Καρκίνος του πνεύμονα: Οι εξελίξεις στην έρευνα οδήγησαν στην ανοσοθεραπεία και στις στοχευμένες θεραπείες
Oκαρκίνος του πνεύμονα αποτελεί, με βάση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο. Ωστόσο, διανύουμε μια συναρπαστική περίοδο για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Οι συνεχείς εξελίξεις στην έρευνα, η εμβάθυνση στη βιολογία και το πώς ακριβώς «λειτουργεί» ο καρκίνος σε μοριακό επίπεδο οδήγησαν τα τελευταία χρόνια σε αλλαγή του θεραπευτικού χάρτη, με στόχο σταδιακά να μετατραπεί ο προχωρημένος καρκίνος σε μία χρόνια πάθηση επισημαίνει ο κ. Βασίλης ΡαμφίδηςMD, MSc, Παθολόγος-Ογκολόγος, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας, Διευθυντής ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ, Πανεπιστημιακός Συνεργάτης Γ' ΠΠ Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
Ανήκει, δηλαδή, στις κατηγορίες κακοηθών νεοπλασμάτων που οι ασθενείς έχουν επωφεληθεί σημαντικά από αυτές τις εξελίξεις. Μέχρι πριν μερικά χρόνια η πρόγνωση ήταν πολύ πτωχή και είχαμε φτάσει σε ένα επίπεδο που η χημειοθεραπεία δεν μπορούσε να προσφέρει κάτι παραπάνω. Η έρευνα λοιπόν εστίασε σε δύο θεραπευτικές κατευθύνσεις, στην ανοσοθεραπεία και στις στοχευμένες θεραπείες.
Τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της ανοσοθεραπείας
«Η ανοσοθεραπεία ουσιαστικά δεν στοχεύει τα καρκινικά κύτταρα, αλλά συντελεί στο να ενεργοποιήσει την άμυνα του οργανισμού, την οποία η κακοήθεια έχει “κοιμήσει”. Όταν η ανοσοθεραπεία καταφέρνει να κινητοποιήσει την άμυνα, τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Πλέον έχουμε αποτελέσματα που δείχνουν ότι άνω του 30% των ασθενών με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα είναι εν ζωή 5 χρόνια μετά τη διάγνωση. Υποψήφιοι για να λάβουν ανοσοθεραπεία είναι όλοι οι ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο πνεύμονα και η προσπάθειά μας εστιάζει στο να ανιχνεύσουμε ποιοι ακριβώς είναι εκείνοι που ωφελούνται τόσο πολύ, ώστε να αναπτυχθούν οι κατάλληλες στρατηγικές και να γίνει η ανοσοθεραπεία ακόμα πιο αποτελεσματική. Τα δεδομένα αυτά τα βλέπουμε και στην καθημερινότητά μας, έχοντας ασθενείς που διαγνώσθηκαν με καρκίνο χρόνια πριν και ζούνε σαν να μην έχουν καρκίνο. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω ότι η ανοσοθεραπεία αναζητά πλέον τη θέση της και στον πρώιμο καρκίνο του πνεύμονα και μάλιστα πριν το χειρουργείο με επίσης αποτελέσματα που φαίνεται να αλλάζουν τα δεδομένα που είχαμε μέχρι σήμερα», εξηγεί ο κ. Ραμφίδης.
Στοχευμένες θεραπείες - Όφελος
«Οι στοχευμένες θεραπείες αποτελούν την άλλη σημαντική εξέλιξη των τελευταίων ετών. Με τη βοήθεια της μοριακής βιολογίας διαπιστώσαμε ότι ορισμένοι τύποι καρκίνου φέρουν κάποια μετάλλαξη ή αντιμετάθεση, ένα μοριακό χαρακτηριστικό, δηλαδή, που έχει αποδειχθεί ότι είναι εκείνο που προάγει την καρκινογένεση. Οι θεραπείες αυτές στοχεύουν τις συγκεκριμένες μεταλλάξεις και αποτελούν πλέον πολύ σημαντικό όπλο για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Στον πνεύμονα έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα 8 διαφορετικά μοριακά χαρακτηριστικά για τα οποία έχουμε στοχευμένες θεραπείες. Αναφέρω το “μέχρι σήμερα”, διότι το θεραπευτικό περιβάλλον είναι εξαιρετικά δυναμικό και υπάρχουν συνεχείς εξελίξεις. Νέα φάρμακα που ακολουθούν αυτή τη στρατηγική ανακαλύπτονται κάθε έτος και για αυτό η συστηματική παρακολούθηση των εξελίξεων είναι επιτακτική. Η διαδικασία για να ανιχνευθούν, γίνεται με το υλικό της βιοψίας ή με αιμοληψία, το οποίο μελετάται σε εργαστήριο βιολογίας και με το αποτέλεσμα αποφασίζεται αν ο ασθενής μπορεί να λάβει ή όχι στοχευμένη θεραπεία. Η πιθανότητα να παρατηρηθεί ένα από αυτά τα μοριακά χαρακτηριστικά στο μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα είναι μικρή, αλλά αθροιστικά το ποσοστό των ασθενών που θα λάβουν τελικά στοχευμένη θεραπεία είναι περίπου 15%. Αν υπάρχουν αυτές οι μεταλλάξεις, πρέπει να εντοπιστούν. Ο λόγος είναι ότι με ορισμένες από τις στοχευμένες θεραπείες, το όφελος για τους ασθενείς είναι εξαιρετικά σημαντικό. Ενδεικτικά θα σας αναφέρω ότι σε περίπτωση που υπάρχει η EGFR μετάλλαξη άνω του 50% των ασθενών είναι εν ζωή 5 χρόνια από τη διάγνωση, ενώ στη περίπτωση του ALΚ, το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 60%», τονίζει ο ειδικός.
Οι θεραπείες εξελίσσονται, η πρόγνωση βελτιώνεται, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε την πρόληψη. Και η πρόληψη ξεκινάει με τη διακοπή του καπνίσματος, καθώς έχει φανεί ότι το κάπνισμα είναι συνυφασμένο με τον καρκίνο του πνεύμονα. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος που καπνίζει, θα εμφανίσει απαραίτητα κακοήθεια, αλλά επιδημιολογικά στοιχεία έχουν δείξει ότι η χρήση του τσιγάρου, είτε είναι απλό είτε ηλεκτρονικό, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα του καρκίνου πνεύμονα και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις όπως ο μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονα με πιο επιθετική μορφή. Για αυτόν τον λόγο, υπάρχει πλέον οδηγία από την Ευρωπαϊκή Ένωση να ενταχθεί στο εθνικό πρόγραμμα του προληπτικού ασυμπτωματικού ελέγχου (screening) των κρατών-μελών και ο καρκίνος του πνεύμονα, όπως συμβαίνει με τη μαστογραφία για τον καρκίνο του μαστού. Ο έλεγχος αυτός απευθύνεται σε άτομα που είναι καπνιστές ή πρώην καπνιστές, ηλικίας 50 έως 75 ετών, οι οποίοι θα πρέπει να υποβάλλονται μία φορά το χρόνο σε αξονική θώρακος με χαμηλή δόση ακτινοβολίας. Με την αξονική αυτή το ποσοστό να ανιχνευθεί ο καρκίνος του πνεύμονα σε τόσο αρχικό στάδιο, ώστε να μπορέσει να χειρουργηθεί, είναι άνω του 65%. Τα επιτεύγματα της επιστήμης και της έρευνας, όπως αυτά αντικατοπτρίζονται σε όλα τα σύγχρονα φάρμακα και τις νέες στρατηγικές, μας έχουν κάνει να μη φοβόμαστε τον καρκίνο του πνεύμονα.
