πλήρη ίαση.
Πόσο συχνές είναι αυτές οι κακοήθειες, ποιες ηλικίες αφορούν και ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;
Σήμερα οι CAR-Tcells κυτταρικές θεραπείες χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ασθενών με οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, πολλαπλό μυέλωμα και αρκετούς ιστολογικούς υπότυπους Non-Hodgkin λεμφωμάτων, με κύριους εκπροσώπους το διάχυτο από μεγάλα Β-κύτταρα, το λέμφωμα από κύτταρα του μανδύα και το οζώδες λέμφωμα. Η κυτταρική θεραπεία έχει ένδειξη σε περιπτώσεις αστοχίας της συμβατικής χημειοθεραπείας, και στο προσεχές μέλλον αναμένεται να καθιερωθεί η χρήση της συγκεκριμένης θεραπείας σε πρωιμότερες φάσεις των αιματολογικών νόσων.
Το πολλαπλό μυέλωμα είναι η δεύτερη σε συχνότητα αιματολογική κακοήθεια, αφορά αποκλειστικά ενήλικες μεγάλης συνήθως ηλικίας και, με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα, η επίπτωση της νόσου υπολογίζεται σε 500 νέες περιπτώσεις ετησίως. Αντίστοιχη είναι και η ετήσια επίπτωση των Non-Hodgkin λεμφωμάτων που επιδέχονται θεραπείας με CAR-Tcells, τα οποία με εξαίρεση το διάχυτο από μεγάλα Β-κύτταρα λέμφωμα αφορά αποκλειστικά ενήλικες ασθενείς.
Η οξεία Β-λεμφοβλαστική λευχαιμία είναι η συχνότερη κακοήθεια της παιδικής ηλικίας. Οι νέες περιπτώσεις που εμφανίζονται στην Ελλάδα κάθε έτος υπολογίζονται σε περίπου 140-160 και μοιράζονται ισότιμα μεταξύ παιδιών και ενηλίκων. Με βάση τα ανωτέρω καθίσταται προφανές ότι ο ετήσιος αριθμός των ασθενών που εν δυνάμει μπορεί να χρειαστούν θεραπεία με CAR-Tcells είναι σημαντικός και αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Σε αντίθεση με την αλλογενή και αυτόλογη μεταμόσχευση μυελού των οστών, που δεν ενδείκνυται σε ασθενείς πολύ μεγάλης ηλικίας λόγω της σημαντικής τοξικότητας, αντίστοιχοι περιορισμοί δεν αφορούν την κυτταρική θεραπεία με CAR-Tcells. Σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εκδήλωση των ανωτέρω νοσημάτων θα πρέπει να τονιστούν τα ακόλουθα: η όποια συσχέτιση με έκθεση σε περιβαλλοντικά ή άλλα αίτια είναι ασθενής και επί του παρόντος δεν μπορούμε να δώσουμε συγκεκριμένες οδηγίες για πρακτική χρήση με σκοπό τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Με άλλα λόγια, στα συγκεκριμένα νοσήματα δεν μπορεί να βρει εφαρμογή ούτε η πρόληψη ούτε η πρώιμη διάγνωση της νόσου.
Ποιοι ασθενείς ωφελούνται από τις κυτταρικές θεραπείες;
Οι ασθενείς που ωφελούνται από την κυτταρική θεραπεία με CAR-Tcells είναι οι ασθενείς με τα νοσήματα που αναφέρθηκαν και στους οποίους έχει αστοχήσει η συμβατική χημειοθεραπεία. Η αποτελεσματικότητα είναι σημαντική, με σημαντικό ποσοστό ασθενών να επιτυγχάνουν είτε πλήρη ίαση είτε πολύ μακρά επιβίωση χωρίς νόσο και εξαιρετική ποιότητα ζωής. Τα ποσοστά αποτελεσματικότητας ποικίλουν και καθορίζονται από το είδος, το στάδιο της νόσου καθώς και από τις προηγηθείσες θεραπείες. Η έγκαιρη χορήγηση των CAR-Tcells σε πρωιμότερα στάδια νόσου συσχετίζεται με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και υψηλά ποσοστά ίασης.
Η θεραπεία με CAR-Tcells χρησιμοποιεί τα λεμφοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς για την καταστροφή των κακοήθων κυττάρων. Τα κύτταρα του ασθενούς συλλέγονται με τη χρήση ειδικού μηχανήματος και ακολούθως σε ειδικό εργαστήριο υψηλής τεχνολογίας τα λεμφοκύτταρα υφίστανται γενετική τροποποίηση που τους δίνει τη δυνατότητα να αναγνωρίζουν και να καταστρέφουν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα. Τα γενετικά τροποποιημένα λεμφοκύτταρα χορηγούνται στον ασθενή και διά του αίματος κυκλοφορούν στον ανθρώπινο οργανισμό αναζητώντας τα καρκινικά κύτταρα, τα οποία και καταστρέφουν, με αποτέλεσμα την ίαση της νόσου.
Ποιες εξελίξεις αναμένονται στη χρήση τους;
Η κυτταρική θεραπεία με CAR-Tcells είναι σε σχετικά πρώιμα στάδια ανάπτυξης. Οι εξελίξεις που αναμένονται είναι η εφαρμογή σε περισσότερα νοσήματα και σε περισσότερους ασθενείς. Ήδη η εφαρμογή τους σε αυτοάνοσα νοσήματα είναι σε φάση κλινικών δοκιμών. Δυστυχώς οι κλινικές δοκιμές από την εφαρμογή των CAR-Tcells σε ασθενείς με συμπαγείς όγκους δεν έχουν σημαντικά αποτελέσματα και για τον λόγο αυτό δεν εφαρμόζονται στην καθημερινή κλινική σε αντίστοιχους ασθενείς τουλάχιστον επί του παρόντος.
Η άλλη εξέλιξη που αναμένεται είναι στον τομέα της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας. Οι βελτιώσεις σε αυτό τον τομέα θα συμβάλουν στην ίαση μεγαλύτερου ποσοστού των ασθενών, θα απλοποιήσουν τη θεραπεία και θα επιτρέψουν την εξωνοσοκομειακή χορήγηση.
Ο Παναγιώτης Τσιριγώτης, Καθηγητής Αιματολογίας, Β΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΤΤΙΚΟΝ, Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
