75 χρόνια Formula 1: Μηχανές, πολιτισμός και ηθικά όρια στο μεγάλο Γκραν Πρι του πολιτισμού
Στις 13 Μαΐου 1950 ο Τζουζέπε Φαρίνα με την Alfa Romeo κερδίζει το πρώτο επίσημο Γκραν Πρι της Formula 1 στην πίστα του Silverstone, υπό την εποπτεία της Fédération Internationale de l'Automobile (FIA): Τού διεθνούς οργανισμού που διοικεί και οργανώνει τα πρωταθλήματα του μηχανοκίνητου αθλητισμού ενώ ταυτοχρόνως υπερασπίζεται τα συμφέροντα των οργανώσεων αυτοκινήτου, της αυτοκινητοβιομηχανίας και των χρηστών αυτοκινήτων, στους τομείς της οδικής ασφάλειας και της κυκλοφορίας. Ιδρύθηκε το 1904 και έχει έδρα στο Παρίσι.
Η Formula 1 είναι η πιο σπουδαία κατηγορία αγωνιστικών αυτοκινήτων και το όνομά της σχετίζεται με ένα «σύνολο κανόνων - φόρμουλα» που διέπουν το σχεδιασμό αυτών των αυτοκινήτων με ανοιχτούς τροχούς ενώ οι αγώνες, γνωστοί ως Γκραν Πρι, διεξάγονται σε πίστες που βρίσκονται σε όλο τον πλανήτη, από την αρχή της ανοίξεως έως την αρχή του χειμώνα. Οι κανόνες αλλάζουν ανά τριετία ή τετραετία έτσι ώστε, επανασχεδιάζοντας τα αυτοκίνητα, να διατηρείται ο ανταγωνισμός και να βελτιώνεται η τεχνολογική τους εξέλιξη. Αισίως, λοιπόν, ολοκληρώθηκαν 75 συναπτά έτη αγωνιστικής και τεχνολογικής παρουσίας μιας αθλητικής δραστηριότητας που μάλλον αποτελεί -κατά πολλούς τρόπους- την αιχμή του σύγχρονου πολιτισμού.
Σε τι συνίσταται, σε τι βασίζεται αυτός ο πολιτισμός; Σε μια εξατομικευμένη ανθρώπινη ύπαρξη που με τα επιτεύγματα της τεχνολογικής προόδου δημιουργεί ένα είδος παγκοσμίου κοινότητος με κοινά χαρακτηριστικά και κατά συνέπεια κοινές επιδιώξεις. Οι αγώνες επισκέπτονται ετησίως 20 διαφορετικές χώρες. Από την αρχή της υπάρξεώς τους έχουν λάβει χώρα σε 77 διαφορετικές πίστες σε όλο τον κόσμο.
Οι συμμετέχοντες δεν υπόκεινται σε περιορισμούς φύλου, φυλής ή γένους -παρόλο που η ενεργή γυναικεία παρουσία στους αγώνες είναι σπάνια. Μόνο πέντε γυναίκες έχουν αναμετρηθεί σε έναν αγώνα της Formula 1 σε επίπεδο πρωταθλήματος, και μόνο δύο από αυτές τα κατάφεραν: Η Μαρία Τερέζα ντε Φιλίπις οδήγησε τρία γκραν πρι της F1 το 1958.
Η Λέλα Λομπάρντι ξεκίνησε 12 γκραν πρι της F1 το 1975 και το 1976. Οι άλλες τρεις ήταν η Τζοβάνα Αμάτι [τρία γκραν πρι της F1 το 1992 - DNQ: Did Not Qualify (Δεν κατετάγη)], η Ντεζιρέ Γουίλσον (ένα γκραν πρι της F1 το 1980, DNQ) και η Ντιβίνα Γκάλικα (ένα γκραν πρι της F1 το 1976 και δύο γκραν πρι της F1 το 1978, DNQ).
Όμως η συμμετοχή δεν είναι απαγορευτική και αποτελεί στόχο της αμερικάνικης εταιρείας τηλεοπτικών μέσων, Media Liberty ή απλώς Liberty, του Τζον Σ. Μαλόουν. Αυτή είναι από το 2016 είναι η νέα ιδιοκτήτρια της Formula 1 δίνοντας μεγάλη ώθηση στην προβολή του αθλήματος μέσω των περιβόητων ντοκιμαντέρ του Netflix από το 2019.
Πέρα από τη σημαία τερματισμού: Η Formula 1 μέσα στον χρόνο
Η συνοπτική ιστορία της Formula 1 που ακολουθεί είναι ενδεικτική της αντίστοιχης προόδου του δυτικού πολιτισμού.
Η F1 έχει τις ρίζες της στα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα Γκραν Πρι της δεκαετίας του 1920 και 1930. Το Autodromo Nazionale Monza κατασκευάστηκε το 1922, σε –μόλις- 110 ημέρες και ήταν η τρίτη ειδικά κατασκευασμένη πίστα αγώνων στον κόσμο, μετά το Brooklands στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Indianapolis στις ΗΠΑ. Όπως και αυτές οι δύο πίστες, η αρχική της Monza διέθετε μια σειρά από κεκλιμένες καμπύλες (banked turns). Ο πρώτος αγώνας διεξήχθη στις 10 Σεπτεμβρίου 1922. Στο αρχικό ημερολόγιο της Formula 1 εντάχθηκε το 1950 και έκτοτε διοργανώνει το ιταλικό Γκραν Πρι κάθε χρόνο, με μια εξαίρεση το 1980.
Το 1946, η FIA (Fédération Internationale de l'Automobile) καθιέρωσε το πρότυπο «Formula One», με το πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Οδηγών να ξεκινά το 1950. Στις πρώτες δεκαετίες, κυριάρχησαν οι ομάδες Alfa Romeo, Ferrari, Maserati και Mercedes-Benz, με προεξάρχοντα οδηγό τον Αργεντίνο Χουάν Μανουέλ Φάντζιο, που κατέκτησε πέντε παγκόσμιους τίτλους τη δεκαετία του 1950, με τέσσερεις διαφορετικές ομάδες.
Την δεκαετία του 1960 εμφανίζονται μονοθέσια με κινητήρα στο πίσω μέρος και, αεροδυναμικώς μιλώντας, πιο αποδοτικά. Για την ακρίβεια ο πρώτος οδηγός με αεροτομή είναι ο πρωταθλητής Γκράχαμ Χιλ με την Lotus-Cosworth 49B το έτος 1968. Κυρίαρχες ομάδες είναι οι Lotus, BRM, Brabham. Είναι μια περίοδος μεγάλου ρίσκου και διχασμού.
Η Formula 1 χωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα. Στο ένα βρίσκονταν οι ομάδες «grandee», οι οποίες κατασκεύαζαν τόσο το πλαίσιο όσο και τον κινητήρα. Οι BRM, Matra, Alfa Romeo, Maserati, Honda. Η μεγαλύτερη όλων —η μεγαλύτερη από τους grandi costruttori— ήταν η Ferrari. Πράγματι, ο Έντσο Φερράρι ήταν αυτός που από την δεκαετία του 1950 είχε επινοήσει το μάλλον μυθώδες όνομα για το δεύτερο στρατόπεδο. Τους αποκαλούσε garagisti.
Συνήθως, οι βρετανικές ομάδες, οι garagistes, χρησιμοποιούσαν, από το 1968 και μετά, τον Ford Cosworth DFV, έναν ανταγωνιστικό κινητήρα που ήταν σχετικά φτηνός στην αγορά και εύκολο να βιδωθεί στο πίσω μέρος ενός αυτοκινήτου. Ό,τι έλειπε από τους garagistes σε χρηματοδότηση και καινοτομία στον κινητήρα το αναπλήρωναν με δημιουργικότητα και εφευρετικότητα. Εκείνη την εποχή, οι ομάδες διαπραγματεύονταν με τις επιμέρους πίστες για τα χρήματα εκκίνησης και τα χρηματικά έπαθλα. Δεν υπήρχαν χρήματα για το πρωτάθλημα. Ας πούμε ότι ήσουν η Brabham.
Πήγαινες στο Spa και έλεγες, «Θέλω 1.000 λίρες για την εκκίνηση», και μπορεί να σου απαντούσαν «Είμαστε διατεθειμένοι να σου δώσουμε μόνο 500 λίρες». Αυτό θα άφηνε τη Brabham σε αδύναμη θέση, επειδή κανείς δεν ερχόταν ειδικά για να τη δει, όπως γινόταν, ας πούμε, με τη Ferrari. Αυτό που συνήθιζαν να κάνουν οι «πίστες» ήταν να πληρώνουν πολύ τις μεγάλες ομάδες και να δίνουν τα ψίχουλα στους garagistes. Μαζί με τους Φρανκ Γουίλιαμς, Μαξ Μόσλι και Κόλιν Τσάπμαν, ο Μπέρνι Έκλεστοουν ίδρυσε την Ένωση Κατασκευαστών της Formula One.
Αυτό που έκανε η FOCA ήταν να δημιουργήσει ένα συνδικάτο των garagistes, το οποίο ανάγκασε τα κυκλώματα να τους πληρώσουν συλλογικά, αλλιώς δεν θα εμφανιζόταν κανένας τους. Αυτή η συνδικαλιστική συνθήκη έφτασε την Formula 1 εδώ που είναι σήμερα.
Τη δεκαετία του 1980 μπαίνουν στην εξίσωση οι κινητήρες Turbo και οι βρετανικές ομάδες της Mclaren και της Williams αποκτούν το όνομα που έχουν μέχρι σήμερα. Η McLaren MP4/1 είναι το πρώτο μονοθέσιο στην ιστορία της F1 που κατασκευάστηκε με monocoque σασί από ανθρακονήματα. Το ντεμπούτο του έγινε στο Γκραν Πρι της Αργεντινής το 1981 και αποτέλεσε ορόσημο για την τεχνολογική εξέλιξη του αθλήματος, καθώς η χρήση του ανθρακονήματος έγινε σταδιακά το πρότυπο για όλα τα μονοθέσια.
Προχωράμε σταθερά σε αγώνες και κοινωνίες με αυξημένο έλεγχο των μετρήσεων, της ασφαλείας και της προστασίας του περιβάλλοντος ή τουλάχιστον αυτός είναι ο προσανατολισμός. Η ηλεκτρονική τεχνολογία πλαισιώνει όχι μόνο την καταγραφή, ανατροφοδότηση και ανάλυση των μετρήσεων κινήσεως και αεροδυναμικής αλλά υπεισέρχεται δυναμικά στην κατασκευή και λειτουργία του κινητήρα, όπως θα δούμε με τη νέα χρονιά. Η ασφάλεια είναι το πρώτο μέλημα των διοργανωτών.
Οι κανονισμοί σχεδόν δεν επιτρέπουν τη σκέψη για αγωνιστική σκληρότητα. Το συνδικάτο των ομάδων διεκδικεί πλέον μεγάλο ποσοστό από τα έσοδα των τηλεοπτικών μεταδόσεων και των εισιτηρίων. Οι υπολογιστικοί προσομοιωτές αεροδυναμικής έχουν αφαιρέσει κατά πολύ την ανθρώπινη δημιουργικότητα. Οι αγώνες, όπως και οι ζωές μας, τείνουν σε μία ακραία αφαίρεση του πνεύματος, στο πλαίσιο της πληροφορικής μηχανοποίησης.
Μέγιστο πλήθος πληροφοριών που συνδυάζονται έτσι ώστε να παρέχουν μηχανικά αποτελέσματα —κινητήρες, αεροτομές, φρένα, αναρτήσεις— υψίστης αποτελεσματικότητας. Χρόνια πριν πήγαινες στο συνεργείο του αυτοκινήτου σου και έβλεπες ότι όλες οι λειτουργίες ελέγχονταν από τον υπολογιστή. Κινούμεθα σε ένα δρόμο που σε λίγο δεν θα χρειάζεται να οδηγούμε. Ας ελπίσουμε ότι τουλάχιστον μέσα στο κόκπιτ θα υπάρχει ένας πιλότος να θυμίζει τη σωματική διάσταση ενός πολιτισμού που τείνει να ζήσει στο cloud.
Με το νέο του άλμπουμ «Ανάμεσα» ανανεώνει το ελληνικό τραγούδι. Πριν βρεθεί «Ανάμεσα σε φίλους» στο Παλλάς, ταξιδέψαμε μαζί του ακούγοντας και μιλώντας
Με αφορμή το βιβλίο «Με τη δική σου ματιά μονάχα», η συγγραφέας μιλά αποκλειστικά στην Athens Voice για την πρόκληση να μετατρέψει την κρυφή ζωή της Μάιερ σε μια δυνατή μυθοπλαστική αφήγηση
15°
