Στυλιανός Αντωναράκης: Βλέποντας την πανδημία να φεύγει

Η πανδημία του κορωνοϊού είναι μια σημαντική στιγμή στην ιστορία και την εμπειρία της ανθρωπότητας. Και όπως κάθε σημαντική στιγμή, έτσι και αυτή μας δίνει την ευκαιρία για ενδιαφέροντα συμπεράσματα και παρατηρήσεις. Το συνοπτικό κείμενο που ακολουθεί είναι η δίκη μου εκτίμηση για τον αντίκτυπο της πανδημίας στη θέση της επιστήμης στη ζωή μας. 

Η επιστήμη βρέθηκε στο κέντρο της προσοχής του πληθυσμού. Ερωτήσεις σαν: «Τι είναι επιστημονική γνώση; Πώς αποκτάται; Τι είναι επιστημονική έρευνα; Πώς οργανώνεται και χρηματοδοτείται;» μπήκαν στις καθημερινές συζητήσεις και στο δημόσιο διάλογο και αντικατέστησαν πλείστες άλλες ενασχολήσεις. 

Ο κάθε άνθρωπος κατάλαβε πως η επιστημονική γνώση και τεχνολογία δίνουν απαντήσεις στα προβλήματα υγείας, και πως δεν υπάρχει άλλη ελπίδα παρά μόνο αυτή της επιστημονικής αναζήτησης. Επιπλέον, ο κάθε άνθρωπος κατάλαβε πως η επιστήμη δεν έχει δόγματα, παρά μόνο υποθέσεις για επαλήθευση ή απόρριψη, πειράματα, δεδομένα, ανάλυση των παρατηρήσεων, αντιπαραθέσεις γνωμών και δεδομένων, συμπεράσματα που απορρέουν από την αντιπαράθεση, αναθεώρηση των συμπερασμάτων κάτω από το φως νέων δεδομένων.

Κατάλαβε ακόμα πως η επιστήμη προχωρά με την αίρεση, με τη συνεργασία αλλά και τον συναγωνισμό, με αμερόληπτη έκθεση και εξήγηση των δεδομένων, με την απέχθεια στις δοξασίες, με την ήρεμη εξέταση όλων των δεδομένων, με την αμφιβολία, με την αναζήτησή του λάθους, με την απόρριψη υποθέσεων, με την αναζήτηση της αποφυγής της μεροληψίας, με τη συνεχή διαμόρφωση και αναπροσαρμογή των υποθέσεων στηριγμένων στα διαρκώς αυξανόμενα δεδομένα. Κοντολογίς, η επιστημονική αρένα είναι συνάμα σύγκρουση και συνεργασία εγκεφάλων για την εξήγηση φαινομένων του φυσικού κόσμου που μπορούν να εξηγηθούν με την υπάρχουσα και εξελισσόμενη τεχνολογία.

Ένα μεγάλο μέρος της βιοϊατρικής κοινότητας στα ακαδημαϊκά και στη βιομηχανία έχει επικεντρωθεί στην έρευνα γύρω από το πρόβλημα του κορωνοϊού. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο για την αντιμετώπιση της λοίμωξης αυτής και έδωσε μέχρι τώρα πολλούς καρπούς. Κατανόηση της βιολογίας της λοίμωξης, ανάπτυξη διαγνωστικών δοκιμασιών για την αναγνώριση της λοίμωξης και της ανοσίας, ανάπτυξη διαφόρων εμβολίων για προφύλαξη, ανάπτυξη φαρμακευτικής και άλλης αγωγής για θεραπεία, μέτρα δημόσιας υγείας για τον περιορισμό της διάδοσης του ιού.

Όμως, όπως όλοι γνωρίζουμε, η λοίμωξη με τον κορωνοϊό είναι μόνο ένα μέρος της πληθώρας ασθενειών του είδους μας. Δυστυχώς η έρευνα για πολλές άλλες σοβαρές αρρώστιες όπως οι καρκίνοι, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι νευρολογικές διαταραχές και πλήθος άλλες, έχει επιβραδυνθεί ή έχει προσωρινά σταματήσει. Η κοινωνική πίεση για λύσεις στα δύσκολα αυτά προβλήματα υγείας έχει μειωθεί, όπως επίσης έχει μειωθεί και η πολιτική προτεραιότητα σε ό,τι αφορά την υγεία εκτός από τον κορωνοϊό. Ελπίζω ότι ένα από τα αποτελέσματα του εκτεταμένου εμβολιασμού για την τιθάσευση της πανδημίας θα είναι η εστίαση της επιστημονικής κοινότητας στα τόσα άλλα βιοϊατρικά προβλήματα. 

Ελπίζω η κοινωνία να μην ξεχάσει την επιστήμη μετά την τωρινή πανδημία.

Ελπίζω η κοινωνία να μην ξεχάσει την επιστήμη μετά την τωρινή πανδημία. Ελπίζω οι γονείς των παιδιών με διανοητική υστέρηση, η Ελεονώρα με την αδελφή της με καρκίνο στο πάγκρεας, η Δανάη με τον σύζυγο με σκλήρυνση κατά πλάκας, ο Φωκίων με τον φίλο του με νόσο του Αλτσχάιμερ, η Ισμήνη με τη συνάδελφό της με σχιζοφρένεια, ο Ορέστης με τον γιο του με σύνδρομο Ντάουν, η Κλεοπάτρα με τον φίλο της με νόσο του Πάρκινσον, όλοι αυτοί και αυτές να συνεχίσουν να πιέζουν τον κοινωνικό τους περίγυρο για περισσότερη έρευνα, περισσότερη χρηματοδότηση της επιστήμης, περισσότερη ελπίδα για θεραπείες.

Ελπίζω επίσης τα μέσα επικοινωνίας, μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης να συνεχίσουν να προβάλλουν την επιστήμη και τις δυσκολίες και επιτυχίες της σε όλους τους τομείς της υγείας. Ελπίζω οι πολιτικοί ηγέτες και εργάτες να συνεχίσουν να δίνουν προτεραιότητα στην επιστήμη που κάνει την καθημερινότητα υγιέστερη και με λιγότερο πόνο. Ελπίζω ο κάθε συνάνθρωπος με αίσθημα ευθύνης στο κοινωνικό σύνολο να διατηρήσει ζωντανή τη φλόγα της γνώσης και της έρευνας. 

---

*Ο Στυλιανός Αντωναράκης είναι Oμότιμος καθηγητής Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, μέλος της Ελβετικής Ακαδημίας Επιστημών, και πρώην πρόεδρος του διεθνούς οργανισμού Ανθρωπίνου Γονιδιώματος (HUGO).