Η ιστορία του φαγητού είναι γεμάτη «κόντρες» ανάμεσα στο καθημερινό μας γεύμα και την ηθική μας. Μια σχέση άγχους με θρησκευτικές σχεδόν προεκτάσεις που σε οδηγούν να αντιμετωπίζεις, για όλους τους λάθος λόγους το φαγητό σαν κακό φάρμακο ή ακόμα και σαν θάνατο. Μια νεοφοβία που συνδέει την γαστριμαργική απόλαυση με το φόβο.
Αν ξεπεράσει κανείς κλισέ του τύπου “είμαστε αυτό που τρώμε”, θα συνειδητοποιήσει εύκολα πως η σχέση μας με το καθημερινό μας φαγητό και την διατροφή γενικότερα, είναι μια συνεχής εναλλαγή κρίσεων, φοβίας και βουλιμίας η οποία καθημερινά αποκτά και μεγαλύτερη ένταση με χαρακτηριστικά σχιζοφρένειας. Μια αντινομία ανάμεσα στην απόλαυση και την πραγματικότητα, η οποία συνεχώς γίνεται χειρότερη γιατί έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε και να γευόμαστε τις τροφές μέσα από ένα πολύ πιο πολύπλοκο απ’ όσο φανταζόμαστε σύστημα. Κάτι σαν αστυνομία του φαγητού, σε ένα φουτουριστικό διατροφικό-δικτατορικό καθεστώς το οποίο διοικείται από κακάσχημους και αδύνατους διατροφολόγους αξιωματικούς.
Οι σκέψεις αυτές ήρθαν στο νου μου καθώς έτρωγα το αγαπημένο μου “δεκατιανό”, αποτελούμενο από τρία κρουασάν βουτύρου και διάβαζα στο internet ένα κομμάτι στο κυριακάτικο περιοδικό των N.Y. Times για την επανεμφάνιση του βουτύρου (ύστερα από χρόνων κυνηγητό) στα καλύτερα εστιατόρια και στις συνταγές των πιο γνωστών sites. Βέβαια σήμερα είναι το βούτυρο χτες ήταν τα αβγά και τα καπνιστά χοιρινά, τα σουβλάκια, τα “κρεατάδικα” και κάθε τι που η αστυνομία της γεύσης θεωρεί κατά καιρούς καταστροφικό. Την ίδια στιγμή που η διατροφική καθημερινότητά μας κατακλύζεται από την κουλτούρα του λίπους, τα supermarkets κατακλύζονται από fat free φαγητά, τα media προσπαθούν να μας πείσουν ότι το σώμα μας πρέπει να έχει συγκεκριμένο σχήμα, και οι μισοί φίλοι μου πάσχουν ξαφνικά από δυσανεξία στην γλουτένη. Ναι η γλουτένη μπορεί να σε σκοτώσει, επίσης και οι τομάτες -όπως έμαθαν πρόσφατα οι Αμερικάνοι-, το ίδιο και το γάλα, -όπως έμαθαν πρόσφατα οι Κινέζοι-, το μοσχαρίσιο κρέας, και σχεδόν τα πάντα που μπορούν να καταναλωθούν.
Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν αυτή την σχέση φόβου και αστυνόμευσης με το καθημερινό μας φαγητό: Η σχεδόν απόλυτη εκβιομηχάνιση της παραγωγής των πρώτων υλών με αποτέλεσμα να μην έχουμε άμεση αντίληψη της προέλευσης του φαγητού μας. Αυτό σημαίνει ότι η καθημερινή διατροφική μας διαδικασία εμπεριέχει αντικειμενικά ένα ρίσκο που δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Μπορούμε να μην βγούμε από το σπίτι μια μέρα εξαιτίας του φόβου να μην πάθουμε κάτι, αλλά δεν μπορούμε να μην «φάμε». Ή όταν γίνει και αυτό θέμα διαπραγμάτευσης, έχουμε μια σειρά από άλλα προβλήματα που εμφανίζονται με μια σειρά από διατροφικές διαταραχές που μαστίζουν την κοινωνία μας σε όλες τις ηλικίες (ιατρικά-σωματικά). Με άλλα λόγια, η απλή λογική για παράδειγμα του ότι «πρέπει να βάλω στην δίαιτά μου μερικά λαχανικά», καταλήγει σε μια απόλυτα καταπιεστική σχέση, όπου τα λαχανικά από μικρό μέρος της δίαιτας, μετατρέπονται στην μοναδική διατροφική πηγή, η οποία με την σειρά της επειδή δεν μπορεί αντικειμενικά να σταθεί απέναντι στα υπερβολικά κριτήρια που εμείς έχουμε θέσει μετατρέπεται σε διατροφή-ιδέα, δηλαδή σε μη τροφή.
Η σχέση μας με το φαγητό ήταν πάντα αντικείμενο κριτικής, χιούμορ, σεβασμού, απέχθειας και εξαναγκασμού/ αποκλεισμού. Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα όπου η εξουσία απέκλειε για πολλούς και διάφορους λόγους συγκεκριμένα φαγητά αλλά και κουζίνες, από την καθημερινότητα.
Το μήλο είχε, -για τους γνωστούς λόγους με τον Αδάμ και την Εύα,- μεγάλο μερίδιο στην ιστορία αυτών των απαγορεύσεων, όπως και η μελιτζάνα ή η τομάτα (που η κατανάλωσή τους πιθανόν να σε οδηγήσει στην τρέλα ή και στον έκλυτο βίο). Το ίδιο συνέβηκε με ολόκληρα πολιτισμικά συστήματα, όπως όταν οι Ισπανοί καθολικοί τον Μεσαίωνα απαγόρευαν κάθε σχέση και πρακτική που σχετίζονταν με την εβραϊκή μαγειρική. Την ίδια στιγμή, κάποια άλλα στοιχεία του φαγητού αποτελούσαν αντικείμενο λατρείας και επιβράβευσης, τόσο από το κράτος όσο και από την θρησκεία, όπως το ψωμί, ή το σκόρδο που κρατά τα “κακά” πνεύματα σε απόσταση.
Κάθε φορά που βάζουμε κάτι στο στόμα μας, οι επιλογές που κάνουμε είναι, συνειδητά ή ασυνείδητα, γεμάτες με κοινωνικά μηνύματα, πολιτιστικές πρακτικές και πολιτική ιδεολογία. Η μασητική διαδικασία δεν αφορά απλά την κατανάλωση θερμίδων αλλά εμπεριέχει και την κατανάλωση γαστριμαργικών εμπειριών και με αυτή την έννοια καθώς τρώμε καταναλώνουμε ταυτόχρονα και μια σειρά από κώδικες και σύμβολα της κοινωνικής μας ύπαρξης.
Είτε το θέλουμε είτε όχι, το φαγητό ξέφυγε από το τραπέζι μας πολλά χρόνια πριν, και έγινε lifestyle μέσα από τις οικονομικές δραστηριότητες των εταιριών τροφίμων που από τη μία μετατρέπουν όλες τις πρώτες ύλες σε ένα μείγμα λίπους, αλατιού και ζάχαρης και από την άλλη παρουσιάζουν το αλάτι, τη ζάχαρη και τα λίπη σε non fat μορφή εγκλωβίζοντας την κατανάλωση μέσα από τα media και την αστυνομία της γεύσης. Έτσι η κυβέρνηση και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί το μοναδικό που έχουν να πουν είναι “τρώτε πολλά λαχανικά”, ώστε να εξαναγκαζόμαστε να παραγγέλνουμε πατάτες τηγανιτές.
14°
