Παθήσεις των σιελογόνων αδένων: Τα πιο συχνά προβλήματα, οι προδιαθεσικοί παράγοντες, η διάγνωση και η θεραπεία
Οι σιελογόνοι αδένες, οι οποίοι βρίσκονται κατανεμημένοι γύρω από τη στοματική κοιλότητα, παράγουν το σάλιο συμβάλλοντας έτσι στην καλή λειτουργία της κατάποσης, της γεύσης και της πέψης, στην ομιλία και τη διατήρηση της υγείας του στόματος. Διακρίνονται σε μείζονες και ελάσσονες. Μείζονες και οι κυριότεροι σιελογόνοι αδένες είναι οι παρωτίδες, οι υπογνάθιοι και οι υπογλώσσιοι.
Η παρωτίδα είναι ο μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας και βρίσκεται στην περιοχή μπροστά από το αυτί, μια σε κάθε πλευρά. Οι υπογνάθιοι βρίσκονται κάτω από την κάτω γνάθο.
Οι υπογλώσσιοι, όπως λέει και το όνομά τους, βρίσκονται κάτω από τη γλώσσα. Συχνά, όμως, διάφορες παθήσεις όπως κάποια μόλυνση ή φλεγμονή, μια απόφραξη, αλλά και όγκοι μπορεί να επηρεάσουν την καλή λειτουργία τους δημιουργώντας προβλήματα.
Τα πιο συχνά προβλήματα
«Οι παθήσεις των σιελογόνων αδένων αφορούν σε φλεγμονές (σιελαδενίτιδα) ή σε όγκους, καλοήθεις ή κακοήθεις», εξηγεί η δρ Ανατολή Παταρίδου MD Ωτορινολαρυγγολόγος Χειρουργός Κεφαλής - Τραχήλου, ΠαιδοΩΡΛ, Επιστημονική Συνεργάτης Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ-ΜΗΤΕΡΑ.
Σιελαδενίτιδα: Είναι φλεγμονή που μπορεί να οφείλεται σε λίθο (πέτρα), σε οίδημα του πόρου, σε τραυματισμό συχνά από οδοντοστοιχίες ή σε χαλασμένα δόντια, σε συγγενείς ανωμαλίες, σε όγκους ή κύστες, σε αφυδάτωση, σε ακτινοθεραπεία.
Όγκοι: Μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις και είναι πρόβλημα που απαιτεί σχολαστική αξιολόγηση. Διότι διόγκωση του αδένα έχουμε και χωρίς την ύπαρξη λίθου, σε μια απλή ιογενή φλεγμονή ή από αλλεργικά αίτια.
Προδιαθεσικοί παράγοντες
Ξηροστομία
Αφυδάτωση
Κάπνισμα, αλκοόλ, καφές
Φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, αντιισταμινικά, διουρητικά, βαρβιτουρικά, ψυχιατρικά και άλλα φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή του σάλιου
Κακή στοματική υγιεινή (περιοδοντίτιδα κτλ)
Έκθεση σε ακτινοβολία
Υποσιτισμός ή άλλες διατροφικές διαταραχές που επηρεάζουν και την παραγωγή του σάλιου.
Απόφραξη σιελογόνων αδένων
Το πιο συχνό αίτιο απόφραξης των μεγάλων σιελογόνων αδένων (παρωτίδες και υπογνάθιοι) είναι η παρουσία λίθου, είτε στη διαδρομή του κύριου εκφορητικού πόρου, είτε μέσα στο παρέγχυμα. Η συχνότητα της παρουσίας λίθων στους σιελογόνους αδένες αφορά περίπου στο 1% του πληθυσμού κάθε χρόνο, χωρίς να εμφανίζουν όλοι συμπτώματα. Ένα ποσοστό περίπου 15-20% αφορά στην παρωτίδα και ένα 70-80% στον υπογνάθιο αδένα.
Όγκοι
Εκτός από την απόφραξη από λίθο ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα που ταλαιπωρεί πολλούς ασθενείς είναι οι όγκοι των σιελογόνων αδένων.
Η παρωτίδα είναι ο μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας και περίπου το 80% των όγκων είναι καλοήθεις. Η ιδιαιτερότητα όσον αφορά την παρωτίδα είναι ότι τη διασχίζει το προσωπικό νεύρο το οποίο ουσιαστικά νευρώνει τους μιμικούς μυς του προσώπου οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την έκφρασή μας. Αν λοιπόν εμφανιστεί μια διόγκωση είτε μπροστά από το αυτί είτε στο μάγουλο είτε στη γωνία του σαγονιού ή αν υπάρξει απότομη αύξηση στο μέγεθός της, πόνος ή παράλυση του προσωπικού νεύρου (στραβώνει το στόμα πέφτει η γωνία του ματιού) είτε το δέρμα εμφανίσει εξέλκωση, τότε υπάρχει υποψία για κακοήθεια. Σε όλους αυτούς τους όγκους είναι απαραίτητη η πλήρης αφαίρεση και όχι εκπυρήνιση του όγκου ώστε να αποφευχθεί η υποτροπή.
Ο υπογνάθιος σιελογόνος είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος σιελογόνος αδένας και περίπου 50-60% των όγκων είναι καλοήθεις. Παρ’ όλα αυτά όμως οι όγκοι αυτοί πρέπει να αφαιρούνται γιατί μεγαλώνουν και προκαλούν δυσμορφία καθώς επίσης σε ένα ποσοστό αυτών μπορεί να παρουσιάσουν κακοήθη εξαλλαγή. Η χειρουργική αφαίρεση των όγκων αυτών γίνεται με απόλυτη ασφάλεια με τη χρήση νευροανιχνευτή γιατί ανατομικά έρχονται σε άμεση σχέση με σημαντικά νεύρα, η παρωτίδα με το προσωπικό νεύρο και ο υπογνάθιος με το υπογλώσσιο και γλωσσικό νεύρο».
Διάγνωση και θεραπεία
Η διάγνωση βασίζεται αρχικά στη λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού. Ακολουθεί η κλινική εξέταση, η ψηλάφηση, το υπερηχογράφημα, η βιοψία, όταν υπάρχει ένδειξη, η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία. Κάθε ασθενής αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα, με φαρμακευτική ή/και χειρουργική θεραπεία. Ένα χειρουργείο μπορεί να περιλαμβάνει από την τοπική αφαίρεση ενός λίθου μέχρι την αφαίρεση του αδένα. Όταν πρόκειται για κάποιον όγκο, τότε η θεραπεία είναι εξατομικευμένη, ανάλογα με την εκάστοτε διάγνωση.
Τα συχνά επεισόδια φλεγμονής, δηλαδή σιελαδενίτιδας, οδηγούν πολύ συχνά στην ανάγκη για αφαίρεση του αδένα, επέμβαση η οποία, είτε αφορά στην παρωτίδα, είτε στον υπογνάθιο και έχει ένα ποσοστό επιπλοκών, παροδικών ή και μόνιμων.
Σιαλενδοσκόπηση
Τα τελευταία χρόνια στη χειρουργική έχουν επικρατήσει οι ελάχιστα παρεμβατικές τεχνικές (minimally invasive surgery), με σκοπό την αντιμετώπιση της πάθησης με τον λιγότερο ακρωτηριαστικό τρόπο, ώστε ο ειδικός χειρουργός να επιτύχει τη διατήρηση της μέγιστης λειτουργικότητας του οργάνου.
Αυτό, στην αντιμετώπιση των παθήσεων που αφορούν στους σιελογόνους αδένες, επιτεύχθηκε με τη σιαλενδοσκόπηση, κατά την οποία γίνεται ένας έλεγχος υπό άμεση όραση όλου του δικτύου των λεγόμενων εκφορητικών πόρων στους μεγάλους σιελογόνους αδένες. Για τον σκοπό αυτό, ημιεύκαμπτο ενδοσκόπιο εισάγεται στον εκφορητικό πόρο του αδένα και συνδέεται με σύστημα καταγραφής, που αποτελείται από κάμερα και μόνιτορ. Συνήθως γίνεται υπό τοπική αναισθησία, αφού προηγηθεί διαστολή στο στόμιο του πόρου, μέσω του οποίου εισάγεται το ενδοσκόπιο. Με το σύστημα πλύσης με φυσιολογικό ορό γίνεται διερεύνηση σε όλη τη διαδρομή για λίθους, στενώσεις, συμφύσεις, επιθήλια, όγκους και οποιασδήποτε αιτίας, που προκαλεί απόφραξη στη ροή του σάλιου. Υπάρχει δυνατότητα μέσω του αυλού του ενδοσκοπίου να αφαιρεθεί ο λίθος ή τα επιθήλια, να αντιμετωπιστούν συμφύσεις και να ληφθεί υλικό για βιοψία με ειδικές λαβίδες. Επιπλέον, είναι δυνατή και η ενδοσκοπική λιθοτριψία, με τη βοήθεια ινών λέιζερ διαμέσου των ενδοσκοπίου. Η συμβολή της σιαλενδοσκόπησης τόσο σε διαγνωστικό, όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο, σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται σωτήρια για τον σιελογόνο αδένα, που δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί.
15°
