Τα αίτια, τα συμπτώματα και οι θεραπευτικές επιλογές για τη σκλήρυνση κατά πλάκας
Μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση που προσβάλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό,η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣκΠ),προκαλεί τυπικές βλάβες που ονομάζονται απομυελινωτικές πλάκες και οδηγώντας στην εμφάνιση νευρολογικών συμπτωμάτων και στη συσσώρευση αναπηρίας.
«Η νόσος εμφανίζεται κυρίως σε νέους ενήλικες 20 με 40 ετών αν και ένα 5% των νέων διαγνώσεων μπορεί να αφορά και σε παιδιά. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των περιστατικών εμφάνισης ΣκΠ και σε ηλικίες μεγαλύτερες των 50 ή και 60 ετών», αναφέρει ο κ. Δημήτρης Παπαδόπουλος MD, DIC, PhD, FEBN, Νευρολόγος- Nευροανοσολόγος, Διευθυντής Γ’ Nευρολογικής κλινικής Metropolitan General, Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, εξηγώντας τα αίτια, τα συμπτώματα αλλά και τις θεραπευτικές επιλογές της νόσου:
Συχνότητα εμφάνισης και συμπτώματα
Υπολογίζεται ότι πάνω από 2,5 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από τη νόσο αυτή παγκοσμίως, ενώ στη χώρα μας ο αριθμός των ασθενών υπερβαίνει τους 20.000. Σύμφωνα με πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες κατά τις τελευταίες δεκαετίες η συχνότητα εμφάνισης νέων περιστατικών παρουσιάζει αύξηση με αποτέλεσμα σήμερα η ΣκΠ να αποτελεί το συχνότερο αίτιο νευρολογικής αναπηρίας στο δυτικό κόσμο μετά τους τραυματισμούς του νευρικού συστήματος.
«Η κλινική εικόνα της ΣκΠ παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία εκδηλώσεων. Χαρακτηριστικά μπορεί να προσβάλλει το αισθητικό, κινητικό και αυτόνομο σύστημα αλλά και τις γνωσιακές λειτουργίες και την ψυχική σφαίρα με συχνές εκδηλώσεις τα μουδιάσματα, το θάμβος όρασης τη μυϊκή αδυναμία, την αστάθεια βάδισης, την ακράτεια ούρων, τη δυσκολία στη συγκέντρωση, το άγχος και την κατάθλιψη».
«Αν και τα ακριβή αίτια της νόσου δεν μας είναι ακόμη γνωστά όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν υπέρ της αλληλεπίδρασης κληρονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων όπως η λοίμωξη από τον ιό EBV, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και το κάπνισμα. Οι μηχανισμοί με τους οποίους η ΣκΠ δημιουργεί τις απομυελινωτικές πλάκες δεν έχουν ξεκαθαριστεί πλήρως. Ωστόσο, φαίνεται ότι το ανοσοποιητικό σύστημα του οποίου ο φυσιολογικός κύριος ρόλος είναι η άμυνα κατά των ιών και των μικροβίων, κινητοποιείται κατά συστατικών του νευρικού συστήματος τα οποία αναγνωρίζει ως ξένα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εστιών φλεγμονής με καταστροφή του περιτυλίγματος των νευρικών ινών (απομυελίνωση)», εξηγεί.
Υπάρχει θεραπεία;
«Με το σκεπτικό αυτό οι υπάρχουσες θεραπείες κατά της ΣκΠ έχουν ως στόχο να τροποποιήσουν ευνοϊκά το ανοσοποιητικό σύστημα προκειμένου να προληφθεί ο σχηματισμός νέων απομυελινωτικών πλακών στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και κατά συνέπεια να προλάβουν την εμφάνιση νέων συμπτωμάτων και την εξέλιξη της αναπηρίας. Σήμερα, αν και η ΣκΠ δεν μπορεί να θεωρηθεί οριστικά ιάσιμη, διαθέτουμε μεγάλο αριθμό φαρμακευτικών παραγόντων τα οποία μας επιτρέπουν να είμαστε αρκετά αποτελεσματικοί στο να διατηρούμε τη νόσο σε ύφεση. Η μεγάλη ποικιλία των υπαρχόντων θεραπειών μας επιτρέπει επίσης να παρέχουμε στους ασθενείς μας επιλογές που να είναι συμβατές με τις ιδιαιτερότητες τους, τις ανάγκες του τρόπου ζωής τους και τις επιθυμίες τους αναφορικά με τον οικογενειακό προγραμματισμό», τονίζει ο ειδικός.
«Συμπληρωματικά, εκτός των φαρμάκων που αποσκοπούν στη διατήρηση της νόσου σε ύφεση τροποποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα μπορούμε να είμαστε και αρκετά αποτελεσματικοί στη συμπτωματική αντιμετώπιση των εκδηλώσεων της νόσου. Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν όλα τα φάρμακα αλλά και φυσιοθεραπευτικές και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις που χρησιμοποιούμε για να αντιμετωπίσουμε συμπτώματα και επιπλοκές της νόσου όπως η σπαστικότητα των μυών, η εύκολη κόπωση, το άγχος, η κατάθλιψη, οι ορθοκυστικές διαταραχές, ο νευροπαθητικός πόνος, οι δυσκολία στη βάδιση κλπ.. Οι παρεμβάσεις αυτές αν και δεν επηρεάζουν τη δραστηριότητα και την πορεία της νόσου έχουν σημαντικό ρόλο στην διασφάλιση της ποιότητας ζωής των ασθενών με ΣκΠ. Πολλές μελέτες με μεγάλους αριθμούς ασθενών αποδεικνύουν τη σημαντική πρόοδο της θεραπευτικής της ΣκΠ στην πρόληψη των υποτροπών της νόσου και της εξέλιξης της αναπηρίας που σχετίζεται με αυτές αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι πρωταρχικό ρόλο για την καλύτερη έκβαση της θεραπείας έχει η έγκαιρη διάγνωση και η έγκαιρη έναρξη της θεραπευτικής αγωγής», επισημαίνει.
Το μέλλον στη θεραπεία
«Η σύγχρονη μεγάλη θεραπευτική πρόκληση στο χώρο της ΣκΠ αφορά στην ανακάλυψη νευροπροστατευτικών και επανορθωτικών θεραπειών οι οποίες θα προλαμβάνουν, θα αναστέλλουν και θα αναστρέφουν την προοδευτική επιδείνωση και τη μόνιμη αναπηρία η οποία χαρακτηρίζει τις προοδευτικές μορφές της νόσου. Η ανάγκη αυτή δεν ικανοποιείται από τις υπάρχουσες θεραπείες αλλά αφορά ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών μας. Ερευνητικές προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα επιζητούν τη βαθύτερη κατανόηση των μηχανισμών που οδηγούν στην εγκατάσταση της μόνιμης αναπηρίας αλλά και τις δυνατότητες επιδιόρθωσης και αναγέννησης των ιστών. Με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις προκειμένου να προλάβουμε και να αναστρέψουμε την αναπηρία επιδιώκουμε τη νευροπροστασία, δηλαδή την πρόληψη της καταστροφής των νευρικών κυττάρων και την επιδιόρθωση των απομυελινωτικών πλακών (επαναμυελίνωση).
Στην κατεύθυνση αυτή ελέγχεται ολοένα μεγάλος αριθμός φαρμάκων με ελπιδοφόρα αποτελέσματα. Η ένταση των ερευνητικών προσπαθειών στις οποίες συμμετέχουν και ερευνητικές ομάδες από τη χώρα μας προμηνύει στο εγγύς μέλλον την εξασφάλιση αποτελεσματικών θεραπευτικών λύσεων και για τις προοδευτικές μορφές της νόσου τις οποίες σήμερα δεν αντιμετωπίζουμε.
13°
