Η μέση διάρκεια επιβίωσης τον 20ό και τον 21ο αιώνα και οι αβάσιμες προσδοκίες για μια ζωή μέχρι τα 150 έτη.
Στη διάρκεια του 20ού αιώνα, στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, συνέβη κάτι πρωτόγνωρο στην ιστορία της ανθρωπότητας: η μέση διάρκεια επιβίωσης αυξήθηκε κατά 30 χρόνια φτάνοντας περίπου τα 78. Αυτό οφείλεται στην εντυπωσιακή ελάττωση της νεογνικής και βρεφικής θνησιμότητας, αλλά και στην ελάττωση, σχεδόν μηδενισμό, της θνησιμότητας νέων ατόμων από λοιμώδη νοσήματα. Κατά την διάρκεια της πρώτης εικοσαετίας του 21ου αιώνα το προσδόκιμο επιβίωσης αυξήθηκε περαιτέρω αλλά κυρίως αφορά τα άτομα άνω των 80 ετών: η πρόοδος της ιατρικής και άλλων επιστημών, μαζί με τις κοινωνικές αλλαγές βελτίωσαν σημαντικά την επιβίωση στις μεγάλες ηλικίες. Σήμερα, μια Γαλλίδα 80 ετών έχει μπροστά της, κατά μέσον όρο, άλλα 11 χρόνια ζωής δηλαδή 2 περισσότερα από ότι είχε το 2000.
Με βάση αυτά τα δεδομένα πολλές φωνές γύρω μας μάς λένε ότι δεν υπάρχει λόγος να μην κερδίσουμε άλλα 30 χρόνια στον 21ο αιώνα, αν όχι περισσότερα. Η πρόοδος της βιολογίας, της ιατρικής και άλλων συναφών επιστημών είναι σημαντικότερες σήμερα και θα είναι ακόμα σημαντικότερες αύριο: η επιστήμη θα μπορεί να κάνει σχεδόν τα πάντα από την γέννηση μέχρι τον θάνατο του των ζωντανών οργανισμών. Ως εκ τούτου, το να είσαι αιωνόβιος στο τέλος του 21ου αιώνα θα είναι ο κανόνας (το αντίστοιχο του σημερινού 75άρη) ενώ οι εξαιρέσεις μακροβιότητας του αύριο θα είναι άτομα μεταξύ 130 και 150 ετών ― ίσως μάλιστα 160 ή 170.
Θα σας απογοητεύσω. Αυτή η προσδοκία δεν είναι βάσιμη.
Στις 19 Απριλίου 2022 η Γιαπωνέζα Κane Τanaka απεβίωσε σε ηλικία 119 ετών και 108 ημερών. Γεννημένη στις 2 Ιανουαρίου 1903, η Κane Τanaka ήταν το γηραιότερο άτομο της υφηλίου για 1367 μέρες, μία εξαιρετικά μακρόχρονη διάρκεια για τα επιδημιολογικά δεδομένα. Πράγματι, ο τίτλος του γηραιότερου ανθρώπου ανανεώνεται πολύ συχνά: για παράδειγμα, κατά την περίοδο 2012-2018 (προτού αποδοθεί στην κυρία Τanaka), δέκα άτομα (9 γυναίκες και 1 άνδρας) βρέθηκαν διαδοχικά στη θέση του γηραιότερου ατόμου στον πλανήτη, με μέση διάρκεια θητείας μικρότερη από 200 μέρες έκαστος. Έτσι, η Κane Τanaka που παρέμεινε σχεδόν 4 χρόνια το γηραιότερο άτομο ξεπερνώντας τα 119 χρόνια διαβίωσης, θεωρείται εξαίρεση μακροζωίας, αν και υστερεί κατά πολύ της Γαλλίδας Jeanne Calment που απεβίωσε στις 4 Αυγούστου 1997 μετά από 122 χρόνια και 164 ημέρες ζωής. Η κυρία Calment, από την Νότια Γαλλία, υπήρξε το γηραιότερο άτομο για σχεδόν 10 χρόνια: από τον Ιανουάριο του 1988 μέχρι τον θάνατό της (3493 μέρες ακριβώς). Έτσι, από τις 4 Αυγούστου 1997 μέχρι σήμερα, δηλαδή για 25 χρόνια, το ρεκόρ μακροζωίας της Jeanne Calment δεν απειλήθηκε καν αφού κανείς δεν μπόρεσε να φτάσει στην ηλικία των 120 ετών. Η πιθανότητα για τη Γαλλίδα καλόγρια André, κατά κόσμον Lucile Randon ―που γεννήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 1904 και θεωρείται από τις 19 Απριλίου 2022 σε ηλικία 118 ετών και 68 ημερών το γηραιότερο άτομο στον κόσμο― να καταρρίψει το ρεκόρ της Jeanne Calment είναι μικρότερη από 1%. Για να το πετύχει αυτό θα πρέπει να είναι ακόμα εν ζωή στις 25 Ιουλίου 2026. Άρα, το ρεκόρ μακροζωίας της Jeanne Calment θα παραμείνει για τουλάχιστον 29 χρόνια αν και οι ειδικοί επιστήμονες επί του θέματος, οι δημογράφοι, μας λένε ότι πιθανότατα η Jeanne Calment θα διατηρήσει αυτό το μεταθανάτιο ρεκόρ τουλάχιστον μέχρι το 2050 δηλαδή περισσότερο από μισό αιώνα.
Πού θέλω να καταλήξω με όλα αυτά τα νούμερα και τις στατιστικές; Πρώτον, η εντυπωσιακή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης κυρίως στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα οφείλεται στην σημαντικότατη ελάττωση της πρόωρης θνησιμότητας· σχετίζεται πολύ λίγο με τη γήρανση. Από την δεκαετία του 1960 και μετά, όλο και περισσότερα άτομα ζουν σε πολύ προχωρημένες ηλικίες. Η Γαλλία π.χ. έχει σήμερα 30.000 αιωνόβιους, αριθμός 100 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με το 1955 (τότε ήταν μόνο 300!). Αντίθετα, το γηραιότερο άτομο σήμερα είναι 118 χρονών, μόλις 5 χρόνια περισσότερο από το γηραιότερο άτομο του 1955. Επομένως, η επιστημονική και κοινωνική πρόοδος επιτρέπει σήμερα και θα επιτρέπει ακόμη περισσότερο αύριο να έχουμε μεγαλύτερες πιθανότητες να ξεπεράσουμε τα 100. Παρά ταύτα, η πιθανότητα για έναν νέο που γεννήθηκε το 2000 να αναπνέει ακόμα 100 χρόνια αργότερα κυμαίνεται γύρω στο 1,5%. Η πιθανότητα να φτάσει ο σημερινός 20άρης τα 110 είναι περίπου 1 στο εκατομμύριο. Όσο για την κατάρριψη του ρεκόρ της Jeanne Calment θα πρέπει να υπολογίζει κανείς 1 πιθανότητα στα 2 δισεκατομμύρια. Και βέβαια όλα αυτά κάτω από τις καλύτερες συνθήκες, δηλαδή χωρίς να εγκλείουμε στο μαθηματικό μας μοντέλο κινδύνους που σχετίζονται με την παιδική παχυσαρκία, νέες πανδημίες, ραγδαίες κλιματικές αλλαγές, πυρηνικούς ή χημικούς πολέμους κλπ.
Καταλήγω στο εξής: προτείνω να αφήσουμε τη μυθολογία περί του σύγχρονου Μαθουσάλα στους transhumanists και τους δισεκατομμυριούχους των GAFA που τους χρηματοδοτούν. Οι σημερινοί «κουλ» δισεκατομμυριούχοι βλέπουν τον εαυτό τους στη θέση του βιβλικού πατριάρχη με προοπτική επιβίωσης 800 ετών και ετοιμάζονται να μπουν στην κιβωτό τους για να αποφύγουν τον συνωστισμό των αθανάτων. Αλλά το όραμά τους δεν πρόκειται να υλοποιηθεί. Όσο για μας τους κοινούς θνητούς, ας προσπαθήσουμε να προσφέρουμε ως κοινωνία και ως επιστήμη τις καλύτερες προϋποθέσεις για να γερνάμε με τις καλύτερες συνθήκες, χωρίς αποκλεισμούς, προκαταλήψεις και μιζέρια. Αυτός ο στόχος είναι εφικτός, αλλά ταυτοχρόνως εξαιρετικά δύσκολος αν οι κοινωνίες μας δεν βρουν την θέληση να καταβάλουν όλες τις απαραίτητες προσπάθειες. Πάντως, η εκπλήρωσή του είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους δείκτες πολιτισμού μιας χώρας.
