Ο δημόσιος κόσμος του φαγητού και της μαγειρικής είναι γεμάτος από εμμονές. Κοντινές φωτογραφίες με 41 μοίρες γωνία, φρεσκάδα, chef που πρόκειται σύντομα να αλλάξουν τον κόσμο, τρούφες από την Αφρικανική Σαχάρα και κυρίως top 10 λίστες. Με το καλύτερο κρέας, τον καλύτερο αριστερόχειρα μανάβη και τον πιο sexy μάγειρα κάτω των 25. Για κάποιο λόγο όσοι ασχολούμαστε με το φαγητό νιώθουμε αυτή την ανεξήγητη τις περισσότερες φορές ανάγκη να πειθαρχήσουμε τις ορέξεις και τα πάθη μας απέναντι στο φαγητό δημιουργώντας μια λογική της απόλαυσης πίσω από τις αποφάσεις μας.
Τι καλύτερο βέβαια σε αυτές τις περιπτώσεις από μια λίστα με αρίθμηση που μπορεί να περιλαμβάνει από δέκα μέχρι εκατό, μερικές φορές, στοιχεία. Όλοι μας έχουμε κάποια στιγμή στήσει μια τέτοια λίστα, ή έχουμε κρατήσει σαν ιερό κείμενο ένα βιβλίο, όπως ο οδηγός Michelin που κατατάσσει τα εστιατόρια όλης της γης σχεδόν, με βάση κάποια δικά του κριτήρια. Τα παραδείγματα είναι ατελείωτα.
Πάντα οι λίστες τρομοκρατούσαν τον ακατάστατο νου μου, γιατί σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις εξέφραζαν ένα έντονο στοιχείο αυταρχισμού και αυθαιρεσίας στις επιλογές τους. Αυτό με την σειρά του προσέδιδε ένα στοιχείο "ηθικής" υπόστασης στην κάθε λίστα, που κατά συνέπεια με γέμιζε με απροσδιόριστες συνήθως ενοχές. Όμως ο χώρος του φαγητού είναι ένας χώρος που δεν υπάρχει έξω από τις ενοχές, ειδικά στην εποχή μας, γιατί τελικά μάλλον δεν είμαστε αυτό που τρώμε, αλλά τρώμε αυτό που είμαστε.
Όλοι μας έχουμε την ανάγκη, -συνήθως αυτή εμφανίζεται μόλις πέσουμε να κοιμηθούμε το βράδυ-, να δημιουργήσουμε έναν ελεγχόμενο μικρόκοσμο γύρω μας φτιαγμένο από λίστες. Πιθανά πρόκειται για μια προσπάθεια οργάνωσης της σκέψης και της ζωής μας που έχει αρχίσει να γίνεται ανεξέλεγκτη, αλλά αυτό από μόνο του δεν σημαίνει και κάτι γιατί οι λίστες, η ανάγκη τους και η θεωρητική τους υποστήριξη είναι ένα πανάρχαιο φαινόμενο.
Από την ίδια τη γλώσσα και τα λεξικά της μέχρι την επιστήμη και την λογοτεχνία, οι λίστες μας καθησυχάζουν και την ίδια στιγμή καταπιέζουν τη σκέψη μας. Ίσως πρόκειται για μια προσπάθεια να ελέγξουμε το φόβο που μας δημιουργεί το ανεξέλεγκτο άπειρο της σκέψης και της ζωής μας, ή ίσως όπως έλεγε και ο Ουμπέρτο Έκο, ο σύγχρονος θεωρητικός της ιδέας της λίστας, να πρόκειται για μια απέλπιδα προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε την ιδέα του ορίου, δηλαδή του θανάτου, μέσα από την ατελείωτη δυνατότητα της ιδέας της λίστας. Γιατί η αλήθεια είναι ότι οι λίστες δεν έχουν αρχή και τέλος, παρά μόνο την αρχή ή το τέλος της προηγούμενης ή της επόμενης λίστας.
Κάπως έτσι η γαστρονομική μου φαντασία, ή μάλλον φαντασίωση και διαστροφή, άρχισε να προσπαθεί να ταυτοποιήσει και να επεξεργαστεί όλες αυτές τις λίστες που δημιουργούνται στο χώρο της μαγειρικής, όπως “οι 10 καλύτερες πίτσες”, τα “10 καλύτερα κρασιά”, “οι 10 καλύτερες μπουγάτσες” κλπ., γιατί το θεώρησα εν μέρει θεραπευτικό. Όμως η προσπάθεια αντικειμενικά άρχισε να ξεστρατίζει γιατί οι λίστες από τη φύση τους δημιουργούν την ανάγκη της παρουσίας και του διαβόλου, δηλαδή της παρουσίας των ανθρώπων που θα δημιουργήσουν και θα νομιμοποιήσουν τον κατάλογο.
Όμως η παρουσία του 'διαβόλου' είναι και λίγο αναρχική από τη φύση της και μπορεί εύκολα ή μάλλον τυχαία να προκαλέσει και απελευθερωτικά φαινόμενα. Για φανταστείτε τη λίστα που δημιουργεί ή Google για παράδειγμα, κάθε φορά που κάνουμε κάποιο search. Γεμίζει, μέσα στην κανονικότητά της, τις πιθανότητές μας με εκπλήξεις που μπορεί να είναι απελευθερωτικές.
Έτσι οι λίστες με τα “10 καλύτερα” στο χώρο του φαγητού, θα μπορούσαν να πάρουν τέτοιες διαστάσεις, απελευθερωτικές. Για παράδειγμα θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί την Θεία Μετάληψη σαν γαστριμαργική εμπειρία, που στην πραγματικότητα και σύμφωνα με τον Χριστιανισμό είναι η υπέρτατη, και να δημιουργήσει μια λίστα με την καλύτερη γευστικά Θεία Μετάληψη στις εκκλησίες της Αθήνας και τους ιερείς σαν τους chef διαμεσολαβητές του σώματος και αίματος του Χριστού.
Μια άλλη τέτοια λίστα θα ήταν τα “10 πιο γευστικά μητρικά γάλατα”, οι “10 οδοντόπαστες με την καλύτερη γεύση” ή “τα 10 πιο γευστικά συντηρητικά στο φαγητό μας”. Οι πιθανότητες είναι ατελείωτες αλλά σε πολλές περιπτώσεις θεμελιακές για την κατανόηση της γεύσης και πως αυτή θεσμοποιείται στην κοινωνία μας. Για παράδειγμα στο ερώτημα αν ο φόβος έχει γεύση, θα μπορούσαμε να έχουμε μια λίστα με τα “10 περισσότερο γευστικά φάρμακα για τον καρκίνο”, τα “10 πιο γευστικά μενού για μελλοθάνατους”, ή “τα 10 γευστικότερα σκουπίδια για ανθρώπους που ζουν στο δρόμο”.
Μια άλλη πιθανότητα, ειδικά αν παίρναμε στα σοβαρά την ιδέα του Ντεριντά ότι στην πρακτική του φαγητού καταναλώνουμε αλλά ταυτόχρονα καταναλωνόμαστε, θα μπορούσαμε να έχουμε και μια λίστα με τα “τα 10 καλύτερα ανθρωποφαγικά γεύματα στην ιστορία”, ή μιας και είμαστε στο χώρο του Ντεριντά θα μπορούσαμε να έχουμε και μια λίστα με τις “10 πιο αηδιαστικές γεύσεις για το 2014” γιατί στο συντακτικό και την γραμματική του φαγητού η αηδία είναι συμπληρωματικό στοιχείο στην “όρεξη”, δηλαδή την κατανάλωση του άλλου.
Πάντα μου ήθελα να γράψω ένα βιβλίο με συνταγές για μυθικά ζώα και “υπάρξεις”. Το απόλυτο βιβλίο μαγειρικής με γεύσεις που μπορούν να αναπαραχθούν στην στοματική κοιλότητα περνώντας πρώτα από το μυαλό και όχι από το στομάχι, κάτι σαν ένα “Μπορχικό” γεύμα που ποτέ δεν έγινε, έναν Μυστικό Δείπνο της μυθιστορίας. 'Η ακόμη καλύτερα θα μπορούσε να είναι μια λίστα με τα “10 καλύτερα πιάτα από γεύσεις που ποτέ δεν γευτήκαμε”. Άγγελοι τραγανοί με σπιτική μαγιονέζα, ή δικέφαλοι αετοί με κάρυ,(πρέπει το πιάτο να είναι κίτρινο), και Τ-Bone από κένταυρο με πατατούλες στον ατμό.
Λέγεται και γράφεται πως το φαγητό μετατρέπεται σε μια συνολική εμπειρία μέσα από πολλές συμπληρωματικές στη γεύση αισθητικές παρεμβάσεις όπως το χρώμα, η δομή ενός πιάτου, το σκεύος του πιάτου καθεαυτό, οι διάφοροι ήχοι κατά τη διάρκεια του γεύματος κλπ. Σε αυτή την περίπτωση θα ήταν βοηθητικό να είχαμε και κάποιες λίστες για τυφλούς ή κωφάλαλους συνανθρώπους μας έτσι ώστε να νομιμοποιούσαμε την αισθητικοποίηση του γεύματός μας, μέσα από μια πολύπλοκη εμπορευματοποίηση μιας καθημερινής μας απόλαυσης.
15°
