France Services: Δημοκρατία και ενδυνάμωση των πολιτών στην πράξη

Στις 29 Νοεμβρίου του 2018, λίγους μήνες πριν από τις προηγούμενες Ευρωεκλογές, το μανιφέστο του “Κινήματος των Κίτρινων Γιλέκων” εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά στα κοινωνικά δίκτυα της Γαλλίας και, στη συνέχεια, μεγάλου μέρους της Ευρώπης.

Το μανιφέστο περιλάμβανε συνολικά 42 θέσεις-αιτήματα του Κινήματος και, εν τέλει, έτυχε πολιτικής εκμετάλλευσης -και, μάλιστα, έως και από διαμετρικά αντίθετους πόλους του ιδεολογικού φάσματος. Κατά έναν περίεργο τρόπο, όμως, ως κείμενο αυτό καθαυτό, δεν ήταν στον πυρήνα του πολιτικό. Περισσότερο έμοιαζε με μια δραματική καταγραφή σκληρών διαπιστώσεων για την πραγματική ζωή και τα πραγματικά προβλήματα ανθρώπων που πάσχιζαν να επιβιώσουν υπό αντίξοες συνθήκες, κυρίως εκτός των αστικών κέντρων.

Ήταν ένα κείμενο που άγγιξε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη την Ευρώπη, διότι ανέδειξε με συνοπτικό, χειρουργικό τρόπο μια σειρά από στρεβλώσεις που δεν αφορούν μόνο στη Γαλλία, αλλά στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Στα αιτήματα του Κινήματος, ο μέσος Ευρωπαίος είδε τον εαυτό του και τα ζητήματα που και ο ίδιος νιώθει να τον ταλανίζουν. Τη μεγάλη ανάγκη για μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε πιο δίκαιη φορολόγηση, πιο ορθολογική κατανομή των κρατικών πόρων, μεγαλύτερους μισθούς και πιο αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο, πιο συμμετοχική διακυβέρνηση, περισσότερη δημοκρατία, λογοδοσία, διαφάνεια και δικαιοσύνη, πιο εύκολη πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά και το ψηφιακό κράτος.

Η πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες στο επίκεντρο

Παρότι οι διαδηλώσεις που οργάνωσε το Κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων κατεστάλησαν με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο από τις αστυνομικές δυνάμεις, η Γαλλία διαθέτει ένα βαθιά πολιτικό συλλογικό ασυνείδητο. Όταν η σκόνη καταλάγιασε, τα όσα εξέφραζε ως ζητούμενα το μανιφέστο, μπήκαν στο μικροσκόπιο της γαλλικής κυβέρνησης, με την τότε Υπουργό Δημόσιου Μετασχηματισμού και Υπηρεσιών, Αμελί ντε Μοντσαλέν, μάλιστα, να αποκαλεί το όλο Κίνημα “μια δυνατή κραυγή για ισότητα”.

Το συμπέρασμα του επιτελείου της Μοντσαλέν ήταν πως ένα μεγάλο κομμάτι των αιτημάτων του Κινήματος είχαν επί της ουσίαςνα κάνουν με την ευκολότερη πρόσβαση των πολιτών -κυρίως όσων ζουν εκτός μεγάλων πόλεων- σε δημόσιες υπηρεσίες. Και πολύ περισσότερο, μάλιστα, από τη στιγμή που η ηλεκτρονική διακυβέρνηση περιθωριοποιεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού το οποίο υστερεί σε ψηφιακές δεξιότητες.

Και εγένετο France Services

Η λύση που προέκρινε η Μοντσαλέν γι’ αυτό, ήταν κάτι μεταξύ των καναδικών “One Stop Shops” και των δικών μας Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών. Και έτσι γεννήθηκε η France Services, που μετρά, πλέον, 2.700 γραφεία σε όλη τη χώρα, μιας και στον αρχικό τους σχεδιασμό ο στόχος ήταν κανένα να μην απέχει περισσότερο από 30 λεπτά με το αυτοκίνητο από οποιοδήποτε σημείο μπορεί να θεωρηθεί ως οικισμός.

Ως θεσμός, η France Services δεν είναι κάτι πρωτότυπο, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι στη χώρα μας τα ΚΕΠ κλείνουν, στις 2 Ιουλίου, 23 χρόνια ζωής. Ωστόσο, το γαλλικό μοντέλο ενσωματώνει δύο κομβικές καινοτομίες.

Η πρώτη είναι ότι, κόντρα στο ρεύμα και σε μια εποχή που οδεύει ολοταχώς προς την “άυλη επαφή” του κράτους με τον πολίτη σε κάθε τομέα, επανεισάγει στην κοινωνία την ανεκτίμητη αξία της ζωντανής επαφής με πραγματικούς ανθρώπους και όχι με chatbots, online φόρμες, ένα ηχογραφημένο μενού επιλογών ή κάτι τέτοιο.
Είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό, διότι όσο κι αν ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι, δικαιολογημένα, απόλυτο ζητούμενο στις μέρες μας, η αποπροσωποποίηση του κρατικού μηχανισμού εγείρει σοβαρά ζητήματα εμπιστοσύνης και αποδοχής των πολιτών απέναντί του, πολύ δε περισσότερο όταν, με τέτοιο “μηχανιστικό” τρόπο, τους επιβάλλονται δυσβάσταχτες πολιτικές.

Ψηφιακός αναλφαβητισμός και εμπιστοσύνη στους θεσμούς

Ειδικά οι ψηφιακά αναλφάβητοι -που δεν είναι καθόλου λίγοι σε μια γηράσκουσα Ευρώπη- ωφελούνται τα μέγιστα από τέτοιου είδους υπηρεσίες που τους παρέχονται δια ζώσης. Όχι μόνο σε καθαρά πρακτικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο ψυχολογικό.
Η διαπίστωση ότι οι δημόσιες υπηρεσίες είναι εύκολα προσβάσιμες και η αλληλεπίδραση μαζί τους έχει ονοματεπώνυμο και μπορεί να είναι διαλογική και όχι μονομερής, ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης στους θεσμούς και την πεποίθηση ότι η δημοκρατία λειτουργεί στην πράξη, χωρίς αποκλεισμούς.

Πολύ σημαντική, όμως, είναι και η δεύτερη καινοτομία που εισήγαγαν η France Services: είναι η άμεση σύνδεσή τους με τις τοπικές κοινωνίες και τις ανάγκες τους. Αντί για μια πολύ πλατιά ίσως, αλλά πάντως πεπερασμένη και “άκαμπτη” βεντάλια υπηρεσιών προς τους πολίτες, ο θεσμός σχεδιάστηκε έτσι που να μπορεί, εντός ενός πλαισίου συγκεκριμένων κριτηρίων, να ενσωματώνει παροχές απόλυτα προσαρμοσμένες στις επιμέρους απαιτήσεις των περιοχών που εξυπηρετεί.  

Ο κρίσιμος ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η νέα Ευρωβουλή

Το επιτυγχάνει μέσω μιας συνεργασίας με τις τοπικές αυτοδιοικητικές αρχές τόσο στενής, ώστε φτάνει έως και το επίπεδο των διαφορετικών ωραρίων λειτουργίας από τόπο σε τόπο.

Με άλλα λόγια, η France Services, αν και μετρά λίγα χρόνια παρουσίας, δεν έχει γίνει τυχαία μια σχεδόν καθολικά αποδεκτή από τους πολίτες υπηρεσία. Έχει να επιδείξει υψηλότατο βαθμό αποτελεσματικότητας και η αλλαγή παραδείγματος που φέρνει αξίζει να βρει μιμητές σε όλο το εύρος της Ε.Ε. Κι αυτό επειδή, αν και προηγήθηκε χρονικά, με προφητικό τρόπο υλοποιεί σε ρεαλιστικότατο βαθμό και με μεγάλη ευελιξία, πολλά από τα συμπεράσματα της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης.

Δίνοντας πρόσωπο και φωνή στο κράτος και φέρνοντας την Τοπική Αυτοδιοίκηση στο ύψος του ρόλου που πρέπει να της επιτραπεί να παίξει στα κοινά, η France Services δείχνει το δρόμο για τον τρόπο με τον οποίο το νέο Ευρωκοινοβούλιο οφείλει να εμπεδώσει τη συμμετοχικότητα στις αποφάσεις, την ενδυνάμωση των πολιτών και τη δημοκρατία στην πράξη, πριν οι αποσχιστικές φωνές γίνουν πραγματικό κίνημα που θα υπονομεύσει σοβαρά την ύπαρξη αυτή καθαυτή της Ε.Ε.