Ελληνοτουρκικά: Το παρασκήνιο των εξελίξεων με φόντο τις εκλογές και το φυσικό αέριο της Μεσογείου

Είναι πλέον φανερό πως οι επαναληπτικές εκλογές στην Ελλάδα θα συμπέσουν με τις προεδρικές κάλπες της Τουρκίας. Ένα ραντεβού καθόλου στα τυφλά, αφού συνωμοτεί το Σύμπαν, κατά Κοέλιο, προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η «σύμπτωσις». Άραγε να είναι το μοναδικό στοιχείο που πιστοποιεί πως εδώ και κάμποσες εβδομάδες παρατηρείται ένα συντονισμένο «tango» με εναλλασσόμενα ζευγάρια στην διπλωματική πίστα; Όχι βέβαια, αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας η γερμανική Deutsche Welle αποκαλύπτει με πρωτοσέλιδό της πως βρίσκεται σε εξέλιξη η υπό άκρα μυστικότητα διαμεσολάβηση του Βερολίνου στα ελληνοτουρκικά. Οι επαφές και οι συναντήσεις πραγματοποιούνται με οικοδεσπότη τον απόλυτα έμπιστο σύμβουλο του Καγκελαρίου. Τα ραντεβού αφορούν τον κύριο Καλίν, μυστικό σύμβουλο και alter ego του Ταγίπ Ερντογάν, και την κυρία Μπούρα, διευθύντρια του διπλωματικού γραφείου του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Η αποκάλυψη συμπίπτει χρονικά με ορισμένα γεγονότα. Την απολύτως αιφνιδιαστική και εξαιρετικά σημαντική ως φαίνεται επίσκεψη του αρχηγού της αμερικανικής CIA, του Γουίλιαμ Μπέρνς, στις 12 Ιανουαρίου (την Πέμπτη που μας πέρασε) στη Λιβύη. Τι γυρεύει ένας Υδραίος στη Λάρισα, αναρωτιόταν ο ποιητής. Το ίδιο αναρωτιέται και ο κάθε παρατηρητής στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι φανερός, ωστόσο, ο σκοπός της επίσκεψης ενός αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ στην αποσταθεροποιημένη αυτή χώρα (;) της Βορείου Αφρικής. Η Λιβύη πρέπει να αποκτήσει εκλεγμένη κυβέρνηση και να επανέλθει στον ενεργειακό χάρτη ως παραγωγός και προμηθευτής με πλούσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Τα γνωστά αποθέματα σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο είναι από τα μεγαλύτερα στον πλανήτη. Για να εισέλθει στον ενεργειακό χάρτη η Λιβύη οφείλει να διαπραγματευθεί. Κανείς δεν πρόκειται να δεχθεί ως δεδομένο την άποψη της Τρίπολης ότι ο κόλπος της Σύρτης είναι μία κλειστή θάλασσα. Είναι προφανές πως η διαπραγμάτευση για την ΑΟΖ της χώρας θα ξεκινήσει από το μηδέν και θα αφορά όλους τους πιθανούς εταίρους σε αυτό το παιχνίδι. Οι Aμερικανοί έχουν το πάνω χέρι στην υπόθεση. Η Ουάσιγκτον επιθυμεί να εισέλθει στην αγορά το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου. Όλο το φυσικό αέριο της περιοχής. Αυτό αφορά τα γνωστά off shore αποθέματα του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Κύπρου, τα ενδεχόμενα κοιτάσματα στα νοτιοανατολικά της Κρήτης, τα πιθανολογούμενα κοιτάσματα εντός του κόλπου της Σύρτης και όλα τα υπόλοιπα που είτε δεν είναι γνωστά είτε δεν αποκαλύπτονται. Όπως έχουν τα πράγματα, η Τουρκία είναι εκτός μοιρασιάς μέχρι στιγμής. Στόχος των Αμερικανών (και όχι μόνο) είναι η συμμετοχή της Άγκυρας στην αναδυόμενη ενεργειακή αγορά της Ανατολικής Μεσογείου.

Αυτήν την προοπτική θα προσπαθήσουν να δρομολογήσουν οι Aμερικανοί αξιωματούχοι που αναμένεται να επισκεφθούν την περιοχή στο προσεχές διάστημα. Θα μας επισκεφθούν ο κ. Πάγιατ, παλιός γνώριμος και μόνιμος Υφυπουργός για θέματα Ενέργειας, καθώς και άλλοι ανώτεροι παράγοντες στην Ουάσιγκτον που εμπλέκονται σε αυτή την υπόθεση. Στρατηγικός στόχος ο πλήρης ενεργειακός αποκλεισμός της Ρωσίας.

Η κορύφωση αυτής της κινητικότητας θα σημειωθεί με την επίσκεψη του επικεφαλής του State Department, Άντονι Μπλίνκεν, σε Αθήνα, Άγκυρα και Λευκωσία. Η επίσκεψη θα πραγματοποιηθεί γύρω στα τέλη του επομένου μήνα. Ενδεχομένως στις 22 και 23 ή στις 26 και 27 Φεβρουαρίου. Εκεί θα τεθούν οι βάσεις μίας διαπραγμάτευσης η οποία θα αφορά την Ελλάδα και την Τουρκία αλλά για την Ανατολική Μεσόγειο. Όχι το Αιγαίο αυτό καθεαυτό. Η διαπραγμάτευση αυτή θα εξελιχθεί βεβαίως μετεκλογικά. Δηλαδή από το επόμενο καλοκαίρι.

Απερχόμενος ο μέχρι και πρόσφατα πρέσβης της Τουρκίας στην Αθήνα, βρέθηκε σε μία εκδήλωση όπου του αναφέρθηκε από γνωστό έλληνα διπλωμάτη, ο οποίος διαθέτει πείρα στα διμερή ζητήματα, πως η Άγκυρα αντιλαμβάνεται προφανώς ότι η Ελλάδα δεν θα συζητήσει ποτέ κυριαρχικά της δικαιώματα. Η απάντηση του έμπειρου επίσης Tούρκου διπλωμάτη ήταν αξιοπρόσεκτη: «Ξέρουμε ότι δεν συζητάτε κυριαρχικά δικαιώματα. Είναι σαφές. Μετά τις εκλογές θα συζητήσουμε για όσα είναι υπό συζήτησιν». Μάλιστα!

Τις τελευταίες λίγες εβδομάδες η Ουάσιγκτον και το Παρίσι φρόντισαν να καταστήσουν σαφές στην Αθήνα πως θα πρέπει να διατηρηθούν χαμηλοί τόνοι ως προς την υπόθεση των 12 μιλίων και το ενδεχόμενο επέκτασής τους σε κάποια σημεία (Νοτιοδυτικά της Κρήτης επί παραδείγματι).

Τι έχει συμβεί στην πραγματικότητα. Στο ραντεβού Μπούρα - Καλίν στις Βρυξέλλες συμφωνήθηκε να υπάρξει ένα «προεκλογικό μορατόριουμ». Κάποιες διαρροές στην Ελλάδα και κυρίως κάποιες εθνικιστικές κορώνες από ορισμένα ελληνικά ΜΜΕ προκάλεσαν τη στοχευμένη «διαρροή» περί επικείμενης επέκτασης των χωρικών υδάτων νοτιοδυτικά της Κρήτης και μάλιστα προεκλογικά. Ο εκνευρισμός ήταν έντονος στην απέναντι πλευρά, οπότε ενεργοποιήθηκε το δόγμα «περί Casus Belli» και τα γνωστά.

Η κλιμάκωση στην Άγκυρα προκάλεσε νέο κύκλο αντιδράσεων από τα ΜΜΕ στην Ελλάδα. Σε αυτά τα ζητήματα παρατηρείται το φαινόμενο της κεκτημένης ταχύτητας.

Προς αποφυγή δυσμενέστερων σεναρίων, μέχρι και τη διεξαγωγή των εκλογών σε Ελλάδα και Τουρκία, η Γερμανία και η Γαλλία καθώς και οι ΗΠΑ και η Βρετανία φαίνονται να παρεμβαίνουν πυροσβεστικά αλλά με διακριτικότητα.

Οι αμερικανοτουρκικές, ωστόσο, σχέσεις εξελίσσονται και ανεξάρτητα από τις ελληνοτουρκικές εμπλοκές και τους υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο. Η διαχείριση αυτού του πακέτου δεν είναι ούτε εύκολη ούτε και δεδομένη. Η επίσκεψη του ΥΠΕΞ της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον το απέδειξε. Η αμερικανική διπλωματία έχει να διαχειριστεί τις σχέσεις του Ερντογάν με τον Πούτιν, τη σχέση Άγκυρας Τεχεράνης, την εμπλοκή της Τουρκίας στο Συριακό Ζήτημα και τέλος, ενδεχομένως το μείζον αυτή τη χρονική στιγμή, τη διευθέτηση της εισόδου Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Σε όλα αυτά τα πολύ σοβαρά ζητήματα προστίθεται και ο περίφημος γρίφος των εξοπλισμών. Ο Λευκός Οίκος, δηλαδή ο πρόεδρος Μπάιντεν και ο υπουργός εξωτερικών Μπλίνκεν κατέθεσαν στο Κογκρέσο νομοσχέδιο που προβλέπει την πώληση 30 μαχητικών F35 έως το 2028-29 στην Ελλάδα και τον εκσυγχρονισμό του τουρκικού αεροπορικού στόλου των F16 καθώς και την πώληση 40 νέων μαχητικών F 16 τελευταίας τεχνολογίας.

Το «μίγμα» είναι, κατά τους ειδικούς, σοφό. Η προμήθεια 30 F35 στην Ελλάδα σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση της προμήθειας των Rafales, πάντα σε συνάρτηση με την αναβάθμιση των 84 ελληνικών F16 σε version Viper, θα προσφέρουν στην ελληνική αεροπορία μία διακριτική υπεροχή στο Αιγαίο. Σε συνδυασμό με την αναμφισβήτητη ποιοτική και αναβάθμιση της ναυτικής ισχύος με την ένταξη των εκ Γαλλίας φρεγατών, κάθε σκέψη για τουρκική εισβολή σε αυτόν τον χώρο πρέπει να θεωρείται εκτός τόπου.

Η αναβάθμιση της αποτρεπτικής ισχύος της ελληνικής πλευράς ωστόσο δεν θα είναι τέτοια που θα επιτρέψει σε κάποιους να σκεφτούν το ενδεχόμενο επιθετικής ενέργειας της Ελλάδας κατά της Τουρκίας. Με λίγα λόγια μιλάμε για την απόλυτη ισορροπία. Πρόκειται για τη μερική υλοποίηση ενός αμυντικού δόγματος που αποδέχτηκαν οι Aμερικανοί για το Ισραήλ σε σχέση με τους Άραβες γείτονές τους.

Η επίσκεψη του Τσαβούσογλου στην Ουάσιγκτον και το περιεχόμενο των διμερών συνομιλιών επέτεινε τις σκέψεις πώς η κόντρα που βρίσκεται σε εξέλιξη μεταξύ της αρμόδιας επιτροπής της Γερουσίας την οποία ελέγχει ο Γερουσιαστής Μενέντεζ και του Λευκού Οίκου, ενδεχομένως να είναι και ένα καλοστημένο σκηνικό «καλού και κακού μπάτσου» ώστε η Τουρκία να συνετιστεί και τουλάχιστον απρόσκοπτα να αποδεχτεί την  ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Για τα υπόλοιπα βλέπουμε. Πάντως αυτό ήταν ένα από τα «λογικά» σενάρια που ακούστηκαν στην Ουάσιγκτον αμέσως μετά την έκδοση του κοινού ανακοινωθέντος των Μπλίνκεν και Τσαβούσογλου. Είχαμε πολύ καιρό να διαβάσουμε μία τόσο συγκεχυμένη, αόριστη και χωρίς εμφανή προσανατολισμό ανακοίνωση διπλωματικού περιεχομένου.

Σκεφτείτε πως όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω πραγματοποιήθηκαν ή βρίσκονται σε εξέλιξη ή προγραμματίστηκαν σε χρονικό διάστημα ολίγων εικοσιτετραώρων και αποτελούν προϊόν ζυμώσεων των τελευταίων ολίγων μηνών.

Παρατηρείται πως όσον αφορά τα αυστηρώς ελληνοτουρκικά σε διμερές επίπεδο, τα κέντρα απόφασης είναι στο Μαξίμου και στο προεδρικό μέγαρο της Τουρκίας.

Έμπειροι διπλωμάτες στην Αθήνα επισημαίνουν μία ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Στη διπλωματική κινητικότητα που παρατηρείται όσον αφορά την ελληνική πλευρά δεν αναφέρεται πουθενά το ΥΠΕΞ αλλά και ο αρμόδιος Υπουργός. Αντιθέτως παρακολουθήσαμε κάποιες διπλωματικές εξορμήσεις του Νίκου Δένδια στην Αφρική (την Γκαμπόν επί παραδείγματι). Σε ό,τι μας αφορά, καταλήγουν οι προαναφερθείσες διπλωματικές πηγές, κεντρικός διαχειριστής αυτής της κινητικότητας είναι το πρωθυπουργικό γραφείο.