Οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από το πως μεγάλωσε και αν έχει καλή δουλειά, ικανοποιητικό εισόδημα, υποστηρικτικό περιβάλλον, μπορεί να εκδηλώσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, από μια κρίση πανικού ή φοβία έως σοβαρή κατάθλιψη.
«Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν κάνουν διακρίσεις. Οποιοσδήποτε μπορεί να τα εκδηλώσει», λέει ο νευρολόγος-ψυχίατρος Δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης, διδάσκων Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Paris V, στη Γαλλία. «Μάλιστα είναι πιο συχνά από πολλά σοβαρά σωματικά νοσήματα, ενώ κοστίζουν εκατομμύρια ζωές ετησίως».
Διεθνείς στατιστικές, λ.χ., δείχνουν ότι σε όλο τον κόσμο οι γυναίκες που πεθαίνουν από προβλήματα ψυχικής υγείας είναι περισσότερες από εκείνες που πεθαίνουν από προβλήματα που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Στην πραγματικότητα, οι παγκόσμιοι ετήσιοι θάνατοι από αυτοκτονία (φθάνουν το 1 εκατομμύριο), είναι σχεδόν τριπλάσιοι από τον αριθμό των μητρικών θανάτων (είναι σχεδόν 360.000 και καταγράφονται κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες).
Ωστόσο, τόσο σε επίπεδο πολιτικών όσο και σε επίπεδο επενδύσεων, πολύ περισσότερα χρήματα και προσοχή δίνονται στις έρευνες και τις δράσεις πρόληψης που αφορούν την υγεία των γυναικών, παρά σε εκείνες που αφορούν την ψυχική υγεία.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
«Είναι γεγονός ότι σε πολλές χώρες της Ασίας, όπως η Ινδία και η Κίνα, οι αυτοκτονίες βρίσκονται στην ίδια θέση με τη μητρική θνησιμότητα (αν όχι σε υψηλότερη) ως αιτία θανάτου των νεαρών γυναικών», λέει ο κ. Δέγλερης. «Εντούτοις ούτε κατά διάνοια λαμβάνουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας την προσοχή και τους πόρους που θα έπρεπε, ώστε να αυξηθεί η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η αντιμετώπισή τους. Το γιατί συμβαίνει αυτό, δεν είναι εύκολο να εξηγηθεί».
Ο κ. Δέγλερης εκτιμά ότι μία παράμετρος που παίζει ρόλο είναι το κοινωνικό στίγμα που περιβάλλει την ψυχική υγεία. «Πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να θεωρούν τα ψυχικά νοσήματα ως ένδειξη αδυναμίας ή ως ελάττωμα του χαρακτήρα», λέει. «Άλλοι πάλι θεωρούν υπεύθυνους τους ψυχικώς πάσχοντες γι’ αυτό που τους συμβαίνει».
Η τάση αυτή είναι η αιτία που αρκετά συχνά οι ψυχικώς πάσχοντες πέφτουν θύματα κακοποίησης και εκφοβισμού, προσθέτει. «Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο (ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες αλλά όχι μόνο) να δένονται με αλυσίδες οι ψυχικώς πάσχοντες, να απομονώνονται από τον κόσμο ή να τους κακομεταχειρίζονται ακόμα και μέσα σε ιδρύματα. Όταν αντιμετωπίζει τέτοιου είδους μεταχείριση ένας πάσχων από χρόνιο πρόβλημα σωματικής υγείας, αυτομάτως γίνεται παγκόσμιο θέμα με πολύ αρνητικές κριτικές, αλλά η αντιμετώπιση είναι σαφώς ηπιότερη όταν ο ασθενής έχει αρρώστια της ψυχής».
Ρόλο μπορεί επίσης να παίζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει εύκολη θεραπεία για τις ψυχικές νόσους, ούτε μοιάζει εφικτό να βρεθεί. «Από τα προβλήματα της ψυχικής υγείας, μακράν τα πιο συχνά είναι η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές στις οποίες ανήκουν, μεταξύ άλλων, οι κρίσεις πανικού και οι φοβίες», εξηγεί ο κ. Δέγλερης. «Για την αντιμετώπισή τους έχουμε φάρμακα και ψυχολογικές θεραπείες, αλλά απαιτείται χρόνος και προσπάθεια για να αποδώσουν. Δυστυχώς δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις στην ψυχική υγεία».
Ανεξάρτητα από το αν η ανθρωπότητα υποτιμά ή όχι την ψυχική υγεία, όποιος έχει συμπτώματα ψυχικής νόσου είναι σημαντικό να ζητά την βοήθεια ενός ειδικού, τονίζει ο κ. Δέγλερης.
«Το να ζει ένας άνθρωπος μία πλήρη, παραγωγική ζωή δεν εξαρτάται μόνο από αυτό που εκλαμβάνει ως σωματική υγεία», λέει. «Η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική και δεν πρέπει να την αγνοούμε. Είτε λοιπόν κάποιος έχει συμπτώματα που επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, είτε τη συμπεριφορά του, καλό είναι να το λέει σε έναν ειδικό στην ψυχική υγεία, παραμερίζοντας αναστολές, αισθήματα ντροπής ή ακόμα και φόβους που ενδεχομένως του γεννούν αυτά τα συμπτώματα».
Τα οφέλη
Αυτό είναι σημαντικό διότι η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση σχετίζονται με:
1. Καλύτερη σωματική υγεία. Ψυχή και σώμα είναι αλληλένδετα. Όπως ακριβώς τα σωματικά προβλήματα επηρεάζουν την ψυχική διάθεση, έτσι και τα ψυχικά νοσήματα μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την σωματική υγεία (π.χ. εμποδίζοντας τον ύπνο ή μειώνοντας τη λειτουργία του ανοσοποιητικού). Όταν, εξάλλου, κάποιος έχει ταυτοχρόνως σωματικό και ψυχικό πρόβλημα, η αντιμετώπιση του ψυχικού μπορεί να αμβλύνει και το σωματικό. Για παράδειγμα, μελέτες έχουν δείξει ότι η θεραπεία της κατάθλιψης σε ασθενείς με αρθρίτιδα, οδηγεί σε μειωμένο πόνο στις αρθρώσεις και καλύτερη γενική υγεία.
2. Βελτιωμένη παραγωγικότητα και οικονομική σταθερότητα. Τα αθεράπευτα προβλήματα ψυχικής υγείας αποτελούν κύρια αιτία μειωμένης παραγωγικότητας, απουσίας από την εργασία και οικονομικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, το 2012 μελέτη του Νορβηγικού Ινστιτούτου Δημοσίας Υγείας έδειξε ότι οι πάσχοντες από αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη έχουν αυξημένες πιθανότητες να παίρνουν αλλεπάλληλες, πολυήμερες αναρρωτικές άδειες. Άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό American Journal of Psychiatry έδειξε ότι οι πάσχοντες από σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν τουλάχιστον 40% χαμηλότερο εισόδημα. Και μια αμερικανική έρευνα έδειξε ότι οι πάσχοντες από αθεράπευτα ψυχιατρικά προβλήματα αποτελούν το ένα τρίτο των αστέγων.
3. Καλύτερη πρόγνωση. Όπως ισχύει για τα σωματικά νοσήματα, έτσι και τα ψυχικά προβλήματα αντιμετωπίζονται καλύτερα όταν γίνεται νωρίς η διάγνωση και αρχίζει εγκαίρως η θεραπεία. Και αυτό δεν αφορά μόνο το πως θα νιώθει ο ίδιος ο ασθενής, αλλά και την πρόληψη και αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών που συνήθως έχουν τα ψυχικά προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις (κοινωνικές, προσωπικές, επαγγελματικές).
4. Μακροζωία με καλή ποιότητα ζωής. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2012 στο ιατρικό περιοδικό British Medical Journal, όσοι πάσχουν από έστω και ήπιο πρόβλημα ψυχικής υγείας μπορεί να έχουν μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης. Όσοι, όμως, έχουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας (π.χ. μείζονα κατάθλιψη, σοβαρή αγχώδη διαταραχή) διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο πρόωρου θανάτου σε σύγκριση με τους ψυχικώς υγιείς συνομηλίκους τους. Η συχνότερη, δε, αιτία πρόωρου θανάτου είναι τα καρδιολογικά προβλήματα.
8°
