Ογκολογία: Στοχευμένες θεραπείες και ανοσοθεραπεία

Είναι γεγονός το ότι η πρόοδος της Ιατρικής μεταμορφώνει τον τρόπο αντιμετώπισης του καρκίνου, βελτιώνοντας το προσδόκιμο ζωής ασθενών οι οποίοι μέχρι πριν από λίγα χρόνια θα είχαν περιορισμένο ορίζοντα. Στον πυρήνα των αλλαγών βρίσκεται η εξατομικευμένη Ιατρική και η γνώση πως κάθε ασθενής έχει τον δικό του, μοναδικό καρκίνο για τον οποίο χρειάζεται εξειδικευμένη θεραπεία.

Πάνω σε αυτή τη βάση κινείται η ιατρική έρευνα, με τις εξελίξεις στην Ογκολογία να είναι καταιγιστικές. Η ανάγνωση της βιολογίας του καρκίνου και η μοριακή ταυτοποίηση επέτρεψαν πριν από λίγα χρόνια στους επιστήμονες να βρουν τρόπους για να «αφυπνίζουν» το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να επιτίθεται στους καρκινικούς όγκους. Παράλληλα τα τελευταία 20 χρόνια αναπτύσσονται φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένους μοριακούς μηχανισμούς, σε όποιο είδος καρκινικού όγκου κι αν βρίσκονται.

Η εκθετική πρόοδος σε αυτές τις 2 ανεξάρτητες κατευθύνσεις άλλαξε την μορφή της Ογκολογίας. Η Ανοσοθεραπεία  επεκτείνεται σε συνεχώς ευρύτερο φάσμα ενδείξεων και οι στοχευμένες θεραπείες αναδεικνύουν πολύ μικρές υποομάδες ασθενών σε κάθε πάθηση που ωφελούνται από συνεχώς αναπτυσσόμενες στοχευμένες θεραπείες. Δημιουργούνται πλέον ενδείξεις που απευθύνονται σε συγκεκριμένα μοριακά χαρακτηριστικά ανεξαρτήτως του οργάνου προέλευσης και του ιστολογικού τύπου (tumoragnosticindications). Οι θεραπευτικές αυτές προσεγγίσεις είναι κατάλληλες για πολλούς, διαφορετικούς καρκίνους, η πρόγνωση των οποίων έχει πια αρχίσει να αλλάζει ριζικά.

Οι πρόοδοι σε αυτούς τους τομείς και η πολυπαραγοντική συνεργασία στην προσπάθεια αντιμετώπισης του καρκίνου βρέθηκαν πρόσφατα στο επίκεντρο της 8ης Διημερίδας Multidisciplinary Care Discussionsin Oncology (MDcON 2020), που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα.

«Η Ογκολογία είναι πλέον μία πολύ διαφορετική επιστήμη, απ' ό,τι παλαιότερα. Πολλές μορφές καρκίνου έχουν αλλάξει πρόσωπο, γιατί έχει αλλάξει ο τρόπος που προσεγγίζουμε τη νόσο», δήλωσε ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της Διημερίδας δρ Ηλίας Αθανασιάδης, Παθολόγος - Ογκολόγος, Διευθυντής, Ογκολογική Κλινική, Νοσοκομείο «Μητέρα», VisitingProfessor Ογκολογίας, NorthwesternUniversity, ΗΠΑ. «Η κλασική προσέγγιση ήταν να αναπτύσσουμε θεραπείες και να θέτουμε νέες ενδείξεις για τις διάφορες μορφές καρκίνου, αναλόγως με την προέλευσή τους από συγκεκριμένο όργανο. Σήμερα, γνωρίζουμε πως οι καρκίνοι που προέρχονται από ένα όργανο είναι στην πραγματικότητα ένα σύνολο από διαφορετικά νοσήματα που χρειάζονται διαφορετικές θεραπείες. Γνωρίζουμε επίσης πως αν στοχεύουμε συγκεκριμένα μοριακά χαρακτηριστικά των όγκων, μπορούμε να τους καταπολεμήσουμε. Ανακαλύπτουμε ολοένα περισσότερα τέτοιου είδους χαρακτηριστικά (βιοδείκτες) και μάλιστα έχουμε τις πρώτες εγκρίσεις φαρμάκων με βάση αυτούς ακριβώς τους βιοδείκτες».

Οι εξελίξεις αυτές δεν σημαίνουν πως αλλάζουν οι κανόνες στην Ογκολογία, αλλά ότι λαμβάνονται ξεχωριστές αποφάσεις για κάθε ασθενή, εντοπίζονται οι πιθανοί στόχοι του καρκινικού όγκου του και χορηγείται το ειδικό φάρμακο γι' αυτούς. «Είναι ένα εντελώς καινούργιο μοντέλο στην Ογκολογία, τελείως διαφορετικό από αυτό που ακολουθούσαμε πριν από δέκα χρόνια», υπογραμμίζει ο κ. Αθανασιάδης. 

Η απόλυτη εξατομίκευση και η διαφορετικότητα κάθε όγκου από τον άλλο, αποτέλεσαν την κεντρική ιδέα του Συνεδρίου. Ο διακεκριμένος καθηγητής Ογκολογίας Μαστού στην Ιατρική Σχολή Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern William J. Gradishar, μίλησε για την ανάπτυξη της Ιατρικής Ακριβείας (PrecisionMedicine) στην αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και τις προοπτικές για το μέλλον. Όπως είπε, έχουν υπάρξει σημαντικές εξελίξεις, με έγκριση ανοσοθεραπείας για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού και νέα φάρμακα για τους όγκους με θετικό HER2. Επιπλέον, τόσο για τους μεταστατικούς όσο και για τους πρώιμους ορμονοεξαρτώμενους όγκους του μαστού αναπτύχθηκαν νέες στοχευμένες θεραπείες της οικογένειας των αναστολέων του CDK4 και CDK6. Όλες αυτές οι εξελίξεις προσφέρουν στις ασθενείς καλύτερη επιβίωση και με καλύτερη ποιότητα ζωής.

Αντίστοιχα, ο κ. Χρήστος Τουμπανάκης, MD, PhD, FRCP, AGAF, FEBGH, Consultant στη Γαστρεντερολογία & τους Νευροενδοκρινείς Όγκους, Ομότιμος Αναπληρωτής Καθηγητής στο University College London, εξήγησε πως οι αναστολείς του PARP μπορεί να συμβάλλουν στην καλύτερη αντιμετώπιση των νευροενδοκρινών όγκων. Οι νευροενδοκρινείς όγκοι είναι μία σπάνια και ετερογενής ομάδα νεοπλασμάτων, που αναπτύσσονται με βραδύ ρυθμό και συχνά διαγιγνώσκονται αργά στην πορεία της νόσου, όταν πια είναι τοπικά προχωρημένοι ή μεταστατικοί. H επιλογή της ακολουθίας των θεραπειών και οι επί μέρους αποφάσεις αποτελούν έργο μιας συγκροτημένης ομάδας ειδικών και οι νευροενδοκρινικοί όγκοι αποτελούν μοντέλο σε αυτή την κατεύθυνση.

Συζητήθηκαν επίσης οι εξαιρετικές επιτυχίες στους γυναικολογικούς καρκίνους. Ειδικά στον καρκίνο της ωοθήκης οι εντυπωσιακές εξελίξεις αφορούν τους αναστολείς της PARP, που είναι μία ομάδα φαρμάκων που στοχεύουν αποτελεσματικά κατά κύριο λόγο τα κύτταρα που έχουν διαταραχή στον μηχανισμό επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA. Έχουν αλλάξει το τοπίο στον καρκίνο της ωοθήκης, ενώ παρουσιάζουν σημαντικά αποτελέσματα σε ασθενείς με άλλες διαγνώσεις, αλλά έχουν κοινό χαρακτηριστικό την αδυναμία διορθώσεως βλαβών του DNA. (Homologous Repair Deficiency, HRD).

Επιπλέον, τις νεότερες εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου του ουροθηλίου παρουσίασε ο αναπληρωτής καθηγητής Πέτρος Γρίβας, MD, Κλινικός Διευθυντής του Προγράμματος Ουρογεννητικών Καρκίνων στον Τομέα Ογκολογίας του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, Αναπληρωματικό Μέλος του Τομέα Κλινικής Έρευνας στο Κέντρο Έρευνας του Καρκίνου FredHutchinson, στις ΗΠΑ.

Στη διάρκεια του συνεδρίου παρουσιάστηκαν επίσης οι σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα, οι νεότερες εξελίξεις στον τομέα της Ανοσοθεραπείας και η σταδιακή επέκταση των ενδείξεών της σε ολοένα περισσότερους πάσχοντες από κακοήθειες, αλλά και οι κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση των ογκολογικών ασθενών στην εποχή της πανδημίας. Παρουσιάσθηκαν επίσης καινοτόμες χειρουργικές στρατηγικές και μέθοδοι για την αντιμετώπιση των κακοηθών όγκων του πεπτικού και του πνεύμονα.

Στο συνέδριο τονίστηκε ιδιαίτερα η σημασία που έχει να αντιμετωπίζεται ο καρκίνος από διεπιστημονική ομάδα. Στην ομάδα αυτή συμμετέχουν ο παθολόγος-ογκολόγος, ο χειρουργός - ογκολόγος, ο ακτινοθεραπευτής- ογκολόγος, ο παθολογοανατόμος, ο ακτινοδιαγνώστης  και γιατροί πολλών άλλων ειδικοτήτων.  Όπως τονίστηκε αυτό είναι απαραίτητο διότι ο καρκίνος είναι μία πολυπαραγοντική ασθένεια, με πολλές εκφάνσεις και ανάγκες, που απαιτεί πολυεπίπεδη αντιμετώπιση.

Η 8η Διημερίδα Multidisciplinary Care Discussionsin Oncology διοργανώθηκε από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την αποκατάσταση του μαστού «Λωτός», σε συνεργασία με την Ογκολογική Κλινική του Νοσοκομείου «ΜΗΤΕΡΑ». Πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας αλλά μεταδόθηκε και με livestreaming, το οποίο παρακολούθησαν περισσότεροι από 320 επαγγελματίες Υγείας, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές απ' όλη τη χώρα αλλά και από το εξωτερικό. Μετά το πέρας της χορηγήθηκαν μόρια Συνεχιζόμενης Ιατρικής Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα κριτήρια της EACCME-UEMS.