«Επιστροφή στην κανονικότητα», όπως εξαγγέλλει ο πρωθυπουργός, ή «νέα μνημονιακή θηλιά λιτότητας», όπως καταγγέλλει ο ΣΥΡΙΖΑ; Τίποτα από τα δύο γιατί και τα δύο αποτελούν διαφορετικές εκδοχές μιας απλουστευτικής προσέγγισης: Ούτε η έξοδος από το μνημόνιο σημαίνει απαραιτήτως επιστροφή στην κανονικότητα, γιατί η προ κρίσης κατάσταση δεν ήταν «κανονική» με αυστηρά ευρωπαϊκούς όρους. Ούτε, φυσικά, η προοπτική μιας θεσμικής προληπτικής γραμμής πίστωσης που θα ενεργοποιείται εφόσον δεν οφείλεται σε εθνική υπαιτιότητα ο αποκλεισμός από τις αγορές αποτελεί «μνημονιακή θηλιά λιτότητας», αλλά το αυτονόητο στο πλαίσιο της ευρωζώνης.
Στο σημείο αυτό συναντιούνται δυο ειδών πλάνες: Η κυβερνητική θεωρία ότι με το τέλος του τρέχοντος προγράμματος προσαρμογής αλλάζουμε εποχή χωρίς να έχουμε αλλάξει επί της ουσίας το ελληνικό μοντέλο. Και η φαντασίωση του ΣΥΡΙΖΑ ότι με την ανάληψη της ευθύνης της διακυβέρνησης θα ανοίξει ο κύκλος της αντιλιτότητας, σε εθνικό και, δυνητικά, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η δεύτερη ανάλυση μάλιστα δεν αναγνωρίζει καν την ύπαρξη ελληνικού προβλήματος, παρά μόνο ως σύμπτωμα της ευρωπαϊκής κρίσης.
Επομένως, η κοινή γνώμη έχει να επιλέξει μεταξύ μιας ευχάριστης (τέλος μνημονίου) και μιας πολύ ευχάριστης (τέλος μνημονίου και τέλος λιτότητας) λύσης μεταφερόμενη σε ένα σύμπαν πολύ μακρινό από τη σύγχρονη ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
Η γαλλική και η ιταλική κυβέρνηση που βρίσκονται σε αντιπαράθεση με το Βερολίνο διεκδικώντας δημοσιονομική χαλάρωση δεν αμφισβητούν την ανάγκη μεταρρυθμίσεων και διαρθρωτικών αλλαγών, όπως αυτές ορίζονται από τις Βρυξέλλες. Αντίθετα δείχνουν σημαντικές επιδόσεις όταν δεν πρόκειται για υφεσιακών αποτελεσμάτων περικοπές εισοδημάτων και είναι ενδεικτικό το εσωκομματικό ζήτημα που ανέκυψε στην ιταλική κεντροαριστερά λόγω των παρεμβάσεων στις εργασιακές σχέσεις του ιδιωτικού τομέα από την κυβέρνηση Ρέντσι. Από την άλλη, ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν Ζ.Κ.Γιούνκερ εμφανίζεται αποφασισμένος για αναπτυξιακές πρωτοβουλίες χωρίς όμως επίσης να αμφισβητεί τη λογική της δημοσιονομικής πειθαρχίας και των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών. Αλλωστε, η υλοποίηση του πακέτου των 300 δισ. ευρώ που έχει εξαγγείλει θα εξαρτάται από την ικανότητα του δικαιούχου κράτους μέλους της ευρωζώνης να απορροφήσει τα κονδύλια μέσα από αποτελεσματικές δομές και διαφανείς διαδικασίες.
Η συζήτηση στο εσωτερικό της ευρωζώνης γίνεται με ευρωπαϊκούς όρους. Η Α. Μέρκελ και ό,τι αυτή εκπροσωπεί πιέζει για ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στην καταπολέμηση των ελλειμμάτων, ενώ Γιούνκερ-Ολάντ-Ρέτσι διεκδικούν επεκτατικές πολιτικές για να σπάσει ο κύκλος της ύφεσης και να αντιμετωπιστεί η εκρηκτική ανεργία στον Νότο, ειδικά των νέων. Σημαντική παράμετρος είναι η άνοδος της ακροδεξιάς και των ευρωφοβικών κομμάτων, όπως εκφράζεται κυρίως στη Βρετανία και στη Γαλλία, η κρίση στην Ουκρανία που βρίσκεται σε ύπνωση, η ένταση στις σχέσεις Κύπρου-Τουρκίας, η αναταραχή στην ευρύτερη Μέση Ανατολή που δημιουργεί νέες και σύνθετες προκλήσεις για την ευρωπαϊκή (μη) διπλωματία.
Μέσα σε αυτό το κάδρο, ισχυροποιούνται διαρκώς οι φωνές που μιλούν για μια ΕΕ πολλών ταχυτήτων, προκειμένου οι χώρες που μπορούν να φύγουν μπροστά να μην δεσμεύονται από εκείνες που δυσκολεύονται και να διαμορφωθεί ένας σκληρός πυρήνας που θα λειτουργεί με κανόνες πολιτικής και οικονομικής ολοκλήρωσης. Η παρέμβαση του πρώην προέδρου της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ ντ Εσταίν προς μια τέτοια κατεύθυνση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού προηγήθηκαν ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Χ. Σμιτ και ο ΥΠΟΙΚ Β. Σόιμπλε.
Με άλλα λόγια, η περιγραφή «επιστροφή στην κανονικότητα» ή «νέα μνημονιακή θηλιά λιτότητας» είναι ελληνικής παραγωγής και κατανάλωσης, προϊόν του απόλυτου εθνικού αυτισμού. Γιατί δεν υπάρχει η «κανονικότητα» του χαμένου παραδείσου και υπάρχει «θηλιά» αλλά δεν είναι μόνο μνημονιακή.
12°
