Car Free Movement: Ποιο είναι το μέλλον της αυτοκίνησης;

100 χρόνια μετά ο κύκλος του αυτοκινήτου φαίνεται να κλείνει. Εκατό χρόνια µετά… (εντάξει, εντάξει, 100 και κάτι, το 1907 βγήκε το Model-T της Ford, το πρώτο αυτοκίνητο µαζικής παραγωγής) ξεκινάει η car-free εκστρατεία, την ίδια στιγµή που η αυτοκινητοβιοµηχανία παλεύει µε νύχια και µε δόντια να εκσυγχρονιστεί και να µας προσφέρει απλόχερα, και πανάκριβα, πράσινες εναλλακτικές.

Τι να τα κάνουμε, μάτια μου; ∆εν βλέπεις τι γίνεται; Καταρχάς, δεν έχω λεφτά να πάρω ό,τι µου πουλάς. Κατά δεύτερον, εδώ θέλουν να µου πάρουν και αυτό που έχω… και πάνω που το ξεχρέωσα. Και εν πάση περιπτώσει, µισό λεπτό· τα θέλουµε ηλεκτρικά και πράσινα ή δεν τα θέλουµε καθόλου; Και τα παλιά τι θα τα κάνουµε;

Εφόσον υπάρχουν τόσα δισεκατομμύρια αυτοκίνητα ήδη στον κόσµο γιατί συνεχίζουµε και παράγουµε σαν να µην υπάρχει αύριο και δεν βολευόµαστε µε αυτά που έχουµε; Και γιατί δεν βάζουµε συλλογικά µια νοητή σειρά; Γιατί προτεραιότητά µας να µην είναι να κάνουµε πράσινα όλα, µα όλα, τα µέσα µαζικής µεταφοράς και τα ταξί (που τρέχουν 24 ώρες το 24ωρο) και βάζουµε στόχο τον Μήτσο που παίρνει το αµάξι του να πάει σινεµά µε τη Βασούλα;

Μα, Ελένη μου, θα πουν, είναι τόσοι οι Μήτσοι και οι Βασούλες που µολύνουν το περιβάλλον, τι δεν καταλαβαίνεις; Καµία αντίρρηση. Το λεωφορείο X97 όµως θα κάνει τα δροµολόγιά του οργώνοντας την Αθήνα για να καταλήξει στο αεροδρόµιο είτε είναι άδειο είτε γεµάτο. Αν η Βασούλα όµως δεν θέλει να πάει σινεµά, ο Μήτσος δεν θα πάρει το αυτοκίνητό του. Άρα ποιος µολύνει περισσότερο; Μα, θα πουν ξανά, οι Μήτσοι είναι αυτοί που προκαλούν κίνηση στους δρόµους. ∆εκτό. Πάµε, λοιπόν, άλλη µία απ’ την αρχή.

Τι θέλουμε; Περισσότερο πράσινο. Check. Καθόλου κίνηση. Check. Καθαρότερο αέρα. Check. Περισσότερα ποδήλατα και πατίνια. Check. Α, µάλιστα, τώρα µου είναι ξεκάθαρο. Άρα θέλετε να ζήσουµε στην εξοχή ή σε µια µικρή επαρχιακή πόλη, ίσως; Στην προβάνς, ρε παιδί µου, πώς το λένε! Όχι; Κάνω λάθος; Εντάξει, µη βαράτε. Θα το βρούµε. Ας είµαστε σοβαροί, όλοι θέλουµε λιγότερο καυσαέριο, λιγότερη κίνηση, γρηγορότερη και πιο εύκολη µετάβαση στον χώρο εργασίας µας ή όπου αλλού πάµε.

Ένα άρθρο του 2022 στο περιοδικό «Wired» ενηµερώνει ότι οι haters του car-free movement έκαναν hate µέχρι που έζησαν σε µία car-free πόλη, ή σε µία όπου η περιορισµένη χρήση αυτοκινήτου έγινε µε σκέψη, ανάλυση, σχεδιασµό και σωστές υποδοµές. Τόσο στο Λονδίνο όσο και στο Όσλο οι αρχικές αντιδράσεις στην πρόταση µιας σχετικά car-free πόλης είχε έντονες αντιδράσεις. Στο Όσλο συγκεκριµένα χαρακτηρίστηκε ως «Berlin wall against motorists», και έτσι το σχέδιο έπρεπε να µικρύνει σε τόλµη και περιορίστηκε σε µικρότερες αλλαγές που απλά ελάττωναν σηµαντικά τόσο τη στάθµευση όσο και τη διέλευση των αυτοκινήτων στην πόλη. Στο Λονδίνο, το πρόγραµµα που προτάθηκε και εντέλει εφαρµόστηκε ήταν το γνωστό LTN (Low Traffic Neighbourhoods), καθώς η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο και υπήρχαν περιοχές όπου η ρύπανση από εκποµπές καυσαερίου ήταν σε τοξικά επίπεδα για τους πολίτες. Εκεί, η αρχική αντίδραση περιλάµβανε death threats (απειλές ζωής) στους υπεύθυνους του σχεδίου αυτού.

Λίγα χρόνια μετά τα µέτρα που εφαρµόστηκαν δεν έχουν απλά παραµείνει στο συντριπτικό τους ποσοστό, αλλά τα ενστερνίστηκαν οι πολίτες σε σηµείο που τώρα τα εκτιµούν. Το κλειδί σε αυτό, µας λέει το «Wired», είναι τόσο η ισορροπία όσο και ο σωστός σχεδιασµός, bottom up: αντί να απαγορεύσεις τη χρήση αυτοκινήτων, κάνε πιο εύκολο και πιο βολικό να χρησιµοποιήσει ο πολίτης τα µέσα.

Αντί να απαγορεύσεις τη χρήση αυτοκινήτων κάνε πιο εύκολο και πιο βολικό να χρησιµοποιήσει ο πολίτης τα µέσα.

Τα τελευταία 100 χρόνια, µέσα στα οποία η τεχνολογία έχει κάνει τα µεγαλύτερα άλµατα, αλλάζοντας ριζικά τις ζωές µας, αν υπάρχει ένα theme είναι ότι δεν ξέρεις τι χρειάζεσαι µέχρι που το έχεις. Το πιο ίσως τρανταχτό παράδειγµα είναι το κινητό τηλέφωνο. Προφανώς και ζούσαµε χωρίς αυτό. Τώρα µπορούµε; Μπορείς; Εν προκειµένω όµως δεν έχει να κάνει µε διευκόλυνση επικοινωνίας, ψυχαγωγία και τους followers σου στο Instagram. Μην ανησυχείς, το κινητό δεν θα στο πάρουν, σε χρειάζονται hooked στον αλγόριθµο, προς το παρόν τουλάχιστον. Τα αυτοκίνητα όµως είναι άλλο θέµα.

Τα αφήσαμε, λένε, ανεξέλεγκτα για πολλές δεκαετίες, τόσο σε σχέση µε την παραγωγή όσο και στην υπερκατανάλωσή τους, και τώρα θέλει µάζεµα, για το καλό µας, λένε ξανά, και για το καλό του πλανήτη µας. Το λιγότερο που µπορούµε να κάνουµε είναι να προσπαθήσουµε. Να θυσιαστούµε για τις επόµενες γενιές. Να ρίξουµε τα αυτοκίνητά µας στον Καιάδα (ενώ συνεχίζουν να µας τα πουλάνε αφειδώς) και να γίνουµε ήρωες. Και πού ’σαι, µια που ξεκίνησες τη θυσία, σβήνε λίγο και τα φώτα, αλλά φόρτιζε το αµιγώς ηλεκτρικό, ολοκαίνουργιο αυτοκίνητό σου όλο το βράδυ για να έχεις την επόµενη µέρα αρκετή αυτονοµία ώστε να πας µέχρι το περίπτερο και να γυρίσεις.

Αυτονομία… αυτονομία… κάτι µου θυµίζει αυτή η λέξη. Α, ναι! Ο λόγος ύπαρξης του αυτοκινήτου, µωρέ.  Άκου να δεις, και εγώ, όπως οι περισσότεροι από εµάς, νοµίζω, θέλουµε καθαρότερη ατµόσφαιρα, λιγότερη κίνηση και µηδέν αυτοκίνητα στα πεζοδρόµια για να περπατάµε σαν άνθρωποι. Και εγώ παίρνω το µετρό να κατέβω στο κέντρο για να µην ψάχνω πάρκινγκ, για να πιω υπεύθυνα και να µη φάω και την κίνηση. Και όταν πάω κάπου µε παρέα φροντίζω να συνεννοούµαι ώστε να πάµε µε ένα αµάξι και θα συνεχίσω να το κάνω. Και όταν τα µέσα µαζικής µεταφοράς εξυπηρετούν περισσότερες µετακινήσεις µου θα τα χρησιµοποιώ ακόµα περισσότερο. Το αυτοκίνητο, όµως, ήταν, είναι και θα είναι πάντα συνυφασµένο µε την ελευθερία και την επιλογή, και η επιλογή του να θελήσω στις 3 το πρωί να πάω να πάρω την κολλητή µου και να πάµε να φάµε «βρόµικο» είναι µια ελευθερία που οφείλω να έχω.

Αυτό που προσπαθώ να πω εν ολίγοις είναι: βοήθησέ µε να χρησιµοποιώ το αυτοκίνητό µου λιγότερο, µη µου το απαγορεύεις, και µη µε τιµωρείς που το έχω ενώ συνεχίζεις να µου το πουλάς. Η προτροπή για ένα πιο συνετό µοντέλο λειτουργίας σε συνδυασµό µε µια σωστή υποδοµή που να ταιριάζει στην εκάστοτε πόλη και να σέβεται την προσωπικότητα, την ιδιοσυγκρασία και τους πολίτες της θα είναι πάντα πιο αποτελεσµατικό σαν µέτρο από την ολοκληρωτική απαγόρευση η οποία θα εκληφθεί ως τιµωρία. Γιατί περί τιµωρίας πρόκειται.

* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση για τα 20 χρόνια Athens Voice «Επιβιώνοντας στον 21ο αιώνα - Οι πολιτικές, οι τάσεις, τα ρεύµατα της εποχής µας», σε επιµέλεια Σώτης Τριανταφύλλου